De opkomst van nieuwe drugskartels in Europa

ANTWERPEN – Eerder deze maand werd een Belgische hoofdrechercheur, die belast was met grote drugszaken, gearresteerd op verdenking van het lekken van gevoelige informatie naar een groot drugskartel.

Het nieuws over het vermeende lek was een schok voor de autoriteiten van Antwerpen. De stad is de grootste toegangspoort in Europa voor Zuid-Amerikaanse cocaïne. Vorig jaar werd in de Antwerpse haven een recordaantal van 110 ton cocaïne onderschept. 

Terwijl er de afgelopen jaren meer cocaïne gevonden wordt dan de autoriteiten kunnen vernietigen, is dit slechts een klein deel van de cocaïne die via havens zoals Antwerpen en Rotterdam wordt verscheept. Het overgrote deel komt onopgemerkt langs de douane en wordt door criminele bendes over het hele continent verhandeld.

Nog nooit eerder is er zoveel cocaïne langs zo’n smalle toegangspoort Europa binnengekomen, en dat heeft grote gevolgen: de onderwereld is bezig aan een opmars in dit welvarende deel van Noord-Europa, waar de algehele criminaliteitscijfers tot de laagste ter wereld behoren.

Omdat hier enorme winsten kunnen worden gemaakt, groeit de rivaliteit tussen families die de controle over de drugshandel in de haven van Antwerpen willen beheersen. Zo plaatsten rivaliserende bendes afgelopen zomer bommen in de stad om elkaar te intimideren. De bendeoorlogen hebben in het afgelopen decennium al geleid tot tientallen moorden.

Ik heb ruim een jaar onderzoek gedaan naar de cocaïnekartels in België en Nederland voor Gateway, een nieuwe podcastserie van Project Brazen. We spraken met journalisten, (voormalige) politieagenten, aanklagers, douanebeambten, en ook (voormalige) bende- en kartelleden. 

Door dit onderzoek realiseerde ik me dat drugsbendes in 2022 voortdurend serieuze inspanningen doen om niet alleen rivalen uit te schakelen, maar ook om de staat zelf aan te vallen en te ondermijnen. Hier opereert een nieuw soort Europese gangster met een agressie die sinds de langdurige strijd van Italië met La Cosa Nostra in de jaren tachtig en negentig niet meer in Europa is gezien.

“Kijk om je heen,” zei een Nederlandse bron aan het begin van mijn onderzoek in Amsterdam, waar we vooral hipsters en buitenlandse expats zagen. “Rijke witte mensen die koffie drinken, heel veilig en welvarend. Maar direct hiernaast bevindt zich het operationele centrum voor de cocaïnehandel in Europa. Het is een kleine stad en een nog kleinere gemeenschap die je probeert te onderzoeken...iedereen zal het opmerken. Zodra ze erachter komen wie je bent, zullen ze uitzoeken wat je interesses zijn...vrouwen, mannen, drugs, drank, gokken... en ze zullen je dat aanbieden tot ze je in hun grip hebben,” waarschuwde hij mij.

Toen hij me vertelde dat mijn ervaring met het verslaan van internationale conflicten en terrorisme van pas zou komen bij dit project, leek me dat wat overdreven. Maar nu, een jaar later, kijk ik met een andere blik naar de rustige straten van Antwerpen en de vredige grachten van Amsterdam.

In Antwerpen voelt het de afgelopen vijf jaar steeds meer alsof de staat zelf onder vuur ligt. Vorig jaar werden Nederlandse tieners in een auto aangehouden toen die met versleutelde mobiele telefoons en een AK-47 de Belgische minister van Justitie achtervolgden. Een aantal aangeklaagde kartelbazen woont in Dubai of Turkije, grotendeels buiten het bereik van justitie. In Nederland vindt nu het grootste moordproces in de Nederlandse geschiedenis plaats, dat van de Marokkaans-Nederlandse crimineel Ridouan Taghi – een van de meest gevreesde en meest productieve cocaïnesmokkelaars van Europa.

Vanwege Taghi's gewelddadige reputatie – hij staat met 17 anderen terecht voor zes moorden tussen 2015 en 2017 – moet het proces worden gehouden in een omgebouwd pakhuis dat wordt omringd door drones en Nederlandse commando's.

Taghi werd in 2019 in Dubai gearresteerd en uitgeleverd aan Nederland. Sindsdien wordt hij in de strengst beveiligde gevangenis van Nederland vastgehouden, mag hij geen contact hebben met de buitenwereld en spreekt hij alleen met zijn advocaten. Het proces, dat de naam ‘Marengo’ heeft gekregen – een willekeurig woord dat door een computer van de rechtbank is gegenereerd – gaat maar over een klein deel van de drugshandel en de moorden (en pogingen tot moord) die aan zijn bende worden toegeschreven.

