Model staan voor een kunstenaar is absoluut geen pretje

Deze keer, in deze tiende editie van mijn rubriek over mijn lievelingskunst, wil ik het graag met je hebben over hoe het is om de muze van een kunstenaar te zijn. Zoals de dwergen, reuzen, freaks en prostituees die zich lieten fotograferen door Diana Arbus, of de muze die zelfmoord pleegde, omdat er – zo lijkt het – bij iedere foto een stukje van haar ziel in de camera werd gezogen.

ln het museum De Hallen in Haarlem is de tentoonstelling O Muze te zien. Vroeger, voordat Facebook, Instagram en de selfiestick bestonden, had je nog iemand anders nodig om jezelf in beeld te laten vangen. Dat kon door de muze te zijn van een kunstenaar – een schilder, of een fotograaf bijvoorbeeld. Nog steeds is het voor veel mensen een van de hoogst haalbare dingen in het leven om een muze te zijn op het instagramaccount van iemand anders dan jezelf. Op de expositie O Muze zien we welke vrouwen en mannen in de Nederlandse kunst na 1850 belangrijke inspiratoren waren. De tentoonstelling is tevens een goede aanleiding om eens na te denken over waarom we allemaal zo graag vereeuwigd willen worden in iemand anders' blik.

Laten we beginnen met het werk Lezend Naakt van Isaac Israels. Dit vertegenwoordigt het droombeeld van de muze. Je mag zelf lekker naakt en mooi een boek lezen in een met licht overladen bed, en omdat iemand ondertussen een meesterwerk van jouw schoonheid maakt, hoef je je niet schuldig te voelen over dat je naakt in een bed ligt en weer een dag niet gesolliciteerd hebt bij de Coffee Company. En dat is sowieso ook helemaal niet nodig; als inspiratiebron van een kunstenaar mag je natuurlijk delen in de opbrengsten, en na het poseren de hele dag wijn drinken en seks hebben.

Mocht je dit trouwens een heel mooi schilderij vinden, dan heb ik een tip voor je. Er staat een imitatieversie van op Marktplaats. Voor slechts 150 piek is-ie van jou.

Aan de andere kant van het spectrum staat het werk De muze is moe van Marlene Dumas. Hier heeft de muze geen gezicht meer: het is meer object dan mens geworden. Haar weelderige kont staat pontificaal (kontificaal haha) naar de kijker gericht. Ze probeert uit het frame te kruipen en daarmee lijkt ze ook uit de blik van de kunstenaar die haar gevangen houdt te willen kruipen. Meer daarover kan je lezen in een stuk van Anna van Leeuwen in de Volkskrant (hier te lezen via Blendle).

Ook hier heb ik een leuke tip als je het werk graag zou willen hebben, op Marktplaats staat een zeefdruk te koop.

Hoe het leven kan zijn als je altijd maar iemands muze bent, wordt pijnlijk duidelijk in het werk van de Japanse fotograaf Seiichi Furuya. De fotograaf portretteert vooral zijn dagelijks leven en sinds hij in 1978 trouwde met zijn Zwitserse vrouw, is zij het belangrijkste onderwerp in zijn fotografie. In het begin levert dat idyllische plaatjes op, waarbij ze gelukzalig in de camera lacht en trots hun eerste baby aan de camera laat zien. Maar helaas, het geluk blijkt niet onuitputtelijk. Haar blik wordt holler en leger. Uiteindelijk wordt ze gediagnosticeerd met schizofrenie. Een aantal jaar later pleegt ze zelfmoord. Ik weet natuurlijk niet of dit ook echt komt doordat ze zo obsessief gefotografeerd werd, maar als ik nu naar de foto's kijk heb ik toch steeds het gevoel alsof er bij elke foto een stukje van haar ziel in de camera wordt gezogen.

Het werk van Furuya is op dit moment nergens te zien in Nederland. Wel is er net een boek uitgekomen van Marike Wessels dat over ongeveer hetzelfde onderwerp gaat.Alleen in dit boek werkt Wessels met gevonden beelden en mixt ze haar eigen, op een prettige manier perverse, geest met die van diegene die zo eindeloos vaak deze vrouw naakt op de foto heeft gezet.

Het boek kun je hier kopen.

Nog naarder dan een muze of een supermodel zijn, is iemand zijn die dat dolgraag wil worden. In 1999 maakte Ulrich Seidl daar deze film over die zo pijnlijk is om te zien, dat je na het kijken zou willen dat je op een andere planeet was geboren.

Over deze belangrijke levensvraag maakte de avant-gardefilmmaker Joseph Lally de films The Marc Jacobs Man en de film The Versace Man.

Het is me niet helemaal duidelijk of hij deze ook echt samen met Marc Jacobs en Versace heeft gemaakt, maar het zou wel erg voor ze pleiten als het wel zo was.

Voor bijna alle fotografen die mensen portretteren, mezelf inclusief, is Diane Arbus een groot voorbeeld. Ze wordt geroemd omdat zij als eerste ook mensen als muze durfde te nemen die niet aan de standaarden voldeden. Ze fotografeerde dwergen, reuzen, travestieten, freaks, verlopen Hollywood-sterren en prostituees. Haar werk wordt inmiddels over de hele wereld geëxposeerd in de allerbelangrijkste musea. Haar foto's maken tot op de dag van vandaag dat mensen die afwijken toch gezien mogen worden. Ze geeft iedereen die er anders uitziet een menselijk gezicht.

Maar betekent dat automatisch ook dat gefotografeerd worden door Diane Arbus een verheffende ervaring geweest moet zijn? In dit fragment doet één van haar modellen een boekje open:

Mocht het altijd je droom zijn geweest een muze of een supermodel te zijn en besef je je nu dat dat dus helemaal niet fijn is, geen zorgen! Er zijn een hoop dingen wel fijn om te zijn! Irene Moors en de Smurfen schreven over één van de opties ooit het volgende lied: