De ontdekkingsreis van fotograaf Scarlett Hooft Graafland

Scarlett Hooft Graafland reist voor haar fotografie de hele wereld over. Voor de meeste mensen klinkt dit waarschijnlijk als een droomleven, en zo ervaart ze het zelf ook. Meestal exposeert ze in de landen waar ze de foto's heeft gemaakt, maar haar werk was voor de uitzondering een keer te zien in Huis Marseille in Amsterdam. Voor ons een kans om samen met de fotograaf door haar tentoonstelling Shores Like You te lopen en haar te vragen naar de verhalen achter haar surreële beelden.

"Het is een soort ontdekkingsreis," zegt ze als ik vraag hoe ik haar tentoonstelling het beste kan bekijken. We kijken samen naar het eerste beeld. Het is een man uit Nieuw-Caledonië, een eiland in de Stille Oceaan, met in zijn handen een modelschip dat de fotograaf in Nederland via Marktplaats had overgenomen van een Kuifje-fan. In deze foto heeft het schip alleen bijzonder weinig met Kuifje te maken, vertelt ze, en alles met de Engelse ontdekkingsreiziger James Cook.

In de afgelopen vier jaar is de fotograaf, vanwege haar liefde voor bijzondere bomen, enigszins onbedoeld in de voetsporen van de ontdekkingsreiziger uit de achttiende eeuw getreden. Waar Hooft Graafland afreisde naar Madagaskar voor bijzondere baobabs en op het eiland Socotra bij Jemen ging kijken naar de dragon blood tree, leed James Cook ooit bijna schipbreuk omdat hij koste wat kost hele bijzondere bomen op een eiland in de Stille Zuidzee wilde zien. "Toen ik dat las, sprak dat zó tot de verbeelding dat ik dacht: ik wil die bomen ook zien," zegt ze.

Dragons Blood (2014), Socotra, Jemen. Beeld: Scarlett Hooft Graafland

Resolution, Malekula (2015), Vanuatu. Beeld: Scarlett Hooft Graafland

In Vanuatu, een eilandengroep niet ver van Nieuw-Caledonië, ontmoette Hooft Graafland een stamhoofd dat een directe nakomeling bleek van het stamhoofd dat James Cook ooit had verwelkomd op de eilanden. Zij zette zijn zoon op de foto met het modelschip dat ze inmiddels al een paar weken had meegezeuld, op een plek waar Cook volgens de overlevering aan land was gekomen. Nu leek het verhaal met Cook daarmee wel verteld, tot Hooft Graafland erachter kwam dat ze via-via een afstammeling van Cook kent. In Peru. Haar ticket was snel geboekt.

Balancing Bamboo #1 (2015), Vanuatu. Beeld: Scarlett Hooft Graafland

De tentoonstelling in Huis Marseille is onderverdeeld in vier zalen die corresponderen met de oorden die de fotograaf bezocht heeft: Madagaskar, Vanuatu, het Midden-Oosten en Bolivia. De foto's die je daar ziet zijn gestileerd, bijna fotografische sculpturen, maar onder die esthetiek zit altijd een zuurtje. Een visueel element dat een probleem vertegenwoordigt voor de mensen die de fotograaf op haar verre reizen ontmoette. In Vanuatu is het onderwerp bijvoorbeeld de stijging van de zeespiegel, waardoor verschillende eilanden binnenkort geëvacueerd zullen moeten worden. Het is iets dat ons in Nederland net zo goed raakt. "Dat valt wel op," zegt Hooft Graafland als we voor de bovenstaande foto staan. "Hoe ver je ook weg bent, we lopen allemaal tegen dezelfde problemen aan. Eigenlijk is het heel universeel."

