Het leven zit niet mee als mensen niks van je gezicht moeten hebben

Iedereen weet wat 'don't judge a book by its cover' betekent. Het is een sympathiek idee, maar eigenlijk klopt deze metafoor niet altijd. Boeken kunnen namelijk zo'n afgrijselijke voorkant hebben dat je wel kunt raden wat er aan de binnenkant staat. Bovendien weten we allemaal dat het gewoon onmogelijk is: iemand of iets beoordelen op zijn of haar uiterlijk, lijkt in luttele seconden te gebeuren en vloeit voort uit de kleine stukjes informatie die we in die korte tijd waarnemen. Dat betekent dat we meestal een waardeoordeel hebben over iemand op basis van slechts een enkele aanblik.

In 2016 onderzochten Dr. Selma Rudert en haar collega's aan de Universiteit van Basel in Zwitserland hoe en waarom we iemands uiterlijk als maatstaf gebruiken voor onze interacties met diegene. De onderzoekers deden drie verschillende studies om erachter te komen of mensen iemands uiterlijk een voldoende reden acht om diegene sociaal uit te sluiten. Verontrustend genoeg vonden de meeste mensen het prima om iemand uit te sluiten als zijn of haar uiterlijk daar aanleiding toe gaf. Als jij er door je uiterlijk als een incompetente, gewetenloze eikel uitziet, voelen mensen zich volgens het onderzoek totaal in hun recht om iemand buiten te sluiten.

De onderzoekers vroegen deelnemers om verschillende scenario's te evalueren waarin een groep had besloten om iemand uit de groep te weren. Er werd geen reden gegeven waarom een persoon niet meer bij de groep hoorde, maar de deelnemers kregen foto's van fictieve mensen voorgehouden, wiens gezichtsuitdrukking gemanipuleerd was met behulp van statistisch model. De fictieve karakters waren zo aangepast dat ze of een vriendelijke en competente of een koude en incompetente gezichtsuitdrukking hadden. Daarna moesten de deelnemers het besluit van de groep evalueren. Zonder uitzondering sloten de deelnemers iemand buiten als diegene zowel een koude als impotente gezichtsuitdrukking had. Wanneer de onderzoekers erachter probeerden te komen waarom dit zo was, zagen ze dat de deelnemers de mensen die gemeen keken, met een gevoel van "walging" associeerden.

Mensen die te horen krijgen – of zelf verkondigen – dat ze een "resting bitch face" (RBF) hebben, herkennen zich hierin. Deze ongelukkige zielen kunnen er niets aan doen dat ze er boos, ontevreden of ongeïnteresseerd uitzien, terwijl ze eigenlijk best blij of zelfs enthousiast zijn. Een slachtoffer van een RBF vertelt me dat ze door haar gezicht niet veel vrienden heeft. "Ik denk dat mijn gezicht een intimiderende werking heeft op mensen," zegt ze. "Mensen gaan er altijd vanuit dat ik niet blij ben of voelen zich zelfs geïntimideerd vanwege iets in m'n blik." Rudert zegt: "Individuen hebben de neiging om mensen uit groepen te gooien die eruitzien als ruziemakers of egoïsten, om zo de balans en de harmonie in een groep te bewaren," zegt ze. "Mensen kijken naar gezichtsuitdrukkingen om een waardeoordeel te vormen over iemand, mensen die zowel incompetent als koud lijken, worden eerder gezien als ruziezoekers – en daardoor hebben mensen het gevoel dat ze iemand om legitieme redenen uitsluiten." Haar onderzoek bevestigt niet alleen dat mensen met een nors gezicht de lul zijn, maar laat ook zien dat we waarschijnlijk veel te aardig zijn naar mensen met een lief gezicht toe. In het onderzoek kwam naar voren dat mensen het onacceptabel vonden om iemand uit de groep te zetten wanneer iemand een warm en competent uiterlijk had. Rudert zegt dat deze mensen vaak worden gezien als mensen die bescherming nodig hebben. "Het onderzoek laat zien dat personen met een 'babyface' meer hulp krijgen van anderen en dat ze minder snel als schuldig geworden aangewezen bij criminele activiteiten," vertelt Rudert. "Natuurlijk betekent dit niet dat we opeens iemand moeten wantrouwen met een aardig gezicht, maar we moeten wel proberen ons niet te laten leiden door hoe iemand eruitziet. We kunnen beter onze tijd en energie stoppen in het leren kennen van iemand of het beter proberen te begrijpen van de situatie. Ze voegt eraan toe: "Helaas is dit makkelijker gezegd dan gedaan, omdat het moeilijk is om gezichtsuitdrukkingen te negeren en die indrukken zelfs nog ons beeld bepalen als we wel meer informatie over iemands karakter hebben.