Ondanks de zware beveiliging wordt Taghi ervan verdacht in 2021, vanachter de tralies, de executie van misdaadverslaggever Peter R. de Vries te hebben gecoördineerd.  

Andere moorden die aan Taghi worden toegeschreven zijn die op bloggers, eigenaren van winkels die spionage-apparatuur verkopen, rivaliserende gangsters, de broer van een getuige in het Marengo-proces, de advocaat van dezelfde getuige, de PR-adviseur van de kroongetuige, evenals willekeurige voorbijgangers, en slachtoffers van ‘vergismoorden’. 

 Behalve moorden, omvatte Taghi's aanval op de Nederlandse samenleving ook het bestellen van autobommen en raketwerpers om nieuwsredacties in Amsterdam aan te vallen, en bleek dat zijn organisatie de diensten heeft ingehuurd van een Nederlandse Special Operations-soldaat om wapens en training te leveren aan zijn moordcommando's. Hij onderschepte de grootste wapenvangst in de Nederlandse geschiedenis en regelde valse identiteitskaarten en paspoorten via omgekochte lokale ambtenaren, die hij ook vroeg om woonadressen te achterhalen voor de organisatie.

Terwijl mijn onderzoek vorderde, kreeg ik een benauwend gevoel. “Voor 500 euro komen ze erachter waar je woont,” zei een bron tegen me, die me aanraadde om me niet op mijn woonadres in Amsterdam in te schrijven.  

Gedurende het hele jaar waren er nieuwe onthullingen: Rutte mocht niet meer op zijn fiets naar zijn werk nadat tieners met versleutelde telefoons ervan verdacht werden zijn bewegingen te volgen; de kroonprinses kon haar eerste jaar aan de universiteit niet volgen vanwege een specifieke dreiging vanuit de organisatie van Taghi.

Tegen het einde van de zomer stond Yousef terecht, een neef van Taghi, vanwege gesprekken met Taghi waarin die laatste beweert dat hij een aantal miljoen euro’s heeft verborgen en instructies geeft voor het bestormen van de gevangenis met een helikopter. Als dat niet zou lukken, stelt Taghi voor om enkele gevangenismedewerkers, of misschien wel de premier of de kroonprinses, te ontvoeren en in te ruilen voor zijn vrijheid. Hij gaf Yousef ook opdracht om tonnen motorolie op de wegen rondom de gevangenis te dumpen om de politie tegen te werken.

Na die onthulling werden Nederlandse commando's naar het dak van de faciliteit gestuurd, gewapend met Stinger-luchtafweerraketten, omdat ze Taghi ertoe in staat achtte om zo’n actie, hoe onhaalbaar het ook klinkt, toch te zullen proberen. En zo is de oorlog tegen drugs in Europa veranderd in een oorlog tegen de overheid zelf.

En het zal niet stoppen bij de vervolging van Taghi en zijn onvermijdelijke levenslange gevangenisstraf. Er gaat te veel geld om in het criminele circuit en dat geld zal de volgende Taghi in staat stellen dezelfde huurmoordenaars in te huren, dezelfde ambtenaren om te kopen en iedereen te vermoorden die hen probeert tegen te houden.

Terwijl op plekken als Antwerpen en Amsterdam de hoogste cocaïneconsumptie in Europa wordt geregistreerd, leidt de drugshandel niet alleen tot sociale ontwrichting en meer criminaliteit, het is inmiddels in zekere zin ook een aanslag op het kapitalisme. De constante zoektocht naar de goedkoopste, makkelijkste en snelste manieren om goederen en geld over de hele wereld te verplaatsen, heeft onvermijdelijk geleid tot een gouden tijdperk voor de cocaïnehandel.

Een voormalig politieagent uit Antwerpen vertelde me, onder het genot van een biertje, dat zijn bureau had berekend dat het terugbrengen van de illegale activiteiten in Antwerpen – met betrekking op de handel in diamanten, goud en cocaïne – naar een niveau dat vergelijkbaar is met andere Europese steden, ongeveer 3 miljard euro zou kosten. Dat is zo’n vijf procent van het jaarlijkse BBP van de stad.

“Is er genoeg publiek draagvlak voor zo'n harde aanpak?” vroeg ik de ex-agent, want veel lokale politici pleiten ervoor om cocaïne duurder te maken en minder toegankelijk.

Hij glimlachte en schudde zijn hoofd.

Gateway is hier te beluisteren.

Dit stuk verscheen oorspronkelijk op VICE News

Volg VICE België en VICE Nederland ook op Instagram.