De rijkdom van Zuid-Afrikaanse religies in beeld

Het Afrikaanse continent is rijk aan jeugd, cultuur en allerlei geloofsstromingen. Maar op literair, media- en economisch vlak, wordt dit continent vaak gereduceerd tot een derde wereld status door externe blikken en vooral door de voortdurende plundering van hun grondstoffen, een probleem dat al aan de gang is sinds het koloniale tijdperk. En dat plunderen is verre van voorbij. 

Sinds de witte mens voet zette op het Afrikaanse continent, hebben de inwoners te maken gehad met talloze vormen van  misbruik. Hun eeuwenoude geloof moest plaatsmaken - per geweld - voor gedwongen volksverplaatsingen, nieuwe talen en verschillende pogingen tot evangelisatie en katholieke missies. Sindsdien is de geschiedenis van het continent doorspekt met conflicten, oorlogen die bevolkingsgroepen verdelen, lokale onevenwichtigheden creëren en Afrikanen ertoe dwingen zich aan te passen aan een globaliserende religieuze norm die ze nooit nodig hadden.

Dit fenomeen van gedwongen coëxistentie wordt visueel vastgelegd in het werk van Giya Makondo-Wills, genaamd They Came From The Water While The World Watched.In haar fotografisch oeuvre keert de half-Britse half-Zuid-Afrikaanse terug naar het land van haar voorouders, in de Limpopo regio in het noorden van het land, waar sommige van haar familieleden nog wonen. “Voor mij is fotografie een enorm diverse en complexe manier om jezelf mee uit te drukken, wat mijn leven op verschillende manieren verrijkt heeft,” legt Giya uit. “Ik denk ook dat het een geweldige manier is om balans te vinden, omdat het toegankelijk en tegelijkertijd complex is. Het kan gesprekken voortbrengen en dominante narratieven op bijzondere manieren uitdagen.” 

Limpopo is een ideaal voorbeeld van een land waar culturen samenkomen. Met een bevolking van meer dan 5 miljoen mensen worden er naast Engels ook talen zoals Sepedi, Tsonga, Venda, Afrikaans, Tswana, Noord- en Zuid-Ndebele, Sesotho en Zulu gesproken. 

Hoewel ze geboren is in Brighton, werkt Giya al sinds 2020 vanuit Nederland, waar ze zich toespitst op de visuele kunsten, vooral documentaire fotografie. Ze is ook lector aan de Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten in Den Haag en co-host van het FOTODOK-programma Book talks. 

VICE sprak met Giya Makondo-Wills over haar project waarin ze de lokale coëxistentie tussen het Christendom en voorouderlijke overtuigingen, tussen fotogeniek syncretisme en immersie in zuidelijk Afrika, vastlegt.

VICE: Waarom koos je ervoor de voorouderlijke, Zuid-Afrikaanse geloven te onderzoeken voor je project?
Giya Makondo-Wills: Dat idee kwam tot stand toen ik op bezoek was bij mijn grootmoeder in Zuid-Afrika en ze aan het bidden was net voor ze het huis verliet. Wanneer zij bidt, richt ze zich niet alleen tot God, maar tot alle goden die ze de voorouders noemt. Deze combinatie van religies zette me aan het denken; hoe het christendom en de oude praktijken in Zuid-Afrika samengaan, evenals over de oorsprong van deze religieuze vermenging. Dus begon ik aan dit project, niet alleen om de geschiedenis van deze religies in relatie tot kolonisatie en de activiteiten van missionarissen in de 19e eeuw te bestuderen, maar ook om hun voortbestaan in de 21e eeuw en de veerkracht van inheemse praktijken te onderzoeken. Mijn persoonlijke betrokkenheid bij dit werk komt voort uit het feit dat mijn familie zowel Zuid-Afrikaans als Brits is. Ik draag deze dubbele geschiedenis in mijn eigen afkomst, en ik ben opgegroeid met begrip voor beide geloofsovertuigingen. Ik begon deze vast te leggen met foto’s tussen 2016 en 2019.

