Hoe drugs in vrijwel elke oorlog worden gebruikt om van soldaten moordmachines te maken

In november 2008 pleegden tien aanhangers van Lashkar-e-Taiba (een groep islamitische militanten) een reeks bomaanslagen en schietpartijen in Mumbai, waarbij 164 doden en 300 gewonden vielen. In de nasleep van de aanslagen wisten ze honderd militairen van de Indiase speciale eenheid zo'n zestig uur lang op afstand te houden, voordat ze uiteindelijk werden gedood of gevangengenomen.

De aanhangers van Lashkar-e-Taiba hadden maandenlang commandotraining gehad – ze waren een elite gevechtseenheid. Maar ze waren ook onder invloed. Uit verschillende bewijsstukken en bloedonderzoek bleek dat in ieder geval een deel van de mannen cocaïne, lsd, en steroïden had gebruikt. Dankzij drugs kon de groep meer dan twee dagen lang goed getrainde troepen afweren, zonder te eten en te slapen, en sommigen zelfs met levensbedreigende verwondingen.

In zijn nieuwe boek Shooting Up laat de Poolse historicus Lukasz Kamienski zien dat soldaten al sinds het begin der tijden drugs gebruiken om hun militaire vaardigheden te verbeteren. Volgens Kamienski zijn de aanslagplegers van Mumbai, wiens strijdlust flink werd opgestookt met een constante stroom van psychoactieve middelen, slechts het zoveelste hoofdstuk in een lange geschiedenis van krijgers die naar de drugs grepen – van de Noorse Vikingen die zichzelf in een gewelddadige trance brachten met giftige paddenstoelen en de Incakrijgers die zichzelf overeind hielden met cocabladeren tot de soldaten in de Amerikaanse burgeroorlog die verslaafd waren aan morfine en de Wehrmacht die keihard aan de speed zat.

In de jaren tachtig antwoordde de militaire historicus John Keegan op de vraag waarom soldaten vechten met drie simpele woorden: "aansporing, dwang, verdoving." Hoewel Keegan later besloot dat deze theorie toch te simpel was, betoogt Kamienski dat "verdoving" hier letterlijk genomen kan worden. Om andere mensen te kunnen doden, aldus Kamienski, moet de mens zichzelf eerst in een andere gemoedstoestand brengen. Drugs kunnen ervoor zorgen dat soldaten dingen doen die ze anders niet zouden doen – dat ze hun menselijkheid achter zich laten en een nietsontziende vechtmachine worden.

"Er is genoeg antropologisch bewijs dat we van nature niet oorlogszuchtig zijn," vertelt Kamienski aan de telefoon vanuit zijn huis in Polen. "Het is zeer moeilijk om de grens te overschrijden waar we in staat zijn om andere mensen te vermoorden. Het draait allemaal om hoe een burger verandert in een soldaat die kan moorden zonder dat het een te grote psychologische impact op hem heeft."

In het boek Shooting Up heeft Kamienski gekozen voor een chronologische aanpak, die je meevoert van de premoderne tijd naar het heden. Aan het begin van het boek lees je over Griekse hoplieten die stuiterden van de wijn, Homerische helden die hun verdriet weg rookten met opium, en paddo vretende Siberische stammen. Maar hun bedwelmende avonturen verbleken bij de bekendste paddokrijgers: de Vikingen.

Geen enkele andere strijdmacht werd in de oorlogsgeschiedenis zo gevreesd als de Vikingen. "God redt ons van de woede van de Noormannen," klonken de gebeden van de angstige burgers die binnen aanvalsbereik leefden. Toentertijd dacht men dat de Vikingen hun woede en brute kracht van de god Odin kregen, die hen hun menselijkheid zou afnemen en ze immuun zou maken voor pijn. De Vikingen beten op hun schilden, huilden als wolven, en slachtten alles af wat op hun pad kwam. Maar Kamienski laat zien hoe de Vikingen deze gemoedstoestand in ieder geval deels bereikten door Amanita paddenstoelen in te nemen. In het boek citeert hij de toxicoloog Erich Hesse, die over het effect van deze paddenstoelen schrijft: "de persoon onder invloed denkt dat hij veranderd is in een of ander dier, en dat waanbeeld wordt versterkt door de sensatie van de groei van veren en haar."

