De tekenaar van de strip Dirkjan vindt dat je zijn werk mag vergeten

Ik had ooit een date met een heel mooi en bijzonder meisje. Ze had een zeldzaam soort kanker gekregen, over die ervaringen een boek geschreven en was daarna de wijde wereld ingetrokken. Zoals veel vrijgezellen in een quarterlifecrisis ging ze op een spirituele reis. Op dat soort reizen bezoeken de gelukzoekers een meditatief klooster in Tibet, vinden ze innerlijke vrede en snorkelen ze hier en daar wat om weer boven te komen met de blije boodschap: “Ik heb een Finding Nemo-vissie gezien!”

Ik had op de date zelf niet door dat ik een date had, want volgens mij heb je daar een unaniem wederzijds respect voor nodig, en de tegenslagen in mijn leven beperkten zich tot de vervolgen op The Matrix. Maar in een poging om over te komen alsof ik ook over het leven had nagedacht opperde ik dat we geluk niet moeten zoeken in nieuwe ervaringen, maar juist in de dagelijkse routine. Ze lachte en zei: “Ja, om daar achter te komen heb ik dus een jaar moeten reizen.” Ik balde een innerlijke vuist en dacht: “Pak aan, kankerlevenservaring!”

Onze generatie (die van ‘het-komt-wel-goed’) heeft moeite met accepteren dat het leven niet één groot ervaringsfestijn is. We willen onze onstilbare levenslust voeden door extreem uit de band te springen, en wanneer we ons even lijken te ‘vervelen’ grijpen we meteen naar onze mobieltjes om onszelf massaal leeg te laten zuigen door de social media-succubus. En dat is stom. We moeten juist inzien dat het leven bestaat uit het doen van boodschappen en het uitruimen van de vaatwasser. En pas als we daar de leuke dingen van kunnen inzien kunnen we gelukkig worden. Hommmmmm.

Het medium dat dagelijkse beslommeringen omarmt en routine tot een kunst verheft, is dagjeskunst. Kunst die ons routineus laat lachen en die in het werk zelf routines doorbreekt. Dagkunst is geen gevecht tegen de vergetelheid, het is juist kunst die je mag vergeten. Het is kunst die bevestigt dat het oké is om vandaag niet per se de dag te plukken, want morgen ben je er ook nog en anders volgende week wel. Dagkunstenaars moeten scherp naar de wereld blijven kijken om ons elke dag micro-carpe diempjes te bezorgen. En wij doen er goed aan om te leren van deze dagkunst, niet in de eerste plaats omdat dit gewoon een stuk goedkoper is dan vliegtickets naar full moon party’s en olifantentochtjes.

Mark Retera, dagkunstenaar. ’s Nachts slaapt hij.

Mark Retera, van de strip Dirkjan, is een van de beste dagjeskunstenaars. Elke dag verbaas ik mij over zijn goede grappen en ik was benieuwd naar zijn leven, zijn routine en hoe hij die probeert te doorbreken. Hij blijkt een hele rustige, bedachtzame man, die niet zoveel meemaakt en elke dag heel hard moet werken om grappen te bedenken. Kijken naar een magnolia die uit de knop komt maakt hem gelukkig. En dat is vet.

VICE: Hoe kom je aan je grappen?

Mark:In wezen is het eigenlijk niet echt anders dan het schrijven van een Sinterklaasgedicht. Iedereen moet iedere dag dingen bedenken. Soms gaat dat makkelijk, maar meestal niet. Als ik hier zit moet er een grap komen, dan kijk ik naar buiten, maar dat biedt geen aanknopingspunt want ik zit hier iedere dag. Misschien een voorbeeldje: ik ga naar de supermarkt en dan kom ik erachter dat die balkjes die je tussen de boodschappen legt wel eens voor irritatie kunnen zorgen. Iemand achter mij pakt dat balkje en doet deze heel demonstratief achter zijn boodschappen, en niet tussen de onze, zo van: dit zijn de regels. Het is nog niets, maar ik denk dat ik daar wel iets mee kan. Je kunt eigenlijk alleen maar achteraf redeneren hoe de strip is ontstaan. Een grap is niet één aspect, maar een heleboel kleine dingetjes die allemaal moeten kloppen.

Wat wil je dat Dirkjan doet?

Eigenlijk alleen verstrooien. Het lezen van zo’n strip duurt misschien tien seconden. Die tien seconden ben je even niet in je eigen wereldje, maar in de mijne. En dan hoop ik dat dat leuk is. Ik zoek zeker niet actief naar een boodschap of dat mensen daarna nog even nadenken. Als dat zo is dan is dat mooi meegenomen – of niet eens meegenomen - het gaat eigenlijk alleen maar om die tien seconden en daarna mag je weer verder met de column op de volgende pagina.

