De zolder van het Hugo Olijfveldhuis, een statig pand aan de Zeeburgerdijk in Amsterdam-Oost, staat vol met boekenkasten. Op de planken staan eindeloze rijen boeken en manuscripten over kolonialisme, racisme en zwarte geschiedenis. Veel van deze boeken zal je niet in de bieb vinden – het zijn ontbrekende puzzelstukjes van de Nederlandse geschiedenis.De Black Archives bestaat voor een groot deel uit de persoonlijke boekenverzameling van de in 2009 overleden socioloog Waldo Heilbron. Een groep twintigers en dertigers heeft nu de taak op zich genomen om de collectie in kaart te brengen en open te stellen voor het publiek. Ze komen regelmatig bijzondere dingen tegen: flarden vaderlandse geschiedenis en verborgen verhalen, die de problemen van vandaag in een bredere context plaatsen.
Advertentie
In het kader van de Boekenweek vroegen we drie initiatiefnemers van de Black Archives – Miguel Heilbron (zoon van Waldo), Jessica de Abreu en Mitchell Esajas van New Urban Collective – om vijf boeken uit te kiezen waarvan zij vinden dat ze toegevoegd moeten worden aan de Nederlandse literaire canon.
Anton de Kom - Wij slaven van Suriname (1934)
Advertentie
Mitchell: Toen het boek uitkwam, geloofden veel mensen niet dat een zwarte Surinamer het had geschreven. Het was ook lange tijd verboden om het boek te drukken. Tot begin jaren vijftig werden er illegale kopieën van zijn werk verspreid.
Présence Africaine - 1st International Conference of Negro Writers and Artists (1956)
Advertentie
Jessica de Abreu: Toen we de dozen met boeken aan het uitpakken waren, viel mijn oog op een boek van de beroemde Afro-Amerikaanse dichter en activist Langston Hughes. In de kaft van het boek staat een persoonlijke boodschap van Hughes aan Otto Huiswoud. Het ontdekken van dit soort dingen is super interessant. De anti-racismebeweging in Nederland heeft een lange en rijke geschiedenis met een internationale dimensie. Het idee dat de antiracismebeweging in Nederland iets nieuws is, is dus complete kolder.Mitchell: In de Engelstalige en Franstalige wereld hebben antikoloniale schrijvers wél erkenning gekregen. In het Nederlandse curriculum is vaak geen spoor van deze schrijvers te vinden. Een jaar geleden had ik bijvoorbeeld nog nooit van Huiswoud gehoord.Jessica: Wellicht heeft dat ook te maken met het feit ze door hun banden met het communisme in de gaten werden gehouden door de FBI. Voor hun werk moesten ze nagenoeg onzichtbaar zijn. Daarom schreven ze onder verschillende schuilnamen. Zo was Helen Davis bijvoorbeeld één van de schuilnamen van Hermina.
Angela Davis - Women, Race and Class (1981)
Advertentie
Mitchell: De minister van Onderwijs Jet Bussemaker stelde vorig jaar vast dat er sprake is van ongelijkheid in het onderwijs en dat ze extra geld wilde vrijmaken om honderd tot honderdvijftig extra vrouwelijke hoogleraren aan te stellen. Als we kijken naar het beleid van de laatste tien à twintig jaar, kunnen we haast voorspellen dat het overgrote deel van de honderdvijftig extra promoties naar witte vrouwen zal gaan. Zwarte vrouwen worden meestal geschaard onder het label 'etnische minderheden'.Jessica: Ik heb een tijdje geleden bij de diversiteitscommissie van de Universiteit van Amsterdam onderzoek gedaan naar vrouwen in academia. Wat ik merkte was dat gender een veel hogere prioriteit heeft in Nederland dan etniciteit. Het is algemeen bekend dat universiteiten erg 'wit' zijn. Dat heeft onder meer te maken te maken met structurele achterstelling en een koloniale erfenis. Als er vervolgens wordt besloten dat er meer vrouwen topfuncties op universiteiten moeten bekleden, over welke vrouwen hebben we het dan? En voor wie is het genderbeleid dan bedoeld?
Philomena Essed - Alledaags Racisme (1984)
Advertentie
Mitchell: Vaak gaat het dan om leuk bedoelde grapjes of opmerkingen, die een racistische ondertoon hebben. Dit boek geeft mensen inzicht in zulke situaties. Als iemand zo'n opmerking maakt, is je eerste reactie vaak emotioneel of je houdt het voor jezelf en kropt het op. Als je het herkent, kun je beter beslissen hoe je ermee omgaat. Je kunt dan beslissen om de confrontatie aan te gaan en het bespreekbaar te maken. Als je racisme niet herkent, kun je er ook niets tegen doen. Ik denk dat het essentieel is om dit boek op te nemen in het curriculum van middelbare scholen.Miguel: Omdat er in de Nederlandse academische wereld weinig interesse en aansluiting was, heeft Philomena Essed zich na het uitkomen van dit boek min of meer gedwongen gevoeld om in het buitenland te gaan werken. In de Verenigde Staten is zij toen verder gegaan met haar werk als wetenschapper.Jessica: In het buitenland is Essed wel geroemd om haar werk. Ze wordt ook vaak geciteerd door buitenlandse wetenschappers. Tot voor kort in de Nederlandse academische wereld weinig tot niet. Een andere belangrijke reden dat wij het boek in het lijstje hebben gezet is dat het nu pas, na meer dan twintig jaar, is herdrukt.Miguel: Het is belangrijk om te realiseren dat zwarte wetenschappers in Nederland al generaties hiermee bezig zijn. Nu komt Philomena af en toe weer eens naar Nederland. Het is mooi om te zien dat de nieuwe generatie in gesprek gaat met de oudere generatie.
Advertentie