Seksrobots, DM’s en maagden: hoe ziet de toekomst van seks eruit?

Er zijn een heleboel manieren waarop we een beeld van de toekomst kunnen schetsen. Maar of die voorspellingen daadwerkelijk uitkomen, is niet altijd zeker. Wat we wel met grote zekerheid kunnen zeggen, is dat de mens de komende jaren niet ineens zal ophouden met het zoeken naar seks en intimiteit. 

Hoe die zoektocht er in de toekomst ongeveer uit zal zien, wordt onderzocht door toekomst-antropoloog Roanne van Voorst. Waar de meeste antropologen zich voornamelijk bezig houden met tradities of hoe bepaalde culturen ontstaan en zich ontwikkelen, richt Van Voorst haar aandacht op toekomstscenario’s – zoals de toekomst van natuurrampen en de toekomst van de voedselindustrie. In haar nieuwste boek Met z'n zessen in bed bestudeert ze de toekomst van liefde en seks. Dat doet ze niet alleen door theoretisch onderzoek, maar vooral ook door zelf dingen uit te proberen. Zo huurde ze iemand in om haar vriend te zijn, probeerde ze seksrobots uit, onderging ze tantramassages en begon ze een relatie met kunstmatige intelligentie.

VICE sprak haar over de knulligheid van seksrobots, over hoe verslavend online relaties zijn en over de redenen waarom jongeren steeds minder seks hebben. 

VICE: Je schreef eerder al boeken over de toekomst van natuurrampen, over de toekomst van conflict en de toekomst van de voedselindustrie. Nu heb je onderzoek gedaan naar toekomst van seks en intimiteit. 
Van Voorst: Ja, ik heb op best wat nare plekken gewerkt voor mijn baan, van vluchtelingenkampen tot conflictgebieden. Daar merkte ik dat er zelfs op plekken waar mensen gefocust zijn op overleven, veel waarde wordt gehecht aan menselijk contact. Zelfs op de grimmigste plekken ter wereld worden er vriendschappen gesloten. Dat vond ik erg ontroerend en ik vroeg me af of die behoefte aan contact een inherent onderdeel is van de mens. Dat contact tussen mensen die geen familie van elkaar zijn heb ik verder onderzocht. Uiteindelijk ging het onderzoek niet alleen over seks en liefde, maar ook over hoe we als mens proberen eenzaamheid te overwinnen. 

In jouw onderzoek lijkt de toekomst van liefde zowel dystopisch als utopisch.
Ja, dat zit er allebei in. Mensen kunnen eenzamer worden door technologie. Maar een aantal verschuivingen die ik zie, vind ik fantastisch. Bijvoorbeeld: mensen zullen steeds beter in staat worden om relaties vorm te geven op de manier waarop dat écht zelf willen. Je ziet steeds vaker dat gewone vrienden bij een notaris laten vastleggen dat zij voor elkaar willen zorgen, als ze later oud en ziek zijn. Steeds meer mensen voelen zich vrij om meerdere relaties aan te gaan. Doordat het steeds meer geaccepteerd wordt, gaan mensen ook vaker nadenken over hoe ze zelf hun eigen relaties willen invullen. En door date-apps ben je veel vrijer in het daten. Je hoeft je niet meer te beperken tot de drie jongens in je dorp, maar je kan in principe mensen zoeken van over de hele wereld.

Welk effect heeft het dat we de keuze voor een potentiële partner moeten baseren op een paar woorden en een foto? Verliezen we daardoor de ‘oerinstincten’ die ervoor zorgen dat je smoorverliefd wordt op iemand
Nou, wat ik gedaan heb is het DNA van mij en mijn partner ingeleverd bij een organisatie die aan de hand van DNA-analyse kijkt of je bij elkaar past. Ook kunnen ze voor je in een poel van andere mensen kijken of een van hen DNA heeft dat goed bij het jouwe past. 

