Wat hebben migratieachtergrond en het coronavirus met elkaar te maken?

Een vreselijk opruiende en totaal misplaatste tweet, die niets van doen heeft met de werkelijkheid. In opdracht van het RIVM werd namelijk al onderzocht in hoeverre de maatregelen worden nageleefd door mensen met een migratieachtergrond. Pharos, het landelijke expertisecentrum dat gezondheidsverschillen in Nederland onderzoekt en zo wil terugdringen, concludeerde dat mensen met een migratieachtergrond zich net zo goed (en soms zelfs strenger) aan de regels houden als mensen zonder migratieachtergrond.

Wel is het zo dat de toegang tot gezondheidszorg in Nederland niet voor iedereen gelijk is. Ik belde met de directeur van Pharos, Patricia Heijdenrijk, om te vragen wat zij vond van de tweet van Wilders, en wat ze hoopt voor de aanstaande persconferentie.

VICE: Hoi Patricia, er komen nieuwe maatregelen aan. Hoe vind jij dat de persconferenties tot nu toe zijn geweest?
Patricia Heijdenrijk: Het is fijn dat de doventolk er staat, maar de taal die gebruikt wordt is nog steeds te ingewikkeld. De laatste persconferentie is na afloop in begrijpelijke taal gepubliceerd op de site van de Rijksoverheid, dat is al een enorme verbetering ten opzichte van een half jaar geleden. Toen konden we alleen de letterlijke tekst lezen, met moeilijke woorden als ‘besmettingsgraad’ en ‘reproductiegetallen’. Inmiddels weten we er alles van, maar dat zijn hele moeilijke woorden voor veel mensen.

Voor wie precies?
Er zijn in Nederland 2,5 miljoen mensen die moeite hebben met lezen en schrijven, en de helft daarvan is autochtoon Nederlander; dat gaat dus zeker niet alleen over mensen met een migratieachtergrond. 36 procent van de Nederlanders heeft ‘beperkte gezondheidsvaardigheden’, wat betekent dat een derde van onze bevolking moeite heeft met informatie over gezondheid, een gezonde levensstijl, medicijngebruik en behandelingen.

En een oplossing daarvoor ligt in eenvoudiger taalgebruik?
Ja, het begint aan de voorkant. De Nederlandse gezondheidszorg is best wel ingewikkeld, helemaal voor mensen die moeite hebben om informatie tot zich te nemen en die ook nog te begrijpen en toe te passen. Als je nu een doorverwijzing krijgt naar het ziekenhuis, moet je je online aanmelden, dan krijg je een smsje, doorlink-telefoonnummers – überhaupt toegang vinden tot de zorg die je nodig hebt is moeilijk.

Maar dat gaat dus over opleidingsniveau en niet over etnische achtergrond?
Inderdaad, over opleiding. Maar wij spreken vooral over ‘sociaal-economische status’. Dat gaat over mensen die het financieel minder breed hebben, en die daardoor bijvoorbeeld in een achterstandswijk wonen. Dus leefomgeving speelt een rol, en dat is vaak weer verbonden aan een lagere opleiding.

Was je verbaasd over wat de IC-arts Girbes zei in de podcast? Vond je zijn uitspraken onverstandig?
Het is tweeledig: aan de ene kant vind ik het goed dat hij het zegt – het is iets wat we in andere landen ook al langer zien. In de VS belanden meer zwarte mensen in het ziekenhuis door corona. Maar het is heel jammer dat het door Wilders wordt geframed naar ‘mensen met een migratieachtergrond die zich niet aan de regels zouden houden’. Want in feite gaat het om mensen uit achterstandswijken, en daar zitten andere factoren onder dan een migratieachtergrond.

Vaak gaat het om mensen die klein behuisd zijn en praktische beroepen hebben waardoor ze niet thuis kunnen werken. 60 procent van de hoogopgeleiden kan thuis werken, tegenover 9 procent van de laagopgeleide mensen. En mensen die niet thuis kunnen werken hebben weer meer kans om besmet te raken, helemaal als ze met het OV moeten reizen. Ook hebben mensen met een lagere sociaal-economische status vaker te maken met armoede-problematiek, wat gaat over het hebben van stress en financiële zorgen. En zo is het een vicieuze cirkel: door stress heb je meer kans op chronische aandoeningen, en dus hebben deze mensen een groter risico om met een coronabesmetting op de IC terecht te komen. Het is dus meer een sociaal-economisch vraagstuk dan dat het gaat over migratieachtergrond.

Hoe helpen jullie deze mensen, nu in coronatijd?
We werken samen met taalambassadeurs. Zij ‘hertalen’ de moeilijke woorden door simpel uit te leggen waar het over gaat. Ook de coronamaatregelen hebben we met illustraties en eenvoudige plaatjes en zinnen ‘hertaald’. Daar werd door zorgprofessionals in Nederland enorm gebruik van gemaakt, bijvoorbeeld met posters die je kunt ophangen. Ook hebben we de maatregelen en afspraken in 13 talen vertaald voor mensen die geen Nederlands spreken.

Wat kunnen jullie, of de overheid, nog meer doen in de aankomende maanden? Het ziet ernaar uit dat het allemaal nog wel even zal duren. 
Als je nu ziet dat er bij bepaalde groepen meer besmettingen zijn, zoals bij studenten en jongeren, en dus wellicht ook bij mensen met een migratieachtergrond, dan denk ik: misschien hadden we moeten inzetten op aparte informatie voor verschillende doelgroepen. Tot nu toe is er te veel algemeen gecommuniceerd, dan denken mensen: dit gaat niet over mij. We zien nu dat er verschillen zijn, maar we passen de communicatie er niet op aan. Dat is een leerpunt voor de komende periode. Daar komt straks ook nog het vaccinatieverhaal bij: laten we daar nu in godsnaam al over nadenken, wie we op welke manier willen bereiken. De pandemie overviel ons een beetje, maar we weten allemaal dat die vaccinaties eraan gaan komen; als je nu al begint met de voorbereidingen, kan je daar je communicatie op aanpassen.

Heb je nog een wens of tip voor de persconferentie van vanavond?
Blijf ook hoop en perspectief bieden. Maar dat is belangrijk voor ons allemaal.