Een heftig en eerlijk boek van een vrouw die jarenlang door haar vader werd misbruikt

Wat betekent het om iets te willen? Vrouwelijk verlangen is al lang onderwerp van gesprek, maar de romantiek van het woord ‘verlangen’ verduistert de innerlijke tegenstrijdigheid van die sensatie – de manier waarop het zowel helder als verwarrend is. Verlangen is sensueel en vaag, willen is een kordate rechte lijn. Of het lijkt daar in ieder geval op.

Maar wat aanvoelt als een eenvoudige emotie – er is geen eenvoudiger woord dat ik kan gebruiken dan ‘willen’ – levert vaak kronkelige complicaties op. Bijvoorbeeld als je dingen wilt die slecht voor je zijn. Of als je tegelijkertijd twee tegenovergestelde dingen wilt. Of als je begrijpt waarom je de dingen wilt waarvan je weet dat ze slecht voor je zijn – dus als je de achterliggende psychologie kunt analyseren, die leidt tot de verlangens die je niet zou moeten hebben, maar die er wel zijn.

In The Incest Diary, de anonieme memoires die eerder dit jaar gepubliceerd werden door FSG, worden deze vragen gesteld, maar wordt op rustige en heldere wijze niet geprobeerd om deze te beantwoorden. Het is een dun boekje met een viezige taupekleurige omslag, en bestaat uit een reeks misselijkmakende vignetten over hoe de vader van de auteur haar van haar 3e tot haar 21ste verkrachtte en misbruikte. De meest ongemakkelijke leesmomenten zijn echter niet de gruwelijke, vaak gewelddadige beschrijvingen van de verkrachtingen, maar het continue aandringen van de auteur, in pijnlijk eerlijke beschrijvingen van de fysieke en psychologische kwellingen omdat ze haar vader “wilde”.

Aan het begin van het boek heeft ze het over “de sprookjes die er bestaan over incest tussen vaders en dochters”, en daarmee licht ze het probleem uit dat ze in de rest van het boek zal bespreken, maar nooit zal oplossen: “De dochters zijn allemaal zoals je zou verwachten. Ze zijn allen met afschuw vervuld door hun vaders seksuele avances, en zullen alles doen wat binnen hun macht ligt om te ontsnappen. Maar ik niet. Een kind kan niet ontsnappen. En later, toen ik het wel kon, was het te laat. Mijn vader beheerste mijn geest, mijn lichaam, mijn verlangens. Ik wilde hem. Ik ging naar huis. Ik ging terug voor meer.”

Vanaf dan gaat het verhaal heen en weer in de tijd, maar de auteur is altijd doelgericht met haar expliciete details. Elk moment is het waard om te bespreken. Ze beschrijft “de laatste keer dat ik seks had met mijn vader,” in het strandhuis van het gezin: “De eerste twee nachten kon ik niet ophouden met masturberen. Ik dacht aan mijn vader die zo dichtbij was – ik kon het niet helpen. Ik wilde tegelijkertijd dat hij wel en niet binnen zou komen om me te neuken. De derde nacht deed hij het.”

Ze beschrijft de vele keren dat haar vader haar bedreigde, pijnigde en verkrachtte, maar ze heeft het ook over de emotionele en lichamelijke gevolgen. Ze beschrijft het moment dat haar vader haar in een stoel had vastgebonden, en hoe dankbaar ze zich voelde toen ze er weer uit mocht. Ze beschrijft hoe ze zag dat haar vader haar moeder neukte, en hoe jaloers ze zich daarover voelde. Ze beschrijft hoe ze altijd kleine meisjes tekende die werden gespietst door gebouwen en naar het ziekenhuis moesten omdat ze buikpijn hadden. Haar leraren waren bezorgd maar deden er nooit echt iets aan; haar moeder was depressief en geobsedeerd door paarden, en deed ook niets. Ze beschrijft hoe eenzaam ze zich voelde bij het gezin van een jeugdvriendin: “Een vader die een vader was en een dochter die niks meer was dan een dochter.”