Wat is fotografie, behalve een middel om deze praktijken vast te leggen?
Mijn passie voor fotografie en mijn motivatie zijn geworteld in mijn bezorgdheid over urgente vraagstukken van onze tijd en hoe die verbonden zijn met de geschiedenis van gemarginaliseerde gemeenschappen. In het hart van mijn werk ligt de wens om de visuele cultuur en de westerse blik ter discussie te stellen, waarbij ik de geschiedenis van fotografie en haar rol bij het schrijven van nieuwe verhalen over thema's zoals identiteit, afkomst, kolonisatie, de westerse blik en machtsstructuren erken. Door dekoloniserend te denken als uitgangspunt van mijn werk, focus ik me op samenwerking bij het creëren van beelden en het belang van het bewaren van de verhalen van mensen die vaak vergeten worden.

Was het gemakkelijk voor jou om jezelf onder te dompelen in dit alles?
Om eerlijk te zijn, was tijd het enige probleem dat ik tegenkwam bij dit project. Soms kun je niet alles doen wat je wilt in één reis, dus moet je het verlengen of op een ander moment uitvoeren. Maar hier werkte ik voornamelijk met mijn familie en verbleef ik bij familieleden of vrienden, dus in die zin verliep alles goed. Ik heb wel een keer mijn vlucht van Johannesburg naar Londen gemist.

Kun je ons wat meer vertellen over de tradities en culturen die daar niet vergeten mogen worden?
Alle tradities variëren afhankelijk van de specifieke locatie in het land en de stam waartoe je behoort. Maar ik kan zeggen dat veel inheemse praktijken het contact onderhouden met onze voorouders, onze afkomst en ook de verbinding met het land. Ik denk dat we maar al te vaak vergeten hoe essentieel inheemse praktijken zijn. Ze helpen ons om te heroriënteren, onze plaats te vinden als een klein onderdeel van een groter systeem, waarin we complementair leven in plaats van in conflict met andere elementen. Deze inheemse praktijken zijn ook niet eurocentrisch of gebaseerd op een westers kapitalistisch kader, waardoor ze een totaal andere manier bieden om naar de wereld te kijken.

Wie is die man die je hebt gefotografeerd, gekleed in bont, waarbij dierenhuiden aan het plafond hangen?
Het is een sangoma, een traditionele genezer, die in het dorp woont waar mijn vader is opgegroeid, in Limpopo. Ik ga vaak terug om bij mijn familie te verblijven, waar ik een groot deel van dit werk heb uitgevoerd. Deze sangoma was de dokter van mijn vader toen hij nog een kind was. Vanwege de apartheid in Zuid-Afrika waren sangomas vaak de meest toegankelijke bron van medische kennis voor veel mensen in landelijke gebieden.

Ik ontmoette hem via mijn oom, we werkten toen samen aan deze foto. Hij is een van de meest populaire traditionele genezers in Zuid-Afrika en leidt ook een hele school voor sangomas. Ik nam deze foto in zijn huis, waar hij de meeste van zijn ceremonies uitvoert. Tijdens het maken van deze foto koos hij wat hij wilde dragen, hoe hij wilde poseren, enzovoort. Voor mij is dit waar digitale bewerking echt belangrijk is, omdat ik hem meteen het resultaat kan laten zien en we het samen kunnen aanpassen totdat we een beeld hebben waar we allebei van houden.

Dit beeld is een goed voorbeeld van het resultaat van mijn onderzoekstechniek... Soms ga ik helemaal op in een specifiek type afbeelding, en vaak krijg ik precies wat ik wil! De slang verwijst naar verschillende aspecten, niet alleen naar de slang in het Hof van Eden en de slang aan het kruis in de Bijbel, maar ook naar de Python Dance, Domba, die wordt beoefend door mijn Venda-stam, en naar het python-vet dat door sommige sangomas wordt gebruikt. Ik ontmoette deze man tijdens een bezoek aan een slangenreservaat in Johannesburg, en ik had geluk want ik was de enige persoon daar die dag... Dus hebben we een leuke tijd gehad met het fotograferen van deze slangen tot we bij de python kwamen, en opnieuw hebben we goed samengewerkt om tot deze afbeelding te komen.

