Deze vrouwen wonnen de missverkiezing voor Roemeense thuiszorgers

Je zou kunnen zeggen dat er buiten de grenzen van Roemenië nóg een Roemenië is, dat bestaat uit alle Roemenen die naar het buitenland zijn vertrokken om daar een beter leven op te bouwen. De een belandt in de Britse zorg, de ander op het Spaanse platteland of in de Duitse bouw. En er is ook een specifieke groep die in Italiaanse huizen werkt om voor oude nonna’s en nonno’s te zorgen.

Roemenië heeft een bevolking van 20 miljoen mensen. 20 procent van die bevolking woont en werkt op dit moment in het buitenland – dat is het hoogste percentage in de EU. Ze werken als seizoensarbeiders of blijven het hele jaar, maar ze doen het allemaal om hun familie in Roemenië financieel te ondersteunen. De grootste Roemeense gemeenschappen bevinden zich achtereenvolgens in Duitsland, het Verenigd Koninkrijk en Italië.

Italië heeft een van de oudste bevolkingen ter wereld. In 2019 konden meer dan 3,5 miljoen Italianen niet meer voor zichzelf zorgen. Die groep bestaat grotendeels uit ouderen die permanente hulp nodig hebben. Door deze scheefgegroeide demografie en het gebrekkige zorgstelsel leunen zeven op de tien Italiaanse gezinnen op vrouwelijke familieleden, wanneer het aankomt op de zorg voor de ouderen. Daarnaast wordt er vaak een badante (Italiaans voor verzorger) ingehuurd om wat taken over te nemen. Volgens de laatste schattingen wonen en werken er meer dan 1,6 miljoen mantelzorgers in Italiaanse huishoudens, van wie 82 procent een vrouwelijke migrant is. Er wordt verwacht dat dit aantal tegen 2030 tot meer dan 2 miljoen gestegen zal zijn.

Mantelzorgers mogen dan essentieel zijn voor de Italiaanse samenleving, maar hun arbeidsomstandigheden zijn vaak niet bepaald eerlijk – laat staan dat ze erkenning krijgen. Daarom zette de Roemeense modeontwerper en evenementenorganisator Elena Rodica Rotaru in 2016 de Miss Badante-verkiezing op. De wedstrijd wordt sindsdien jaarlijks georganiseerd om de schoonheid en kracht van haar landgenoten te eren.

Uit een rapport van het Italiaanse nationale waarnemingscentrum voor huishoudelijk werk (DOMINA) blijkt dat 60 procent van de mantelzorgers die in Italië werken geen wettelijk contract heeft. Ze komen vooral uit Oost-Europa, maar sommigen ook uit Zuid-Azië en Zuid-Amerika. Ze wonen bij hun werkgevers in en moeten vaak dag en nacht, zeven dagen per week, beschikbaar zijn om schoon te maken, te koken, te wassen en te strijken – niet alleen voor de ouderen, maar voor het gehele gezin. En dat allemaal voor een salaris van zo’n duizend euro per maand.

De mantelzorgers krijgen vaak psychische problemen, waaronder depressies en psychoses, omdat ze zo geïsoleerd zijn en uitgebuit worden. Bij de een worden onderliggende problemen verergerd door de stress, de ander heeft nooit eerder dit soort klachten gehad. Dit werd in de jaren negentig door twee Oekraïense psychiaters het Italië-syndroom genoemd. Binnen de medische wereld wordt er nog steeds gediscussieerd of dat een bruikbare term is voor diagnoses.

“Het is niet echt een ziekte, eerder een sociaal-medisch probleem,” zei Petronela Nechita, het hoofd van een psychiatrische kliniek in de Oost-Roemeense stad Iași, in een interview met het Italiaanse dagblad Corriere della Sera. “Het komt voort uit langdurig slaaptekort, het feit dat ze zo ver van hun eigen familie vandaan zijn en de druk van de zorg voor de ouderen, de andere leden van het gezin en zelfs de buren.”

“Niet iedereen kan dit werk doen,” zegt Rotaru, die in 2007 van Roemenië naar Italië verhuisde om als verzorger te werken, maar het uiteindelijk maar drie maanden volhield. “Je moet zowel fysiek als mentaal sterk zijn. Ik wil echt dat iedereen begrijpt dat dit werk niet makkelijk is.” Rotaru begon de missverkiezing om de vrouwen eindelijk eens in het zonnetje te zetten. “Ik wilde dat ze zich mooi en belangrijk zouden voelen, al wordt niemand in deze wedstrijd beoordeeld op uiterlijk.”

De deelnemers doorlopen drie rondes: eerst stellen ze zichzelf voor en vertellen ze over hun leven en werk, daarna is er catwalk in avondkleding en tot slot laten ze hun talent zien. Dit jaar werden er twee winnaars gekroond, één voor 2020 en een voor 2021, aangezien de wedstrijd van vorig jaar wegens de pandemie niet doorging.

De 35-jarige Gianina Paraschiv werd gekroond tot Miss Badante van 2021. Ze kwam in 2002 als zestienjarige naar Italië om te werken als tractorbestuurder. Op haar negentiende begon ze voor het eerst als verzorger te werken in een casa famiglia, een klein tehuis waar ze voor zes mensen zorgde. Sindsdien heeft ze voor verschillende Italiaanse families gewerkt.