Ze beschrijft hoe haar moeder tegen haar zei dat ze had gewenst dat de auteur nooit geboren was. Ze beschrijft de affaire die ze had met een veel oudere man, toen ze een jaar in Chili verbleef, en hoe die situatie ook doordrenkt was van geheimen en familiezaken. Ze noemde het “teruggaan naar de plaats van de misdaad.” Ze beschrijft hoe ze wist “hoe ik mijn lichaam moest achterlaten”, nadat ze tijdens een date was verkracht door een collega. Ze beschrijft hoe ze tijdens haar twaalfjarige huwelijk een “seksloos huishouden” probeerde op te zetten. En uiteindelijk beschrijft ze een soort van verlossing, maar ook die keert weer terug naar de incest, waaraan ze niet kan ontsnappen.

Meer dan eens schrijft de auteur over hoopvolle momenten. Dat ze het tegen anderen zegt – tegen een familievriend, haar moeder en haar oma – maar keer op keer wordt ze genegeerd door de persoon die ze in vertrouwen neemt. Op andere momenten vertelt ze het ook tegen anderen, maar laat ze details achterwege, waardoor het minder erg lijkt dan het is. Vlak nadat ze met het boek begint, belt ze haar vader. Hij verontschuldigt zich herhaaldelijk en moet huilen. Daarna belt hij haar.

Hij zei dat als ik doorging met mijn beschuldigingen van verkrachting tegen hem, ik niet langer zijn dochter zou zijn. Hij vertelde me dat ik dood voor hem was. Ik kan alleen maar aannemen dat hij met een advocaat had gesproken, en dat hij daarom het woord beschuldigingen is gaan gebruiken, en dat dat de reden is waarom hij niet langer onze incest toegaf, maar ontkende.

Aan het begin van het boek beschrijft redacteur Lorin Stein waarom FSG besloten heeft om het uit te geven: naast dat het een “kunstwerk” is en hopelijk “een bron van hoop en bevestiging van anderen,” schrijft hij: “de situatie die wordt beschreven (hoewel een eeuwig onderwerp van kunst en mythes) is zelden op deze manier beschreven, van binnenuit.” En inderdaad, The Incest Diaryvertoont veel overeenkomsten met andere verhalen over incest – de geheimhouding, de schaamte, de psychologische en sociale gevolgen – maar de onophoudelijke focus op de incest zelf en de nasleep ervan onderscheidt dit boek van andere werken. Incest is vaak een thema, een onderliggende motivatie of verklaring, maar het is zelden het uitgangspunt.

Daar zijn natuurlijk redenen voor. Het taboe op incest is echt en de keuze van de auteur om anoniem te blijven is niet verrassend. In een introductie schrijft ze: “Ik heb veel details veranderd om mijn anonimiteit te behouden, maar ik heb de essentie niet veranderd. Ik vraag de lezer om mijn wens om anoniem te blijven te respecteren.”

De reacties op het boek waren teleurstellend conservatief en leggen de nadruk op het mogelijke schandaal of de schade die het kan veroorzaken. The Globe and Mail refereerde aan de “verontrustende” memoires Tiger, Tiger van Margaux Fragoso en schreef: “Critici slachtten [ Tiger, Tiger] af omdat het gelijkstond aan kinderporno en zich terecht afvroegen wie dit wilde lezen. Het is zeer waarschijnlijk dat lezers van The Incest Diary dezelfde reactie hebben: het boek is zeer expliciet, wat problematisch is.” Lisa Schwarzbaum van Newsweek schreef: “een zeer goed verkoopbare toevoeging aan de lucratieve business van genezing-en-herstel-memoires. Het zal veel publiciteit opleveren, omdat de lezer het door de kamer zal willen gooien en daarna zal willen doorgeven aan anderen, omdat de ervaring zo vies en schokkend is.”

Deze beoordelingen zijn enigszins absurd, zo niet beledigend. Ten eerst lijkt FSG een zeer minimaal marketingplan te hebben en het boek voor zichzelf te laten spreken. (Ik hoorde per toeval van het boek en kreeg zelfs geen enkel persbericht, hoewel mijn inbox normaal gesproken overloopt van de persberichten over nieuwe boeken, vooral over traumamemoires van een vrouw.) Maar nog belangrijker is dat deze concessies de poging van de auteur ondermijnen om eerlijk te onderzoeken wat haar is overkomen – en wat veel mensen is overkomen. In plaats daarvan kiezen ze voor het fatsoen en schermen ze het verhaal af. Het maakt duidelijk dat er maar weinig mensen zijn die weten hoe ze moeten praten over incest – en waarom een boek als dit juist zo noodzakelijk is.