Terug naar school voor de lol, na 20 jaar academische problemen

Als je, desondanks je capaciteiten om academisch te slagen, al heel je schoolcarrière een domkop was, weet dan dat het nooit te laat is om een bovengemiddeld cijfer te behalen op een taak. Om te zeggen dat ik nooit echt een goede student was, is misschien wat overdreven. Ik ben helemaal niet slecht begonnen. In de lagere school, viel ik - desondanks ik niet zo sterk was in wiskunde en met oog op enkele organisationele catastrofes - niet specifiek op tussen mijn klasgenoten. Het idee alleen al dat een academische mislukking de komende twee decennia mijn leven zou bepalen, was absurd. Afkomstig uit een middenstandsgezin dat er niet naar streefde om van zijn kinderen genieën te maken, genoot ik een zeker voorrecht en was ik dus voorzien van alle middelen om vlot door het onderwijstraject te varen. Wat daarop volgde, voelde echter eerder aan alsof ik verdronk.

Zelfs wanneer er geen extreme prestatiedruk komt van je ouders of de maatschappij, blijft academisch success een teken van sociale- en identiteitsvorming. Voor kinderen is het een van de enige aanwijzingen van hun individualiteit dat blijk geeft van hun waarde in de ogen van anderen. “Als je het niet haalt op school, dan zul je een kassierster worden,” dit cliché, verteld door een ouder tegen hun kind terwijl ze betalen in de supermarkt, stigmatiseert niet enkel de job van een kassamedewerker, maar het reflecteert ook hoeveel macht we toekennen aan het onderwijssysteem.

Je bent 7 en je hele toekomst hangt af van de mondelinge presentatie die je zal voorleggen aan je klasgenootjes over ongewervelde waterdieren. Op je 12de vergeet je je schoenen voor de les L.O., wat wijst op toekomstige teleurstellingen. Het is een gedrag dat onacceptabel zal zijn eens je naar het secundair gaat. Het jaar daarop hoor je dat als je buist voor chemie, je geen academische aanleg hebt. Je zult nooit kunnen verder studeren, vertelt je moeder je. Omdat alles wordt bijgehouden, is je rapport dan ook de optelsom van je vorige mislukkingen. En jij, jij bent een verloren zaak. Dat is wat je leerkracht echt bedoelt.

Ongewervelde waterdieren bepalen je toekomst. Zonder een success in zee-organismen, kun je niet verder gaan naar het volgende niveau, en een van de uitkomsten is een parade van voedingsmiddelen op een kassaband.

Dit gevoel, alsof ik met mijn toekomst aan het spelen was - elke minuut dat ik achter de banken in het klaslokaal zat - en dat ik het spel aan het verliezen was, verergerde met de tijd, waardoor ik uiteindelijk verlamd raakte. Zonder waarschuwing werden mijn angsten waargemaakt. Omdat ik te hard bezig was met de angst van te verdrinken, besefte ik niet dat mijn academische schip al gezonken was. Met een klap had mijn mislukking plaatsgevonden en daarmee een zinloze zoektocht naar perfectie onderbroken door periodes waarin ik gewoon opgaf.

“Vervoeg het werkwoord in de juiste vorm in de tekst” is een verschrikkelijk moeilijke opdracht als je alle mogelijke implicaties die de oefening inhoudt in achting neemt. Als je een keer faalt, dan krijg je wel een tweede kans, en misschien ook een derde. Maar wat als je blijft fouten maken? Onregelmatige werkwoorden vervoegen in de voltooid verleden tijd nemen op die manier een vorm aan van een orakel met duistere voorspellingen. Die duistere voorspellingen verslaan lijkt me dan weer niet zo moeilijk: je kunt de wedstrijd niet verliezen als je niet meeloopt. In een poging om maatschappelijke druk en faalangst te ontsnappen, koos ik ervoor om niet langer mee te doen met de wedstrijd en dus ook niet te lopen tot aan de finish. Ik doe niet veel meer en toch hangt de schaduw van de nederlaag nog steeds over iedereen op kalenderdagen, zowel tijdens school als in de zomer.

