Een expo in Londen viert het invloedrijke oeuvre van Stanley Kubrick

Laat de naam Stanley Kubrick vallen en iedereen heeft wel een favoriete film, scène of lievelingspersonage paraat. Het werk van de regisseur wordt aanbeden door filmnerds, recreatieve filmkijkers, kunstenaars, ontwerpers, fotografen, studenten, slagers, bakkers en kaarsenmakers; zijn invloed strekt zich uit over een groot aantal disciplines, sociale lagen en culturen. Van films tot videogames, van muziek tot interieurontwerp, je ziet en voelt Kubrick overal terug.

De nieuwe tentoonstelling Daydreaming with…Stanley Kubrick die op dit moment in het Somerset House in Londen te zien is kostten muzikant James Lavelle en conservator James Putnam vijf jaar om op poten te zetten. De expo onderzoekt Kubricks aantrekkingskracht en legendarische nalatenschap, door kunstwerken te laten zien die op wat voor manier dan ook geïnspireerd zijn op de regisseur en zijn oeuvre.

Veel van de werken refereren op een directe of indirecte manier naar motieven, scènes en thema’s uit Kubricks films of zijn leven. Zelfs de tentoonstellingsruimte is Kubrickiaans: er zijn ongeveer zestien kamers die verbonden zijn door lange gangen. Op de vloer is meteen het hexagonale patroon te herkennen van het tapijt uit het Overlook Hotel in The Shining. Het werd gemaakt door kunstenaars Adam Broomberg en Oliver Chanarin. Het vloerkleed nodigt bezoekers uit om binnen te treden, op onderzoek uit te gaan en te verdwalen.

In de tentoonstelling zijn werken van in totaal meer dan zestig kunstenaars te zien, waaronder grote namen als Marc Quinn, Mat Collishaw, Anish Kapoor, Doug Aitken, Thomas Bangalter van Daft Punk, Samantha Morton, Sarah Lucas, straatkunstenaars Futura en Invader. Ook het werk van Kubricks vrouw, Christiane Kubrick, is er te bewonderen: een portret van haar man die in hun tuin in Hertfordshire in Engeland zit terwijl hij naar de waterlelies kijkt.

Sommige werken zijn abstract, zoals Bit Bang Mirror (2013-2015), dat voortkwam uit de samenwerking tussen Anish Kapoor en Haroon Mirza. Het kunstwerk bestaat uit een holle spiegel, blauwe LED-verlichting en dissonant geluid – alles zorgt voor een desoriënterende beleving die perfect samenvalt met de opening van 2001: A Space Odyssey. Het kunstwerk van Doug Aitkens, Twilight uit 2014, bestaat uit een buitenaards aandoende telefooncel die mysterieus oplicht. Het werk refereert naar een absurdistische scene in Dr. Strangelove, waarin Group Captain Lionel Mandrake een telefooncel gebruikt om de president te waarschuwen over een allesvernietigende nucleaire ramp. De collect call wordt helaas niet geaccepteerd.

Naast deze interpretatieve kunstwerken zijn er ook werken die speciaal in opdracht voor de tentoonstelling werden gemaakt. Er zijn sculpturen, VR, een verontrustend ademende Graflex camera, een enorme regisseursstoel, een aap in een ruimtehelm, en zelfs een parfum dat werd geïnspireerd op 2001: A Space Odyssey. Als je een klein, donker kamertje binnenstapt wordt je ook nog geconfronteerd met een levensgrote wassen replica van Kubrick zelf, als knipoog naar het bevroren lijk van Jack Torrance aan het eind van The Shining. Het macabere maar amusante werkt draagt de titel ‘The Second Law’ en werd gemaakt door de Londense kunstenaar Paul Fryer.

Ook is er een ruimte met 114 analoge radio’s die allemaal een andere stem uitzenden. De stemmen zijn afkomstig van zangers als Beth Orton, Jehnny Beth van de Savages en Jarvis Cokcer. De installatie neemt de hele ruimte in beslag en heeft de titel Requim for 114 radios.

Het is net of je een filmset opstapt als je de kamer ingaat en de stemmen samen de Latijnse hymne Dies Irae hoort zingen, dan weer door elkaar heen, dan weer in perfecte harmonie. De hymne wordt gebruikt in The Shining en in A Clockwork Orange. Het getal 114 refereert naar het fictionele apparaat, de CRM 114 Discriminator, van Dr. Strangelove. Het komt bovendien vaker voor in de films van Kubrick; 114 is een pod in 2001, een serum dat in Alex wordt geïnjecteerd in A Clockwork Orange, en in Eyes Wide Shut is het het nummer van een kamer in het mortuarium.

'Daydreaming with Stanley Kubrick’ in het Somerset House, 6 juli - 24 augustus. Foto met dank aan Peter Macdiarmid, Somerset House.

Een van de meest meeslepende en leukste kunstwerken – vanuit het perspectief van een echte Kubrick-fan dan – is dat van Norbert Schoerner, genaamd Das Problem der Befahrung des Weltraums. Het kunstwerk is een hele nauwkeurige, computergegenereerde virtual reality recreatie van een scene uit 2001 waarin Dr. Francis Poole verticaal in een ronde kamer jogt terwijl hij in de lucht slaat. In het VR-kunstwerk zie je de wereld, na het opzetten van een Oculus headset, vanuit dr. Francis Poole's ogen: je kunt 360 graden om je heen kijken en de kamer om je heen roteert. “Het draait om het idee dat Kubrick zelf misschien wel VR gebruikt zou hebben als hij nog leefde,” legt Schoerner uit.

Schoerner en het team van de VR-studio Happy Finish gebruikten screenshots van de film om het interieur van het Discovery One ruimteschip zo precies mogelijk na te maken. Het kunstwerk is identiek aan de scene: de besturing van het schip is hetzelfde, het aantal tafels en stoelen komt precies overeen en zelfs de beelden op de computerschermen die je in het voorbijgaan ziet kloppen helemaal. Ook alle afmetingen zijn exact gelijk en getuigen van een oog voor detail waar Kubricks eigen legendarische perfectionisme dicht bij in de buurt komt.

Alle werken uit de tentoonstelling getuigen van Kubricks verstrekkende culturele invloed. Of het nu gaat om de zoveelste Kubrick-referentie in The Simpsons of Siri’s antwoord als je tegen haar zegt: 'Open the pod bay doors, HAL'. “Ik kan geen andere regisseur bedenken wiens invloed zoveel creatieve sferen overstijgt,” merkt Lavelle op. “Van het ontwerpen van filmsets, tot muziek, tot het uitproberen van nieuwe filmtechnieken; Kubrick was een ware visionair die een bron van inspiratie voor allerlei kunstenaars achterliet.”

Daydreaming with Stanley Kubrick is tot 24 augustus 2016 in de Westvleugel van het Somerset House in Londen te zien. Bekijk hier de website van het Somerset House en bekijk hier de website van de tentoonstelling.