IN SYRIË WORDEN STEEDS MEER JOURNALISTEN ONTVOERD

Rijdend door de straten van Aleppo. 

Mijn hart klopt in mijn keel. De afgelopen 24 uur is er geen moment geweest dat ik even diep adem kon halen. Aan de horizon zie ik datgene wat ik zo graag had willen vermijden: mannen in overalls, met zwarte vlaggen en een AK-47 over hun schouder. Het is een checkpoint van jihadstrijders uit Irak, van de zeer gevreesde Syrische incarnatie van Al Qaida: al-Sham, ook wel ISIS geheten.

Sinds mijn aankomst hier in Aleppo houdt ISIS alle wegen bezet die richting Turkije gaan. Ook op deze route zijn er de laatste tijd veel mensen verdwenen, maar helaas heb ik geen keus.

De mannen seinen dat we moeten stoppen.

Een niqaab bedekt mijn gezicht. Nu baal ik ervan dat ik mijn sluier een paar nachten terug kwijtgeraakt ben. Ik hoop dat mijn blauwe ogen me niet zullen verraden, en sla mijn ogen neer in de hoop dat ik niet de volgende ben die wordt ontvoerd en verdwijnt in Syrië.
Een man leunt tegen de auto aan. De tijd lijkt stil te staan. Er wordt gezwaaid, we mogen doorrijden.

Ik laat een diepe zucht horen, tot groot plezier van mijn maten met AK-47s. De bevelhebber draait zich om, en lacht. “Maak je niet druk,” zegt hij, “ Moslims zullen je keel niet doorsnijden – ik heb een granaat,” waarbij hij net doet alsof hij de echt-ogende granaat uit het raam gooit. Ik ga er dus maar  vanuit dat het wel goed zit.

Nu er in dit gespleten land geen wet meer nageleefd wordt, is ontvoering steeds gebruikelijker geworden, vooral in het noorden van het land. Het grootste risico van een journalist is dan ook niet dat hij of zij neergeschoten wordt, hoewel er wel continu schoten te horen zijn. Waar men vooral bang voor is, is om gekidnapt te worden en vervolgens voorgoed te verdwijnen. The Committee to Protect Journalists (CPJ) meldt dat er in dit land momenteel vijftien journalisten vermist worden. Het aantal vermisten zou nog veel groter zijn als hulpverleners en activisten ook meegerekend zouden worden.

Volgens Peter Bouckaert, bestuurder bij  Human Rights Watch (afdeling crisissituaties en rampen), is dit ontstaan toen de strijd in Aleppo losbarstte. Kidnapping ontwikkelde zich daarna tot een soort trend, die zich nu ook tot in andere gebieden van Syrië heeft uitgestrekt.

Er is nog maar een kleine groep journalisten in het land. Zij worden verenigd door een soort plichtsbesef om verslag te doen van de burgeroorlog en te vertellen wat er gaande is in het land. Vanwege het risico op ontvoering en de omslachtige reddingsoperaties die daar bij komen kijken, zijn we genoodzaakt om onze manier van werken te herzien.

Strijders van Jabhat al-Nusra, een groep van jihadrebellen, die verantwoordelijk gehouden worden voor een aantal ontvoeringen. Foto door: Benjamin Hiller

Wanneer er voorheen sprake was van ontvoering, diende het vaak als middel om losgeld te kunnen eisen, of was het een actie van het regime. Vorige maand bijvoorbeeld, werd de vrijlating van de 34-jarige Franse fotograaf Jonathan Alpeyrie gekocht met een flinke som geld, afkomstig van een Syrische zakenman. Meer recente ontvoeringen zijn echter niet zo makkelijk af te kopen.

Charles Lister werkt als expert voor het IHS Jane’s Terrorism and Insurgency Centre, en volgt de gebeurtenissen in Syrië op de voet. Ook hij heeft gemerkt dat de situatie wezenlijk veranderd is. “De laatste weken is het aantal ontvoeringen in het noorden van Syrië tot een verontrustende piek gekomen, en dan gaat het vooral om journalisten en lokale activisten,” zei hij.

De trend die Lister beschrijft, valt samen met de snelle en uitzonderlijke opmars van ISIS. Deze is  sinds mei gaande, vooral in het noorden van het land. Ze wordt vaak beschuldigd van ontvoering, vaak zonder hard bewijs. Lister laat zich niet overhalen om uitspraken te doen over de achterliggende oorzaken van de piek. Hij zei wel: “Als ISIS inderdaad schuldig is, dan zou dit een systematische strategie suggereren, waarbij gematigde figuren die openlijk blijk geven van hun afkeuring van ISIS geneutraliseerd worden. “

Toen ik in Aleppo zat hoorde ik elke dag over een ontvoerde collega, vriend of activist; uiteindelijk werd ik overmand door een paniekaanval. Het idee dat ik elk moment gepakt zou kunnen worden vormde de basis voor een verschrikkelijke, mentale gevangenis. Tijdens mijn laatste avond in de stad was kon ik alleen nog maar roken, en niks meer zeggen.

Andy Cottom is een Britse traumatherapeut, en hij vertelde me dat ontvoeringen ten tijde van oorlog dienen om mensen in constante verlammende angst te laten leven. Daar voegde hij aan toe dat panische angst het meest effectieve middel is om de vijand onschadelijk te maken.

Austin Tice, een Amerikaanse journalist die al een jaar vermist wordt. 

