Sommige mannen doen er alles aan om vrouwen buiten de esports te houden

Gamen is topsport. Wie als jonge guy topniveau speelt in Dota 2, Counter-Strike: Global Offensive of League of Legends heeft anno 2017 waarschijnlijk miljoenen op zijn bankrekening, meer fans dan je favoriete dj en drie volgestempelde paspoorten. Gametoernooien zijn spectaculaire shows in volle zalen waar honderdduizenden mensen naar kijken. En als het even meezit wordt e-sport een Olympische sport in 2024.

Dat is allemaal prachtig, maar waar zijn de vrouwen?

Voor zoiets nieuws als e-sports is het fenomeen tergend conservatief. Gametoernooien zijn in de regel toegankelijk voor alle genders, maar het aantal vrouwen dat de absolute top weet te halen is ongeveer nul. De Canadese Sasha Hostyn en de Amerikaanse Katherine Gunn zijn de enige twee vrouwen die in totaal meer dan honderdduizend dollar aan prijzengeld wisten te winnen. Een stuk of duizend mannen lukte dat probleemloos.

Dat gamen an sich traditioneel gezien wordt als mannending is bekend. Maar het clichébeeld wordt langzaam doorbroken. In het Verenigd Koninkrijk gamen meer vrouwen dan mannen, in de VS is de verdeling man-vrouw 59%-42%. Bemoedigende cijfers, want gamen is vet en niemand zou daarvan buitengesloten moeten worden.

Maar e-sport staat niet synoniem voor gamen. De competitieve scene – gametoernooien, sponsorcontracten, wereldkampioenschappen – is anno 2017 even giftig als pakweg tien jaar geleden. Alle vrouwen krijgen te maken met alles van low-key seksisme tot regelrechte intimidatie en bedreiging.

Dat gebeurt elke dag. "Elke dag." Melania 'Gina' Mylioti herhaalt aan de telefoon de laatste twee woorden. Mylioti loopt al twaalf jaar mee als pro-gamer. Ze is de beste vrouwelijke Counter-Strike-speler die Nederland ooit heeft gekend. Tussen 2008 en 2013 woonde ze in een gamehuis met N!Faculty, dat, zo zegt ze, uitgroeide tot "het beste female team in Europa in Counter-Strike 1.6." Als 25-jarige is ze een routinier in de e-sport, die wordt gedomineerd door tieners en begintwintigers. Ze kijkt inmiddels niet meer op van de shit die ze steevast te horen krijgt: "Wat doe je hier? Ga terug naar de keuken!"

Uit zelfbescherming spelen veel vrouwen online onder een mannennaam. Ze verbergen hun identiteit. Zetten geen foto's van zichzelf op hun profiel, omdat ze weten dat dat tot reacties leidt – van huwelijksaanzoeken tot genadeloze kritiek op hun uiterlijk.(((s))). Ondanks dat ze een prominent figuur is, speelt Mylioti vaak ook onder een pseudoniem, geeft ze toe. "Of ik negeer de hele chat als ik een game join."

Maar het gaat veel verder dan dat dagelijkse pestgedrag. Petra Stoker, nickname 'Petra', moest de politie bellen toen een stalker haar begon lastig te vallen. Ook is ze bedreigd, vertelt de professionele Counter-Strike-speler aan de telefoon. "Jongens zouden op een LAN-party naar me toe komen en me neersteken." Na een korte stilte: "Ja, dat is wel een dingetje geweest."

Dat klinkt extreem, maar extreem is de norm in e-sportland. Bedreigingen zijn en waren een veel voorkomend verschijnsel. In een Amsterdams café spreek ik met Livia Teernstra, die twaalf jaar geleden bij de wereldtop van de professionele gamescene hoorde. 'Liefje' won tienduizenden dollars prijzengeld met Quake, Unreal Tournament en later Dead or Alive. Ze staat nog altijd in de top twintig meestverdienende vrouwelijke pro-gamers aller tijden.

Teernstra werd over een langere periode lastiggevallen door een jongen die haar telefoonnummer ergens had opgeduikeld. Hij belde haar 's nachts om, tsja, waarom eigenlijk? "Whatever," zegt ze, lachend. Maar het ging verder. "Er was ook een gast die mijn ip had opgespoord en mijn adres had achterhaald. Hij zei dat hij me zou komen vermoorden."

Livia, Melania en Petra hebben een aantal dingen gemeen. Ze zijn vrouw, kunnen fucking goed gamen, verdien(d)en er hun geld mee, hebben een Nederlandse achtergrond, en weten allemaal hoe kut het kan zijn om vrouw te zijn in een mannenwereld.