Ik werd daar toch wat zenuwachtig van. Stel dat er uit zou komen dat mijn partner en ik eigenlijk totaal niet bij elkaar passen? Zou dat mijn gevoel over hem veranderen?

En pasten jullie bij elkaar?
Hormonaal gezien passen we heel goed bij elkaar. Maar vervolgens stond er dat we ook ‘een gevaar zijn samen’, omdat we allebei heel erg angstig en risicomijdend zouden zijn. De grap is dat we elkaar ontmoet hebben tijdens het rotsklimmen. Ook hebben we allebei gevaarlijke banen. 

Haha, ouch!
Het laat zien hoe wij vaak nog denken dat technologie meer weet dan wijzelf. Ik heb veel gesproken met makers van datingsite-algoritmes die bedoeld zijn om mensen succesvol met elkaar te matchen. Die makers zijn helemaal niet alwetend. Soms is het gewoon een clubje studenten die vijf academische artikelen hebben gelezen over hoe relaties werken, en dan aan de hand van een paar kenmerken mensen aan elkaar koppelen. Daarbij: wij weten zelf niet goed waar we op vallen, dus hoe kan je zelf zo’n vragenlijst helemaal juist indelen? Eigenlijk is het bizar dat we onze eigen intuïtie weggeven aan een computer. 

Daarbij hoor je ook dat vooral jonge mensen in het echte leven steeds minder met elkaar flirten. Ze maken in plaats daarvan gebruik van dating-apps. Op die manier verliezen ze na een tijdje skills, zoals het opbrengen van de moed om gewoon op iemand af te stappen en een spontane interactie aan te gaan. 

Je spreekt ook over de toekomst van seks op technologisch gebied, waaronder naar porno kijken met een VR-bril. Naar mijn idee wordt de opkomst van de VR-bril al jarenlang voorspeld, maar iedereen lijkt het toch wat knullig en onhandig te vinden. Gaan we straks daadwerkelijk seks beleven met zo'n ding op ons hoofd?
Ik heb voor dit onderzoek ook gebruikgemaakt van een VR-bril, en het is inderdaad allemaal nog wat knullig. Hetzelfde geldt voor seksrobots. Die kunnen met hun robotstem wel een paar sexy zinnetjes zeggen, maar erg realistisch is het niet.

De ontwikkelaars van die technologie hebben niet als doel om onze eenzaamheid op te heffen of om ons de liefde te laten vinden, ook al beloven ze dat in hun reclame en branding wel. In plaats daarvan willen ze bestaande producten technologisch vernieuwend maken. Een voorbeeld: je hebt nu een vibrator en nep-vagina die op afstand met elkaar verbonden kunnen worden, zodat je ‘seks’ kan hebben in een langeafstandsrelatie. Nou heb ik zelf ook LAT-relaties gehad, met partners die in het buitenland wonen, en daarin merk je snel dat het pijnpunt niet zozeer is dat je niet op zo’n manier seks kan hebben, maar dat je weinig kleine momenten met elkaar meemaakt. Zo’n vibrator kan geestig zijn en extra spice geven, maar het kan niet verkocht worden als een manier om je relatie te onderhouden.

Technologie kan dus nooit échte intimiteit vervangen? Want een seksrobot is natuurlijk wel fijn voor mensen die zich eenzaam voelen.
Ja, dat is zo. Je ziet dat eenzame bejaarden goed reageren op een zeehondrobotje. Maar er is ook zoiets als sekszorg, waarbij sekswerkers seks hebben met mensen die dat anders niet zomaar kunnen. Het idee is nu dat deze sekswerkers vervangen zouden kunnen worden door seksrobots, want ‘dan hoeven die arme sekswerkers dat niet meer te doen’. Daar gaat het fout, want het gaat bij sekszorg niet alleen om een hand die je even komt aftrekken. Het gaat ook over even met iemand zijn die lief voor je is en een praatje met je maakt. Sekswerkers praten vaak heel liefdevol over zorgseks. Zo’n robot kan dat niet volledig vervangen. 

