De dag dat Calais ‘nee’ zei tegen het extreemrechtse Front National

Het is een zondagnacht in de Centaure, een bar en restaurant in het centrum van Calais, waar klanten zich hebben verzameld om het live-verslag van de Franse regionale verkiezingen te volgen.

Ze kijken naar de resultaten, die vlak na 20:00 uur binnenkomen. Hun ogen zijn vastgelijmd aan het tv-toestel en ze wiegen met hun biertjes, terwijl bevestigd wordt dat de centrumrechtse kandidaat Xavier Bertrand de winnaar is, en daarmee Marine Le Pen, zijn rivaal van Front National (FN), verslaat in de strijd om het leiderschap van de regio Nord-Pas-de-Calais-Picardie.

Ondanks dat Le Pen – die ook het hoofd van de Franse extreemrechtse partij FN is – de leiding nam in de eerste ronde van de stemming, verloor zij uiteindelijk van Bertrand met meer dan tien punten in Calais. Ze nam 44,87 procent van de stemmen mee naar huis, in vergelijking met de 55,13 procent van Bertrand.

"Wow, wat een klap in het gezicht," zegt een van de klanten tegen zijn vriend – beiden zichtbaar opgelucht door de uitslag van de verkiezingen.

Vorige week leidde de partij van Le Pen nog in de eerste ronde van de verkiezingen, toen ze alle andere partijen in zes van de dertien regio's van Frankrijk versloeg. In Calais verzamelde Le Pen 49,1 procent van de stemmen, terwijl Bertrand slechts 23,4 procent had.

Maar in een stad die synoniem is geworden met de benarde situatie van migranten en het gefaalde asielbeleid van Europa, was FN niet in staat om haar voorsprong om te zetten naar een volledige overwinning.

Sterker nog, de anti-immigratiepartij van Le Pen is er niet in geslaagd om één regio in de verkiezingen voor zich te winnen, ondanks de ongelofelijke winsten in de eerste ronde. Ondertussen behield de Socialistische Partij van Frankrijk (PS) vijf regio's, maar leed zij een grote nederlaag in de Parijse regio van Île-de-France. En, mede door de socialistische kiezers die FN weg wilden hebben, won de centrumrechtse conservatieve partij van Frankrijk, Les Républicains (De Republikeinen), in zeven regio's.

"Dit was een rustige stad voordat de migranten kwamen," zegt de 28-jarige Romain, een paar uur voordat de resultaten werden aangekondigd. Er was een tijd, herinnert hij zich, dat Calais "ook populair bij toeristen" was.

Er wonen maar liefst zesduizend migranten in de Noord-Franse havenstad, in een geïmproviseerd kamp dat bekendstaat als 'De Jungle' – een groot, modderig veld op een paar kilometer afstand van het centrum van de stad. Veel migranten riskeren hun leven door vrachtwagens of treinen die naar het Verenigd Koninkrijk gaan te bestormen, en sinds het begin van de zomer zijn al minstens vijftien mensen omgekomen tijdens een poging om Engeland te bereiken vanuit Calais.

Romain – die al tien jaar in Calais woont – heeft niet gestemd. Hij ging liever op wijting vissen in de ijskoude noordelijke motregen. "Ik stem niet," zei hij. "Het maakt toch geen verschil."

Hij is momenteel werkloos, maar werkt soms zwart. Om rond te komen, verkoopt hij zijn vangst aan "vrienden en familie."

Romain gelooft dat de aanwezigheid van de migranten de stad slecht is voor de broodnodige toeristische omzet, hoewel hij ook toegeeft dat de migranten niet per se problemen veroorzaken. Vooral de Britse vakantiegangers, legde hij uit, worden afgeschrikt door de grote concentratie van migranten in het gebied.

"Het is waar dat er bijna geen Britse toeristen meer zijn, hoewel we er vandaag nog een paar hadden voor de lunch," zegt Nathalie, die serveerster is bij pizzeria Londen Bridge, in het hart van Calais. "Het is jammer, gezien onze naam."

Nathalie zei dat de migranten zelden problemen maken in het centrum van de stad. "Maar ze praten altijd over hen op televisie, dus mensen zijn minder geneigd om te komen," legde ze uit.

Haar collega Sandrine werkt al tien jaar bij de pizzeria, en heeft in die tijd meegemaakt dat het restaurant van zeven serveersters naar twee ging. Volgens haar kwam de voorsprong van FN in de eerste ronde omdat kiezers het "beu" zijn.

Sandrine ging op weg naar haar werk langs de stembus. Ze hoopte dat Bertrand zou winnen. "Maar weinig mensen hebben in de eerste ronde gestemd," zei ze. "Zondag gingen de inwoners van Calais naar de stembus om het evenwicht te herstellen."

"De stembussen zaten vrijwel volledig vol rond elf uur 's ochtends," zegt de zeventigjarige Eugène, die een windjack draagt met het logo van de amateurvoetbalcompetitie van Calais erop. Hij zit in de Marinerie – een aangenaam café met zicht op de oceaan – en vertelt dat hij ervan overtuigd was dat FN in deze regio niet zou winnen. "Mensen stemden tegen Le Pen," zegt de geboren en getogen Calaisien, die normaal gesproken op de socialisten stemt. Eugène stemde – net als vele anderen in de regio – voor Bertrand, om een overwinning van FN te voorkomen.