Voor mensen die de strijd in Syrië verslaan wordt die angst alleen maar erger, nu er steeds meer ontnuchterende jubilea voorbijgaan. Vorige maand was het een jaar geleden dat Austin Tice ontvoerd werd. De 32-jarige Amerikaanse journalist verdween in Daraya, vlakbij Damascus; er wordt vermoed dat hij gevangen gehouden wordt door de Syrische regering. Zijn collega en vriendin Christy Wilcox heeft zelf ook verslag gedaan vanuit Syrië, en zegt dat het lastig is om hem te traceren. “Gebrek aan informatie is altijd een probleem in Syrië,” zei ze. “Daardoor is het moeilijk om dat punt te bereiken waarop je eindelijk kunt onderhandelen of helpen, zodat diegene weer veilig naar huis kan.”

Deze visie wordt gesteund door een anonieme bron, die expert is op het gebied van het omgaan met kidnapping. “Ik zou het niet omschrijven als zoeken naar een speld in een hooiberg , maar als zoeken naar de juiste speld in de juiste hooiberg. We weten niet eens in welke richting we moeten zoeken.”

Alleen met opgeloste zaken kan er inzicht verkregen worden in de manieren waarop mensen ontvoerd worden. Aan het begin van dit jaar werd journalist Balint Szlanko ontvoerd in Aleppo, samen met twee collega’s. In the Daily Beast vertelde hij over de verschrikking: “De ontvoering verliep snel en professioneel. In een paar seconden werden we uit de auto getrokken, onze handen geboeid, geblinddoekt, en in twee auto’s gesmeten. Het voelde alsof het niet echt gebeurde, het was verschrikkelijk beangstigend. “

Na twaalf uur werd het trio vrijgelaten, en dat ging net zo vlug als toen ze gepakt werden. Nu, maanden later, hebben ze nog steeds geen idee wie ze gepakt heeft, of waarom ze vrijgelaten werden. “Misschien realiseerden ze zich dat ze de verkeerde gasten hadden. Of misschien lieten ze ons vrij omdat ze van gedachten veranderd waren, omdat men naar ons op zoek was.

In veel gevallen wordt de verdwijning van journalisten, voor hun eigen veiligheid, stil gehouden. Wanneer je eenmaal iemand van de pers op de hoogte gesteld hebt van de ontvoeringen is het lastig om te vragen of ze het stil kunnen houden. Journalisten willen instinctief nieuws brengen. Opmerkelijk is dat de ontvoering van Richard Engel, correspondent van NBC, vrij lang stil gehouden werd. Althans, tot het moment dat John Cook van Gawker er een blog over schreef. Veel journalisten gaven hem toen de volle laag. Vervolgens probeerde hij zichzelf te rechtvaardigen in een aangepaste versie van zijn oorspronkelijke post. “Niemand heeft me ook maar iets verteld, waar ik uit op had kunnen maken dat Engels veiligheid in het geding was,” zo schreef hij.

Robert Young Pelton, schrijver van de Somalia Report, liet blijken dat hij achter de beslissing van Cook stond. Hij schreef een vervolgstuk voor Gawker, waarin hij stelt: “Er is geen bewijs dat er met censuur een veilige vrijlating bespoedigd kan worden, noch is er bewijs dat accurate informatie schade toebrengt aan het slachtoffer….  De geschiedenis leert dat er met censuur alleen zakelijke incompetentie verhuld wordt.” Daarmee probeerde hij te zeggen dat verduistering door de media alleen goed is voor werkgevers die zulke incidenten stil proberen te houden, en niet voor de ontvoerde personen.

Frank Smyth, veiligheidsadviseur van het CPJ, heeft een iets mildere kijk op het achterhouden van informatie: “Er bestaat geen richtlijn voor hoe je in zo’n geval moet handelen; elke situatie is anders en heeft daarom een eigen keuring nodig. Je kunt wel stellen dat er geen bewijs is dat publicatie van een zaak schadelijk is, maar daarmee heb je nog geen argument dat voor publicatie pleit. “

Hoe dan ook, gezien het wijdverspreide gebruik van zulke blackouts, is het aannemelijk te veronderstellen dat de 15 gevallen die gemeld zijn door het CPJ slechts het topje van de ijsberg zijn.

Dus wat betekent dit voor journalisten die verslag brengen van de oorlog? Voor Szlanko draagt het alleen maar bij aan het feit dat hij er voorlopig niet heen gaat. Wilcox daarentegen vindt verslaggeving over het conflict in Syrië nog steeds erg belangrijk. Maar met het verdwijnen van collega’s en andere mensen wordt de lijst met ondraaglijke problemen volgens haar alleen maar langer.

Terwijl individuele verslaggevers een afweging maken van de risico’s die het verblijf in een gevaarlijk land met zich meebrengt, is iedereen het erover eens dat oorlogsverhalen belangrijk zijn; al helemaal sinds de vermeende chemische aanval door het regime, waardoor de VS nu op scherp gesteld is om in te grijpen.

Het is een onaangenaam idee dat zoveel leed in het land niet beschreven wordt, zeker als je de beelden van bij bosjes stervende kinderen ziet. Maar de tijd dat we geloofden dat onze verslaggeving de loop van de oorlog zou kunnen veranderen, is allang voorbij. In plaats daarvan hebben veel journalisten zich volledig op dit ingewikkelde, frustrerende verhaal gestort; in de hoop dat onze verslaggeving de onschuldige slachtoffers van deze doorgaande rampsituatie een stem kan geven. De risico’s hebben de verslaggeving ter plaatse tot stilstand gebracht, maar dat betekent dat we dubbel zo hard moeten proberen om toch verslag te kunnen doen van deze bloedige oorlog, waar geen eind aan lijkt te komen.

Volg Emma op Twitter: @ejbeals

Meer over Syrië:

I Ate Ice Cream with a Member of al-Qaeda in Syria

Inside the Free Syrian Army's Secret DIY Weapons Factory

Chatting About 'Game of Thrones' With Syria's Most Feared Islamic Militants