Zo ziet het leven van voormalige IS-bruiden eruit

“Ik heb geen idee of ik wel of niet getrouwd ben,” zegt NS*, een 22-jarige vrouw uit Mosul, in het noorden van Irak. “En die onduidelijkheid verpest mijn kansen voor de toekomst.”

Volgens medewerkers van Human Rights Watch waar ik mee sprak, is NS een van minstens 1600 Iraakse weduwen die trouwaktes kregen uitgereikt van een IS-rechtbank in Mosul, tijdens de drie jaar dat de terreurorganisatie de stad bezet hield. Nu Mosul is bevrijd en hun mannen zijn gestorven, erkent de Iraakse overheid hun huwelijk niet langer.

Een groot deel van deze vrouwen moest gedwongen trouwen met IS-strijders, of trouwde met een familielid om juist aan dat lot te ontsnappen. Hoewel de Iraakse overheid zegt bereid te zijn om de huwelijken die werden afgesloten door IS te erkennen, doen ze dat alleen als zowel de man als de vrouw het huwelijk persoonlijk bevestigen. Voor weduwen als NS is dat niet mogelijk, en zonder huwelijkscertificaat krijgen haar kinderen geen identiteitsbewijzen die ze nodig hebben om naar bijvoorbeeld school te gaan of het ziekenhuis.

Dat is precies wat er gebeurde met de twintigjarige Nada*. Ze was getrouwd met een IS-strijder die tijdens de bevrijding van Mosul werd gedood. De Iraakse overheid erkende vervolgens haar huwelijk niet. Ze vertelt dat ze geprobeerd heeft om die beslissing aan te vechten in de lokale rechtbank, maar ook daar werd haar verzoek afgewezen. Het kostte haar uiteindelijk honderden euro’s aan gerechtskosten.

De vijfentwintigjarige Renad* werd drie jaar geleden uitgehuwelijkt aan een IS-lid. Ze kreeg twee kinderen, een jongen en een meisje, voordat haar man werd gedood in januari 2017. Renad vertelt dat ze weinig kan doen zonder huwelijkscertificaat. “De overheid heeft ons in een lastige situatie gebracht,” vertelt ze. “Mijn kinderen kunnen niet naar school of naar een door de staat gerund ziekenhuis.” Op de identiteitskaart die de staat aan haar uitreikte is haar burgerlijke staat ‘ongehuwd’.

Veel van deze weduwen zoals NS, Renad en Nada worden nu behandeld als IS-sympathisanten, ondanks dat ze zeggen dat ze geen keuze hadden, wat betreft met wie ze trouwden. Sommigen worden nu met de dood bedreigd of uit de gemeenschap verbannen. Veiligheidstroepen in Irak stuurden 170 families die op een of andere manier een band hadden met IS naar ‘heropvoedingskampen’ buiten de stad. Volgens de gemeenteraad van Mosul krijgen de families in die kampen “psychologische en ideologische rehabilitatie, waarna ze zullen herintegreren in de maatschappij als ze ontvankelijk blijven voor het rehabilitatieprogramma.” Volgens Human Rights Watch zijn deze kampen voor niets anders bedoeld dan om mensen te straffen.

“Te veel jonge vrouwen worden gestraft voor iets wat niet hun schuld is,” zegt Rizan al-Sheikh, een lid van Iraakse Parlementaire Comité voor Vrouwen en Kinderen. Rizan werkt met een aantal van haar vrouwelijke collega’s samen om de overheid onder druk te zetten om een oplossing te vinden – hoogstwaarschijnlijk eentje waarbij getuigen wordt toegestaan te getuigen op naam van de weduwen, of het gebruik van DNA-bewijs om te bewijzen dat er een bloedband is. “Als dit probleem niet nu wordt opgelost,” vertelt Rizan, “kan dat negatieve gevolgen hebben op onze maatschappij, waar we nog veel jaren last van gaan hebben.”

Advocaat Ismail Al-Fatlawi denkt dat de overheid nog verder moet gaan. “Er moet een speciale rechtbank komen om dit probleem op te lossen. Die rechtbank zou zaken als huwelijkscertificaten en andere documentatie zoals familiefoto’s en ooggetuigenverslagen van vrienden en familie moeten toestaan. Tijdelijke, politiek gemotiveerde oplossingen gaan dit probleem niet laten verdwijnen. We hebben een strenge reactie van de rechterlijke macht nodig, die in lijn is met de negatieve impact die dit kan hebben op toekomstige generaties.”

De wet heeft niet alleen invloed op vrouwen die getrouwd waren met IS-strijders, maar op elke weduwe die haar huwelijkscertificaat kreeg van een IS-rechtbank in de tijd dat de groep de regio beheerste. Hierbij zitten ook Iraakse vrouwen die getrouwd waren met familieleden of vrienden, om te voorkomen dat ze met IS-strijders zouden moeten trouwen. Roa’a* uit Mosul vertelt dat tijdens de bezetting haar ouders haar verboden om uit te gaan, omdat ze bang waren dat ze opgepakt zou worden door IS-strijders en uitgehuwelijkt zou worden.

Roa’a trouwde een achterneef in een IS-rechtszaal, maar twee jaar later werd hij opgeroepen door het Iraakse leger om te vechten tegen IS. Sinds 13 december 2016 heeft ze hem niet meer gezien. “We hebben nooit kinderen gekregen,” vertelt ze me. “We wilden wachten tot we uit Mosul waren ontsnapt, of tot de stad was bevrijd.”

Vlak nadat IS Mosul overnam in 2014 trouwde de 21-jarige Ola* snel met haar neef. “IS dwong zoveel jonge meisjes om te trouwen,” zegt Ola. In mei 2017 raakte Ola afgezonderd van haar man tijdens een IS-aanval op de buurt. Sindsdien heeft ze hem niet meer gezien. “Ik weet niet of hij dood is of nog leeft.” Toch is ze blij dat ze geen kinderen hebben gekregen omdat ze niet weet hoe ze om zou moeten gaan met kinderen als de overheid weigert om hun status als familie te erkennen.

Afgezien van het feit dat haar burgerlijke staat niet wordt erkend, zal het voor Ola wellicht nooit mogelijk zijn om te hertrouwen. Volgens veel familietradities in de regio moeten vrouwen bewijzen dat ze maagd of weduwe zijn voordat ze mogen trouwen. Tot nu toe weigert de Iraakse overheid om vrouwen als Ola en duizenden anderen zoals zij exact dit te kunnen bewijzen.

*Namen zijn veranderd om identiteiten te beschermen