"De migranten staan zodanig in de schijnwerpers dat we de andere problemen in de stad vergeten," merkte hij op. Calais heeft het hoogste werkloosheidscijfer in de regio: 17 procent van de inwoners is werkloos. De werkloosheid is in de stad aanzienlijk hoger dan het landelijk gemiddelde, dat momenteel op 10,5 procent staat.

"In de jaren tachtig waren en 150 kantfabrieken [in Calais]," zegt Daniel, een Ierse expat van een jaar of zestig. "Tegenwoordig zijn er nog maar twee over. De fabrieken sluiten en de veerbootbedrijven ontslaan om de haverklap mensen."

"Mijn huis staat al vier jaar op de markt," zegt Claude, een vriend van Daniel. "Maar ik heb nog steeds geen koper gevonden." Het is moeilijk om de vele 'te koop'-borden in de stad te negeren.

"Mensen zijn op zoek naar zondebokken voor de problemen van de stad," zegt Christian Salomé, voorzitter van de migrantensteungroep Auberge des Migrants in Calais. "Natuurlijk zitten er tussen de duizenden migranten die hier wonen enkelen die kleine vergrijpen, zoals diefstal, hebben gepleegd," zegt Salomé. "Maar niemand van hen wil opgemerkt worden door de politie. Ze willen onzichtbaar blijven en het Kanaal oversteken."

Le Pen kondigde in de dagen voorafgaand aan de tweede ronde van de stemming aan dat ze geen subsidies meer zou geven aan steungroepen voor migranten als zij verkozen zou worden.

Salomé legt uit dat een overwinning van Le Pen weinig "materiële" impact zou hebben op de activiteiten van zijn organisatie. "We krijgen elk jaar maar zesduizend euro van de regio, maar we besteden honderdduizend euro per maand, afkomstig uit donaties."

De "psychologische" impact van overwinning van FN zou een andere zaak zijn, zegt hij, voordat hij opmerkte dat een deel van de vrijwilligers die met belangengroepen voor migranten werken de afgelopen maanden "geïntimideerd" waren en dat hun banden lek waren gestoken. "De verkiezing van Le Pen zou sommige mensen een gevoel van straffeloosheid kunnen geven," zegt Salomé.

Naast dat Calais de thuisbasis is voor het grootste tentenkamp van Frankrijk, is het ook de thuishaven van een aantal anti-vluchtelingengroepen – van wie sommige FN openlijk steunen. Groepen zoals 'Calais Libre' (Vrij Calais) of 'Calaisiens en Colère' (Boze Bewoners van Calais) beweren te vechten tegen de "onzekerheid veroorzaakt door migranten" en vertrouwen op sociale media om anti-migrantenpropaganda te circuleren.

Ondanks de 32.000 likes op hun facebookpagina, staan er maar honderd of wat Boze Bewoners van Calais bij een demonstratie tegen migratie, net buiten De Jungle.

De migranten in het kamp zetten zich ondertussen schrap voor koudere temperaturen en worstelen om droog te blijven in de winterse omstandigheden.

Vorige week bezocht de Britse graffitikunstenaar Banksy De Jungle, waar hij een nieuwe muurschildering maakte van de overleden Apple-oprichter Steve Jobs, wiens biologische vader een Syrische vluchteling was.

Buiten een van de stembureaus stond Jörg, een 50-jarige professor die werd geboren in Zweden, zijn fiets van het slot te halen. "Ik werd dertig jaar geleden een Fransman," zegt hij.

"Ik stemde – net zoals ik in 2002 deed – om Le Pen weg te houden, maar nu was het om de dochter weg te houden," zegt Jörg, verwijzend naar de twee ronde van de presidentsverkiezingen, waarin Jacques Chirac en Jean-Marie Le Pen, oprichter van FN, tegenover elkaar stonden. Chirac won uiteindelijk het presidentschap, nadat de socialisten massaal stemden om Le Pen te blokkeren. "Ik deed mijn plicht als burger, maar ik was alsnog niet blij," zegt Jörg.

In de avond verzamelen gezinnetjes met jonge kinderen zich op het belangrijkste plein van de stad om te schaatsen, een ritje in de draaimolen te maken of foto's met de Kerstman te maken.

De bars en restaurants in het centrum van de stad raakten voller, naarmate de bekendmaking van de resultaten naderde. Een groep aangeschoten Britse toeristen, zich schijnbaar niet bewust van de heftigheid van het moment, slenterde langs Rue Royale in de historische wijk van de stad.

Bertrand versloeg uiteindelijk Le Pen in de regio Nord-Pas-de-Calais-Picardie met een voorsprong van vijftien punten. Le Pen won 42,23 procent van de stemmen en Bertrand sleepte 57,77 procent van de stemmen in de wacht.