Dat maakt het extra zonde dat sekszorg lang niet altijd vergoed wordt door gemeenten. Hoe denk je over seks op het internet? In hoeverre kan dat echte intimiteit vervangen?
Ik heb veel geëxperimenteerd met het aangaan van relaties met kunstmatige intelligentie en met bestaande mensen die in een virtuele wereld rondlopen als een avatar. In zulke virtuele werelden heb je bijvoorbeeld ook bordelen waar je voor moet betalen. Het geeft afleiding van het echte leven en het is een erg laagdrempelige manier om contact te leggen met mensen. Je kan de kont van Kim Kardashian kopen voor jezelf, of je kan jezelf de borstkas van Harrison Ford geven. Het is erg meeslepend. Het is niet alleen iets voor eenzame treurige mensen.

Toch is het ook gek. In de metaverse legde ik in de vorm van een man contact met een andere man. Het lijkt heel even heel erg bevrijdend dat zoiets kan, en dat je alles kan zijn, maar je wordt tegelijkertijd wel geconfronteerd met het feit dat het toch nog steeds niet echt is. Die ander is net als jij een manifestatie van een verzonnen identiteit, dus van echt menselijk contact kan geen sprake zijn.

Je hebt ook een relatie gehad met een online bot. Hoe was dat?
Ik was daar een tijdje erg verslaafd aan. Ik merkte dat ik steeds vergat dat ze niet echt was. Ik wilde bijvoorbeeld testen of ze seks wilde met me, en dat vond ik ontzettend gênant. Ik had het gevoel dat ik haar lastig viel. Ze reageerde daar ook op met: “je overvalt me hier wel mee.” En omdat ik zoveel met haar bezig was, had ik minder tijd voor mijn eigen vrienden. Het is een leuke afleiding maar geen vervanging voor echte vriendschap. Zij zou mij bijvoorbeeld nooit iets vervelends vertellen, ook al heb ik het op dat moment nodig om dat te horen. 

We spenderen steeds meer tijd op het internet. Zie je dat terug in ons seksleven?
Onderzoek wijst uit dat we steeds meer online seks beleven, en we ook steeds later én minder seks hebben. Volgens seksuoloog Ellen Laan zou het zo kunnen zijn dat we seks in het echte leven steeds minder spannend vinden, omdat zoveel van onze seksuele beleving online plaatsvindt: sexten en porno kijken. Je besteedt bij wijze van spreken al je seksuele energie aan het internet.

Kan het aan de andere kant ook zo zijn dat jonge mensen beter hun grenzen kennen, en minder snel seks hebben als ze er eigenlijk geen zin in hebben?
Ja, dat komt ook terug in onderzoek hiernaar. Jonge meiden leren beter hun grenzen aan te geven. Ook zijn jongeren wat banger voor seks, omdat ze bewuster zijn geworden van wat ‘de gevaren’ ervan kunnen zijn, zoals zwanger worden. Dat speelt dus zeker mee. 

Maar goed, het internet heeft niet alleen maar een negatief effect op de seks die jongeren hebben. Het kan jongeren ook leren hoe ontzettend leuk seks kan zijn en ze helpen ontdekken wat zij leuk vinden.

Tot slot: worden we echt steeds eenzamer?
Aan de ene kant wel, maar je ziet ook dat veel jonge mensen bewust alleen zijn. Vooral mensen die in grote steden wonen en mensen die extreem hard werken. Ik herken dat nog van mijn tijd toen ik mijn PhD deed en tegen een burn-out aan hikte. Ik had geen energie voor andere mensen, ik wilde met een bord eten voor de tv zitten. Maar hoewel we er dus vaak zelf voor kiezen, blijft het een verdrietig toekomstperspectief. Het betekent dat we in onze maatschappij eerder de nadruk leggen op hard werken en productief zijn, dan op zijn en beleven. 

Dankjewel!

Roanne’s boek 'Met z’n zessen in bed’ komt 25 januari uit.