Toch vertellen ze er stuk voor stuk heel luchtig over. Teernstra heeft een grote lach op haar gezicht als ze vertelt over de bedreigingen. "Je kweekt op een gegeven moment een dikke huid," legt ze uit. "Je huid wordt volgescholden. Dat went wel," beaamt Stoker. Mylioti noemt het een schild, waar alles vanaf glijdt.

Om succesvol te zijn als vrouwelijke e-sporter moet je behalve skills dus ook een zekere hardheid hebben om de top te halen. Kunnen relativeren dat de mannen achter de bedreigingen jonge jongens zijn die niet weten hoe ze met vrouwen om moeten gaan. Je mannetje staan, noemt Stoker het.

Competitief gamen is niet los te zien van de nodige trash-talk. Wie wint, zeikt de verliezer af; wie verliest noemt de moeder van de winnaar een hoer. Vrouwen moeten daarom niet zo zeuren, vinden veel mannen: iedereen krijgt de wind van voren. Belangrijk verschil is dat vrouwen per definitie worden gereduceerd tot hun geslacht. Als ze verliezen, is het omdat ze vrouw zijn en vrouwen kunnen nu eenmaal niet gamen. Als ze winnen, zijn ze cheaters. En als ze meer volgers hebben op social media of streamingplatform Twitch, is dat vanwege seks, niet vanwege skills.

Vooral dat omgekeerde seksisme steekt, vertellen Mylioti en Teernstra. Beiden kregen ze te horen: als je geen borsten had gehad, was je nooit zover gekomen. Van anonieme internethelden kunnen ze dat hebben, maar de afgunst kwam vaak van binnenuit: van collega-gamers en commentatoren.

Mannen krijgen blijkbaar het gevoel dat zij harder moeten werken voor erkenning en verwijten vrouwen alles cadeau te krijgen. Het tegendeel is waar. Teernstra en haar girlz 0f destruction-team zagen in 2005 hoe sponsors geld begonnen te smijten op mannelijke gamers. Dat wilden zij ook. Zij zijn daarom zelf naar bedrijven toe gestapt, schreven een businessplan, blogs, of deden mediapromoties naast het gamen, en gingen uiteindelijk in een huis in Zweden wonen om dagelijks te trainen voor grote toernooien. Een professioneel contract was de beloning, absoluut geen cadeau.

Vrouwen strijden niet alleen tegen andere gamers, maar ook tegen de vooroordelen. Wanneer ze succes boeken, is het misgunnen van mannen erger dan al het dagelijkse commentaar bij elkaar, zegt Mylioti. "Zulk soort comments, helemaal van mensen waarvan je verwacht dat ze het begrijpen… Er zit veel jaloezie in."

Toen Livia Teernstra in 2005 speelde voor girlz 0f destruction rockte haar team het zogenaamde Ms. QuakeCon, een door vrouwen uit protest opgezette aftakking van het jaarlijkse QuakeCon-toernooi in Texas. Optimistisch schreef MTV over hoe de girlz genderbarrières doorbraken.

Maar twaalf jaar later staan die barrières nog stevig overeind. Hoewel alle grote toernooien officieel toegankelijk zijn voor iedereen, spelen vrouwen en mannen bij veel games in gescheiden competities. Teams met alleen maar vrouwen spelen tegen teams met alleen maar vrouwen—net als bij traditionele sporten dus, terwijl een fysiek onderscheid juist bij gamen nergens op slaat.

De meningen over zulke gescheiden competities zijn verdeeld. Een vrouwencompetitie geeft vrouwen de kans om te doen wat ze vet vinden, vrij van mannelijke intimidatie en afgunst. Er ontstaat een veilige omgeving, afgescheiden van de giftige mannenscene.

Maar vrouwencompetities houden de situatie ook in stand, vindt Melania Mylioti. Ze zijn niet serieus te nemen, want het zijn "verkapte marketingtools", en teams worden uitgenodigd in plaats van dat ze zich moeten kwalificeren. "Dat is leuk voor veel meisjes, want ze krijgen zo gratis tripjes, maar je verandert er niks mee. Vrouwen moeten daar nee tegen zeggen. Ik wil dat het stopt. Ik wil dat je vrouwen in de echte competities kunt zien."

In het dit jaar verschenen artikel The Trouble With Communities onderschrijft wetenschapper Adrienne Shaw de kritiek van Mylioti. Een afgesloten gemeenschap (in dit geval een vrouwencompetitie), hoe veilig ook, is vaak het product van conflict (mannen zijn fragiel en kunnen niet omgaan met vrouwelijk succes). En een veilige plek betekent geen oplossing voor het conflict: die niet-veilige plekken zijn er nog steeds.

Wat is dan wel de oplossing?