Ik heb door paddo's nooit het gevoel gehad dat ik een volledig Scandinavisch dorp met de grond gelijk kon maken, maar als je ze in de juiste dosis en op de juiste manier neemt, kunnen psychedelica de werkelijkheid wel zo vervormen dat abnormale dingen (zoals moorden, verkrachten en plunderen) normaal lijken. Dat blijkt ook uit de drugscocktail die de aanslagplegers van Mumbai tot zich namen. Cocaïne gaf ze de energie, steroïden gaf ze de kracht, en lsd veranderde hun perceptie van de realiteit tot het punt dat ze, net als de Noorse strijders, als bezetenen bleven doorvechten.

Kamienski vindt vooral de manier waarop drugs werden gebruikt om de prestaties van soldaten te verbeteren in de Tweede Wereldoorlog opvallend. "Ik was best geschokt door het feit dat de Wehrmacht tijdens de invasie van Polen zo zwaar aan de methamfetamine zat," vertelt hij me. "Dat de nazi's aan de meth zaten wordt wel steeds bekender, maar je ziet het toch nog niet in schoolboeken staan."

Het naziregime trad in het openbaar streng op tegen recreatief drugsgebruik, maar achter gesloten deuren gebruikte een groot deel van de elite morfine en coke. Hitler bracht een groot deel van de oorlog door aan de oxycodon, en Göring en Goebbels waren allebei dol op morfine. Toen Göring de effecten van morfine probeerde te compenseren door cocaïne te nemen, raakte hij daar ook aan verslaafd.

En het naziregime leverde ook drugs aan hun soldaten. Tijdens de invasie van Polen in 1939 werd de drug Pervitin, een soort crystal meth die helpt tegen stress en vermoeidheid en een euforisch gevoel geeft, door duizenden soldaten geslikt. Na de verovering van Polen bestelde het Duitse leger in 1940 35 miljoen Pervitinpillen voor het Lenteoffensief op Frankrijk.

Er was weinig aandacht voor het welzijn van de soldaten. De drug werd gebruikt om de oorlogsmachine van de nazi's in een hogere versnelling te zetten. "De nazi's wilden gewoon betere vechters maken van hun soldaten: dat ze langer konden vechten, minder snel vermoeid raakten, en de blitzkrieg op volle snelheid door kon gaan," vertelt Kamienski. Veel Duitse soldaten raakten verslaafd aan de drug. Toen de officiële voorraad opraakte, werd het door familie en vrienden naar hen opgestuurd vanuit Duitsland, waar het vrij te verkrijgen was. "Vandaag schrijf ik u, voornamelijk om wat Pervitin te verkrijgen," schreef Hein, een 22-jarige soldaat die gestationeerd was in Polen, naar zijn familie thuis in Keulen in de vroege jaren veertig.

Maar de Duitsers waren niet de enige strijdmacht die draaide op speed. Iedereen deed het: de Engelsen, Amerikanen, Japanners en zelfs de Finnen, die op dat moment de grootste heroïnegebruikers ter wereld waren. "Mijn conclusie zou zijn dat de Tweede Wereldoorlog draaide op speed en meth," zegt Kamienski.

In de twintigste eeuw werden drugs (en de maatschappelijke effecten van drugsgebruik) steeds meer in het verdomhoekje gedrukt, waardoor verdovende en stimulerende middelen niet meer door het leger zelf werden aangeleverd. Toch betekent dat niet dat er in de afgelopen decennia geen drugs meer op het slagveld werden gebruikt. Kamienski noemt de Vietnamoorlog "de eerste farmacologische oorlog" vanwege de enorme hoeveelheden drugs die er werden gebruikt - veel historici schatten dat tien tot vijftien procent van de Amerikaanse soldaten verslaafd was aan heroïne.

Uiteindelijk is het vooral een verrassing dat er nog niet eerder zo'n breed onderzoek naar drugsgebruik in oorlogstijd is gedaan als in Shooting Up. Tegenwoordig stellen westerse legers zich strenger op tegen drugsgebruik, alhoewel veel terugkerende Amerikaanse soldaten uit Irak en Afghanistan zeggen dat er daar veel "go pills" zoals Adderall in omloop waren, evenals een breed scala aan proteïnepoeders en supplementen om meer spiermassa te kweken. Maar als je naar de geschiedenis kijkt, zou een Viking alleen maar smakelijk moeten lachen om die bescheiden hulpmiddeltjes.

Shooting Up door Lukasz Kamienski is nu verkrijgbaar via Hurst Publishers.