Meestal wil ik helemaal niets zeggen en gewoon lollig zijn. Als je iets met kabouters doet dan gaat dat nergens over, daar hoef je helemaal geen boodschap aan te geven. Het valt me ook steeds meer op dat de mensen waarvan ik vroeger dacht, goh, die zijn heel geëngageerd en die hebben iets te vertellen, Van Kooten en De Bie bijvoorbeeld, eigenlijk ook alleen maar dingen deden die nergens op sloegen. Het is alleen maar amusement.

Wat vind je ervan dat je zo hard werkt voor iets dat mensen na die tien seconden vaak weer vergeten? Is dat iets dat je omarmt?

Eigenlijk wel. Ik vind het wel fijn dat veel mensen het nu lezen. Als ik die tien seconden vermenigvuldig met al die mensen die daar plezier aan hebben dan hou ik een tijd over die net zo lang is als de tijd die ik eraan heb gewerkt. Zo’n rekensom heb ik weleens gemaakt. Niet dat het daarom gaat, maar ja, dat is het leven. Uiteindelijk gaat het erom dat je gewoon een goede tijd hebt. Ook al is dat maar tien seconden. Misschien dat een goeie grap wel even blijft hangen. Ik geloof wel in een soort chemie van het menselijk lichaam, dat er een stof vrijkomt als je hard moet lachen, die je nog een half uurtje met je meeneemt.

Hoe zie jij Dirkjan als dagkunst?

Het is niks nieuws. Je probeert mensen alleen maar te verbazen, of iets teweeg te brengen in hun hoofd. Maar het is geen wereldschokkende kunst, iets revolutionairs. Ik weet niet of het daardoor mindere kunst is, ook al wil ik dat best toegeven als ik daartoe gedwongen word. Maar misschien dat de lange adem ook wel meetelt. Als je twintig jaar meegaat dan doe je toch iets goed. Je moet eigenlijk blijven vernieuwen, net zoals de kunstenaar. En een echt grote kunstenaar, Mondriaan bijvoorbeeld, kon dat wel goed. Dat wordt dan ook onmiddellijk gekwalificeerd als kunst. Ik ben daar niet heel bewust mee bezig, maar ik wil wel blijven verrassen. Ook mezelf, want ik wil mezelf niet herhalen.

Wat zijn voor jou pluk de dag-momenten?

Pluk de dag-momenten zijn voor mij de dingen die de routine doorbreken. Ik dacht nog aan De Uitvreter van Nescio, over iemand die iedere dag zat te mijmeren aan de Waal. Dat kan hij volgens mij alleen maar volhouden als hij tijdens die wandeling elke dag iets nieuws ziet. Dus als de wolken veranderen, of als het licht wat anders is. Pure routine is volgens mij nooit geluk. Er moet iets nieuws gebeuren. Heel vaak zijn dat voor mensen maar kleine variaties. Natuurlijk zijn er ook mensen die bungeejumpen voor kicks enzo.

Hoe probeer je routines te doorbreken met Dirkjan?

Ik zoek wel naar heftige momenten, maar binnen zijn routinematige handeling, vanuit de lezer gezien. Dat zijn juist vaak hele suffe dingen, zoals de afwas. Ik vind het juist leuk om daar grappen over te maken, over kleine irritaties. Je hoeft in de strip geen grote momenten uit te zoeken om grappen over te maken. Je moet het in het kleine zoeken. Ik heb Bert eens de afwas op het aanrecht laten zetten in plaats van in de afwasmachine, want die was vol. Maar de was eruithalen was een stap te ver. Die kleine dingen vergroten heeft veel meer impact dan een exploderende helikopter ofzo.

Juist met kleine dingetjes structuren verbreken?

Ja. Dat denk ik wel. Je moet jezelf proberen te verrassen. Structuren kun je makkelijk op kleine schaal doorbreken. Binnen een bepaalde routine kun je dat ook doen. Ik heb ook niet zoveel meegemaakt. Dan denk je weleens, ben je daardoor minder ontwikkeld ofzo? Maar dat hoeft helemaal niet zo te zijn, ontwikkeling kan zich ook op een ander niveau afspelen. Hoewel ik wel denk dat het goed is om af en toe goed wakker geschud te worden. Het is goed om af en toe een keer uit de band te springen, maar dat is voor iedereen anders. Ik heb zelf niet zoveel nodig qua opschudding. Dat is des te beter.