Hoe genetisch gemodificeerde aapjes kunnen helpen om zieke mensen beter te maken

Voor de eerste keer ooit in de historie van de mensheid is het Chinese wetenschappers gelukt om heel precies genen van een aap te modificeren. De genomen van de makaken in kwestie werden aangepast op een niveau dat nog nooit eerder vertoond was, leidend tot hoge mate van opwinding bij zowel wetenschappers die zoeken naar nieuwe behandelingen als dierenactivisten.

Het is natuurlijk aantrekkelijk om apen hiervoor te gebruiken omdat ze meer op mensen lijken dan andere proefdieren. Aldus de auteurs van het in Cell gepubliceerde onderzoek: "ze zijn een belangrijk model voor het bestuderen van ziekten en het ontwikkelen van therapieën."

In het verleden zijn er al genetisch gemodificeerde apen gemaakt die oplichtten in het donker, dankzij een fluorecerend kwallengen, maar dat was puur om aan te tonen dat het mogelijk is om apengenen te manipuleren.

In dit nieuwe geval gaat het vooral om precisie. Tijdens het onderzoek werden drie specifieke genen getarget: een die het metabolisme regelt, een die het immuunsysteem reguleert en eentje die de productie van stamcellen controleert. Het idee is dat we in de toekomst apen kunnen gebruiken om menselijke genetische defecten na te bootsen, en om medicijnen te ontwikkelen voor nieuwe behandelingen.

Het idee van een genetisch gemodificeerde aap klinkt misschien als toekomstmuziek, maar we gaan al een tijdje die kant op. Om apenembryo's te modificeren, gebruikten de onderzoekers een redelijk nieuwe technologie genaamd Cripr, die wetenschappers in staat stelt om specifieke genen te veranderen. Het is een transgene technologie die het idee van designerbabies een stuk dichterbij brengt. De techniek is al toegepast op muizen, ratten en zebravisjes.

In dit geval is het nog te vroeg om te bepalen of de modificatie effect heeft op het algemene welzijn van de apen, maar de wetenschappers hebben de genomen van de apen gesequenced en vonden dat de getargete genen gemuteerd waren. Alle andere genen waren normaal gebleven. De procedure lijkt dus te werken. De Guardian voegt daar aan toe dat er nog vier apen zwanger zijn van andere gemodificeerde embryo's.

Het zal niemand verbazen dat het nieuws zowel positieve als negatieve respons heeft aangewakkerd. Wetenschappers die verschrikkelijke ziekten onderzoeken suggeren dat de techniek zou kunnen leiden tot medische vooruitgang. Mits er aan bepaalde ethische standaarden wordt voldaan natuurlijk.

Dierproeven zijn sowieso ethisch gezien glad ijs, en als je het over apen hebt wordt het des te moeilijker. De reden dat apen zo nuttig kunnen zijn, is precies dezelfde reden waarom ze voor zoveel debat zorgen: ze lijken op ons, soms angstwekkend veel.

Dat betekent dat ze extreem nuttig kunnen zijn voor onderzoek naar ziekten die niet makkelijk te modelleren zijn in andere dieren, zoals Parkinson of Alzheimer, maar het betekent ook dat we meer ethische verantwoordelijkheid hebben als we apen zo gaan modificeren dat ze onwenselijke afwijkingen hebben.