Hoewel Paraschiv met enig plezier voor haar cliënten zorgt, is ze door veel van haar werkgevers uitgebuit. “Alles gebeurt op basis van mondelinge overeenkomsten, want als onze werkgevers wettelijk bindende contracten zouden ondertekenen, zouden ze veel belasting moeten betalen,” zegt ze. Een van de meest voorkomende manieren om belastingen te ontwijken is om de verzorgers een vast deeltijdcontract te geven, maar wel verplichten om fulltime te werken – zeven dagen per week. Al die uren worden zwart betaald, overwerk wordt vaak niet uitbetaald.

“Sommige gezinnen hebben twee oudere mensen die niet voor zichzelf kunnen zorgen. Een van hen slaapt ’s nachts niet, de ander wordt ’s ochtends vroeg wakker. Wanneer moet ik zelf dan slapen?” zegt Paraschiv. “Ik ken geen enkele Italiaanse vrouw die dit soort omstandigheden zouden accepteren. Ze zeggen dat we niet betaald worden om te slapen. Het maakt niet uit dat je de hele nacht al wakker bent.”

Los daarvan moet je bij het verzorgen van ouderen ook dingen doen die je misschien niet zo chill vindt, zoals luiers verschonen en klysma’s inbrengen. “Het is best ranzig,” zegt Paraschiv. “Ik heb verlamde patiënten die via een buisje moeten plassen en poepen.” Veel oudere mensen hebben ook degeneratieve ziekten zoals Alzheimer en dementie, waardoor ze vaak niet makkelijk meewerken en gewelddadig kunnen zijn. “Ik heb een half jaar lang onder de blauwe plekken gezeten. Ik zorgde voor een vrouw met seniele dementie in een laat stadium, en kon niet bij haar in de buurt komen. Het was een ramp om haar te wassen of haar kleren te verschonen – ze beet en krabde me steeds.”

Oude mannen met dementie of Alzheimer kunnen ook nog weleens handtastelijk worden. “Sommige maken avances, raken ons zomaar aan en kunnen zichzelf niet in bedwang houden,” zegt Paraschiv. Maar ondanks dat ze meerdere keren is aangerand, probeert ze te onthouden dat haar cliënten vooral zelf problemen hebben. “We kunnen ze niet marginaliseren,” zegt ze. “We moeten ze rustig uitleggen dat we net zoals hun kinderen of kleinkinderen zijn. We kunnen niet tegen ze tekeer gaan.” Ook heeft ze vaak te dealen met de dood. “Ik heb tot nu toe tien mensen zien sterven.”

Nu ze meer dan de helft van haar leven in Italië heeft doorgebracht, heeft Paraschiv geen plannen om terug te gaan naar Roemenië. Haar vijftienjarige dochter gaat in Rome naar de middelbare school en haar dertienjarige zoon woont in Venetië met zijn vader. “Veel families vallen uiteen doordat mensen naar Italië vertrekken,” zegt ze. “Toen ik vertrok, bleef mijn man thuis met de kinderen. Ik ging toen drie maanden naar Italië, ging toen terug voor een paar weken, vervolgens weer weg voor een paar maanden en daarna weer terug. Onze relatie doofde langzamerhand uit.”

Na jarenlang gescheiden te zijn, halen de vrouwen vaak de woede op hun hals van familieleden en echtgenoten, die zich verlaten voelen. “Ik zou tegenover mensen die in Roemenië achterblijven willen benadrukken dat deze vrouwen dit ook niet voor hun lol doen.” Sommige vrouwen slaan maaltijden over, werken extra en geven nauwelijks geld uit om hun familie zou goed mogelijk bij te kunnen staan. “Deze vrouwen verdienen het om gerespecteerd te worden.”

De 63-jarige Lucica Parasca werd gekroond tot Miss Caregiver 2020. Ze sprak voor het oog van de jury over haar frustraties over dat ze niet betaald werd voor overuren, weinig vrije dagen had en gezinnen die haar nauwelijks te eten gaven – of een klein beetje, wat ze dan wel heel nauw bijhielden. Een keer weigerde een gezin haar door te betalen toen ze tijdens het werken haar elleboog had gebroken. “Ik heb in die 18 jaar mijn gezondheid totaal verwaarloosd,” zegt ze. “Ik heb een stent in mijn hart, een hernia en een vergrote lever. Mijn knieën zijn helemaal versleten.”

In al die jaren heeft ze wel geleerd om zich een weg te banen door het systeem en zelf uit te kiezen voor wie ze precies werkt. “Bij sommige gezinnen ben ik maar een paar weken gebleven,” zegt Parasca. “Ik realiseerde me al snel dat we niet goed klikten, dus ging ik weer weg. Je moet ook jezelf respecteren.”

Parasca heeft het vaak moeilijk gehad, maar zegt ook dat ze close is geworden met een aantal gezinnen die haar goed hebben behandeld. Waar andere mensen op haar leeftijd al aan hun pensioen beginnen te denken, gaat zij stug door. “Dat ik op 63-jarige leeftijd Miss Badante ben kan niemand me meer afnemen.”

Dit artikel verscheen oorspronkelijk bij VICE Roemenië.
Volg VICE België en VICE Nederland ook op Instagram.