Dunes Like You (2016), Verenigde Arabische Emiraten. Beeld: Scarlett Hooft Graafland

In de zaal gewijd aan het Midden-Oosten zie ik een groepje mannen met een roze hoofddoek op in de woestijn staan. Ik vraag of die meneren er überhaupt zin in hadden om zo'n roze hoofddoek te dragen. Dat hadden ze niet, vertelt de fotograaf. Ze zijn zelfs min of meer door de sjeik gedwongen om hieraan mee te doen. "Ik vond het leuk om te spelen met de Arabische man zoals we die in het Westen kennen. Voor mij heeft het beeld ook iets barbapapa-achtigs, al kennen zij dat waarschijnlijk niet. Voor mij is het voornamelijk iets sculpturaals."

En daar zit de spanning in het werk van Hooft Graafland. Aan de ene kant is ieder beeld ontzettend nauwkeurig in elkaar gezet, maar aan de andere kant werkt ze alleen analoog, waardoor ze ook veel aan het toeval overlaat. "Dat is ook een beetje eng," zegt ze. "Ik print ook vanaf het negatief, dus ik kan het beeld niet meer manipuleren als het er eenmaal is. Dat doe ik expres, want ik vind het wel leuk om dingen zo echt mogelijk te laten zien. Zeker in deze tijd waarin zoveel gemanipuleerd wordt en je nooit meer weet of het echt is wat je ziet. Vaak vragen mensen ook: 'kunnen we even kijken hoe we erop staan?' Dat kan niet, en dat is eigenlijk wel lekker. Je hebt niet het gedoe dat mensen het er niet mee eens zijn."

Coca Explosion (2015), Bolivia. Beeld: Scarlett Hooft Graafland

Pink Lady (2015), Bolivia. Beeld: Scarlett Hooft Graafland

Ondanks het feit dat de foto's geënsceneerd zijn, ontstaan ze toch door de toevalligheden die je op reis tegenkomt. Zo heeft ze in Amsterdam hoeden laten maken en ze meegenomen naar Bolivia. Maar het idee om ze op een zoutvlakte aan een visdraad te laten bungelen was er toen nog niet. "Ik houd er best wel van als er dingen gebeuren die onvoorspelbaar zijn," zegt ze. "Je hebt een plan, dat valt in duigen en dan moet je weer met iets nieuws komen. Maar daardoor word je wel heel scherp."

Ik vraag haar of ze doorheeft dat ze het droomleven van veel mensen leidt. "Het geeft ook ontzettend veel stress, hoor," zegt ze daarop. "Je weet nooit wanneer je iets goeds maakt en of je het gaat verkopen. Maar dat is natuurlijk ook het kunstenaarsbestaan. Uiteindelijk vind ik het fantastisch. Ik doe gewoon wat ik wil. Het heeft een enorm gevoel van vrijheid om te kunnen bedenken waar je heen wil gaan en dan gewoon in het vliegtuig te stappen."

Red House (2013), Madagaskar. Beeld: Scarlett Hooft Graafland

Douze Douze Douze (2012), Madagaskar. Beeld: Scarlett Hooft Graafland

Als laatste bekijken we de zaal die over Madagaskar gaat, waar ik behoorlijk afgeleid raak door een enorme replica van een struisvogel van drie meter hoog die in het midden van de ruimte staat. "Nee," zegt Scarlett. "Het is een olifantsvogel." Ik moet eerlijk bekennen dat ik tot dat moment nog nooit van de diersoort had gehoord, maar het is blijkbaar een enorme vogel die ooit op Madagaskar heeft geleefd. En ik kan je ook vertellen dat reuzenvogels ditto eieren leggen, want de fotograaf heeft er een uit Madagaskar meegenomen.

Dat ei staat trouwens opgesteld naast een wat oudere foto van Hooft Graafland van de nog veel oudere oudste boom op aarde. En dat is echt een mager scharminkel van een boom. Ik geloofde het dus niet, maar de fotograaf bleef aandringen dat het toch echt de oudste boom op aarde is. Op dat moment zag ik in wat ik van de tentoonstelling had geleerd: je kan rustig wat surrealisme toevoegen aan de realiteit. De werkelijkheid is vaak toch al veel te gek om waar te zijn.

'Shores Like You' was vorig jaar te zien in Huis Marseille. Ga voor meer werk van Scarlett Hooft Graafland naar haar website.