Het is ieder voor zich, valt me op tijdens de interviews. Mylioti, Teernstra en Stoker zeggen alle drie dat ze weinig kunnen rekenen op onderlinge steun. Vrouwelijke pro-gamers praten weinig met elkaar. Het is zelfs not-done om over problemen te beginnen als je aan de top staat, merkt Stoker. "Recent was er een Nederlands meisje, zij werd mentaal helemaal kapotgemaakt door een jongen," vertelt ze. "Zulke dingen worden weinig uitgesproken. Als je bij de top zit en je hebt een goede naam dan wil je niet met zulke verhalen komen, dat levert negativiteit op. Je maakt het dus niet heel groot."

Initiatieven die zich elders in de gamewereld inzetten voor diversiteit en inclusiviteit focussen zich op zichtbaarheid, op het laten zien van positieve voorbeelden. Dat werpt langzaam vruchten af: steeds meer vrouwen zijn werkzaam in de industrie. In e-sports zijn zulke voorbeelden nog schaars.

Toch zullen ze nodig zijn. Aan de ene kant om mannen te confronteren met het feit dat zij geen alleenrecht hebben op competitief gamen; aan de andere kant zodat vrouwen enthousiast raken en weten dat het mogelijk is om carrière in de e-sport na te jagen.

Het is namelijk ook zo ongelofelijk leuk, vertelt Teernsta, tegenwoordig actief aan de Universiteit van Amsterdam in de computerwetenschap (nog zo'n gender-biased wereld, vertelt ze, maar dat is weer een ander verhaal). Professioneel gamen is van je hobby je werk maken, goed geld verdienen en laten zien dat je ergens goed in bent. Het is een internationaal leven. Als tiener bracht Teernstra een jaar door in Zweden, verbleef ze maanden in Venice Beach om te trainen, en bezocht ze toernooien in alle uithoeken van de wereld. Ze kwam in Amerika op tv en werd door allerlei kranten geïnterviewd. Hoewel we veel verschrikkelijke dingen bespreken, overheersen bij haar de positieve herinneringen aan die periode van 2004 tot 2007.

Petra Stoker is op weg de top te bereiken. Ze presteerde goed als team-lead, zeg maar de aanvoerder, bij de Duitse organisatie Team Expert, en maakt nu de overstap naar het Turkse Dynasty Gaming."Ik wil de nummer één worden, met of zonder mijn team." Ze besteedt zelf niet teveel aandacht aan de scheiding tussen mannen en vrouwen. "Ik wil iets bereiken. Als dat bij een vrouwenteam is, is dat prima. Er zit nog een steeds een heel groot gat tussen vrouwen en mannen. En zo lang ze gescheiden blijven, gaat dat gat niet kleiner worden. Maar ik spring graag in dat gat."

Melania Mylioti is nu nog actief in het vrouwenteam Doyoueven, maar dat gaat volgend jaar veranderen. In januari loopt haar contract af. Voor die tijd hoopt ze sponsors te vinden die het salaris willen betalen voor een gemengd team. Mylioti wil dat voorbeeld zijn in een wereld zonder voorbeelden. "Ik wil dat de meiden- en jongensscene bij elkaar komen. Je ziet nooit een meid in een jongensteam dat de top haalt. Maar dat is wel de manier om het bereiken. Als bedrijven vaker horen dat mensen in gemengde teams willen spelen, dan gebeurt het. Ik ga daarvoor strijden."

De dag voordat ik haar bel kreeg Wendy 'LittleGirl' van Horssen een opmerking naar haar hoofd geslingerd op Twitch. Dat ze niet moest eten, omdat ze anders dik zou worden. "Zo'n persoon krijgt meteen een permaban, die zie ik nooit meer terug." Wendy en Kirsten 'Ilu' kwalificeerden zich onlangs voor het Nederlands Kampioenschap Hearthstone, dat in oktober plaatsvindt. De twee vriendinnen, die voor het team Asterion spelen, maken een even grote kans als de mannen om dat toernooi te winnen.

Laura van Eijk werd vorige maand aangenomen door FC Twente, om de voetbalclub te vertegenwoordigen in de E-divisie. Ze is de eerste vrouw in de nationale FIFA-competitie. "Ik wil heel graag het beeld van 'meisjes kunnen geen FIFA spelen' doorbreken", vertelde Van Eijk tegen EditieNL. "Als ik hierdoor ook andere meisjes trigger om hogerop te komen, zou dat geweldig zijn."

Het zijn druppels in een oceaan van mannen. Maar misschien zijn Laura, Wendy, Kirsten, Petra en Melania de voorbeelden die nodig zijn om de e-sport te veranderen in een topsport voor iedereen.