Welk type camera gebruik je meestal voor dit soort projecten?
Ik denk dat het in de toekomst misschien zal veranderen, maar op dit moment werk ik voornamelijk met drie camera's. Een digitale Canon 35mm spiegelreflexcamera die van mijn moeder of grootvader was, denk ik. Ik gebruik hem voornamelijk voor mijn persoonlijke leven en niet voor opdrachten of projecten. Verder heb ik ook een Canon Mark III/IV digitale full-frame camera met vaste lenzen. Voor snelle en praktische opnames heb ik altijd iets handigs om mee te nemen: ik gebruik een Fuji x100f - een nieuwer model. Het is handig en belast mijn schouders niet. Ik hield ook van mijn Olympus 35mm, maar die is kapot, dus die moet ik vervangen. Om eerlijk te zijn, ben ik geen grote fan van kits.

Wist je altijd al dat fotografie het beste medium was om te laten zien wat je wilde?
Ik heb het geluk dat ik uit een familie van kunstenaars kom, ik ben er bijna zeker van dat ik daardoor in deze creatieve praktijk terecht ben gekomen. Vroeger zat ik vaak in de auto met mijn ouders, vooral met Kerstmis, en zij namen me mee om alle extravagante, versierde "kersthuisjes" in Brighton te fotograferen. Pas op mijn zeventiende begon ik echt serieus foto's te make. Daarna volgde ik een jaar fotografie-introductie in Brighton Metropolitan College, en vervolgens ging ik naar de universiteit van Zuid-Wales om een bachelor- en masterdiploma in documentaire-fotografie te behalen. Ik denk dat ik veel geluk heb gehad dat ik op jonge leeftijd werd blootgesteld aan visuele kunst. Het is dus logisch dat ik uiteindelijk ben terechtgekomen in het vakgebied waarin ik ben opgegroeid.

Hoe werd je boek ontvangen? Heb je het naar de mensen gestuurd die erin staan?
Ik heb dit boek gemaakt tijdens de pandemie en sinds de publicatie in 2020 ben ik niet meer teruggegaan naar Zuid-Afrika. Ik neem het dus volgend jaar mee. Terwijl ik het project afrondde, nam ik nog enkele kleine prints mee voor de mensen die ik kon vinden, maar ik kijk ernaar uit om terug te gaan met het voltooide project, en mijn familie te zien. De ontvangst is altijd positief geweest, wat echt heel prettig is, vooral als het gaat om een langetermijnproject. Ik denk dat mijn liefde voor samenwerking daar ook vandaan komt - ik wil dat iedereen blij is met hoe ze worden afgebeeld... Ik weet niet of dat van mij een geliefd persoon maakt of een slechte documentairefotograaf, maar ik houd er niet van om agressief of te rauw te zijn in hoe ik mensen portretteer. Als ik dat zou willen, zou ik waarschijnlijk een ander beroep gekozen hebben.

Wat zijn de huidige sociale uitdagingen in dit deel van de wereld? Vergeten we steeds meer tradities, net zoals overal elders?
Ik denk dat traditionele praktijken altijd op de een of andere manier in leven zullen worden gehouden, omdat ze al honderden jaren bestaan. Naar mijn mening moet de jongere generatie de bewaker worden van deze praktijken om ervoor te zorgen dat ze niet uitsterven. Ik hoop dat mensen over de hele wereld zich zullen verdiepen in inheemse praktijken in hun eigen land, omdat ik denk dat ze ons veel kunnen leren over de mensheid en waarom we zijn zoals we zijn.

Giya op Instagram.

Volg VICE België en VICE Nederland ook op Instagram.