Later, temidden van twee bands en enkele warme pinten, zijn examendata er om mijn zomerfestivals mee te bepalen. Muziek neemt de kleur aan van alles wat ik had moeten doen. Wat ik zou moeten doen. Dus, wanneer ik dan eindelijk mijn middelbare diploma in handen krijg is het september, en loop ik twee jaar achter. Het is het einde van de zomer, die ik gespendeerd heb ijsjes etend met een vriend bij de atletiekpiste, geselecteerd om er te trainen voor mijn sportexamen. De periodes waarin ik het opgeef komen min of meer overeen met de L.O. lessen op maandagochtend.

Ik kan niet zo goed liegen, eerst en vooral omdat het leed kan veroorzaken en eigenlijk vooral omdat het nutteloos tijdverdrijf is, maar dan nog is het gewoon ook een talent die ik niet bezit. Ik kan me nooit herinneren wat ik gezegd heb en besef dat ik vaak hetzelfde verhaal vertel, tot het genot van mijn luisteraar die het verhaal nu al voor de vierde keer op een rij in een week tijd moet ondergaan over hoe er een tekort is aan droge brokken voor de fragiele darmpjes van mijn kat. En toch, in retrospect, besef ik dat ik al vaak heb gelogen. “Wat studeer je?” is de jeugdvariant van “Wat doe je voor werk?”. Onvermijdelijk, als je ongeveer de leeftijd hebt van een student, zal de persoon die je net hebt ontmoet je deze vraag stellen. En “Ik ben net afgestudeerd van de middelbare school, net op tijd voor mijn twintigste verjaardag!” is niet de beste manier om je voor te stellen. Om niet meteen een slecht beeld van mezelf te geven, heb ik er al vaak voor gekozen om te liegen, zodat ik in de samenleving en tijdens die avond, toch het beeld kan geven dat ik op z’n minst een doorsnee intelligent persoon ben.

Ik heb lang mijn slechte schoolervaringen gestoken op slechte mentale gezondheid en ongediagnosticeerde ADD. Toch was ik - terwijl ik mijn studies schilderkunst en daarna communicatie op lengtes van Olympische proporties aan het maken was - al een paar jaar avondcursussen aan het volgen. Nederlands, Spaans, Engels, Italiaans of Grieks, mijn avonden waren precies een kleine tour van Europa. Mijn toewijding aan het leren van deze vreemde talen tijdens mijn avondlessen waren ongeëvenaard, en de manier van lesgeven had een hint van succes temidden van het algemene fiasco. Ik haalde echter niet meer plezier uit die avondlessen dan ik haalde uit die overdag. De blokkade zat niet in het leren, maar in het schoolsysteem.

Met dit in het achterhoofd, was mijn plan om terug te keren naar school om rechten te studeren in 2020 dan ook een verrassing. Het is best wel een moeilijk uit te leggen keuze, zeker voor hen die mij zeven jaar hebben zien sukkelen, zeven jaar van inwijding, met het doel om een bachelordiploma te halen in communicatie, waarvan het normaal maar drie jaar zou duren. Mijn doorzettingsvermogen om student te blijven was logisch zolang ik geen diploma had gehaald waarmee alle deuren naar de jobwereld zouden geopend worden en mij dus een aanvaardbare toekomst kon beloven. Maar nu ik een dertiger ben, in bezit van een diploma en een goede job heb, werd het wat moeilijker te verantwoorden.

Terug naar school gaan op je 30ste of 40ste is niet langer zo vreemd, heel wat opleidingen worden ondertussen georganiseerd zodat het werkend volk hun onderwijs kan verderzetten indien ze dat willen. Heel wat mensen rondom mij maakten al de keuze om volledig de andere richting op te gaan eens ze de dertig voorbij waren. Dat was niet eens mijn intentie.

Na jaren van academisch en professioneel worstelen, bevind ik me nu in een positie waar ik geniet van wat ik studeer en ik ben niet onmiddellijk van plan om er in de korte of langere termijn verandering in te brengen. Na 20 jaar proberen het schoolsysteem te ontvluchten, zoek ik het opnieuw op, zonder enige ambitie buiten terugkeren. Als proffen me vragen waarom ik ervoor kies om rechten te studeren, val ik - temidden van alle grote toekomstdromen - op wanneer ik zeg “ik doe het als hobby.” Met als gevolg dat iedereen ook begint te lachen. Het is toegestaan om verveeld te zijn met drie-en-half uur lessen elke avond nadat je acht uur per dag werkt als je je job haat en een uitweg aan het zoeken bent. Het is volledig begrijpelijk als je een beter inkomen wilt, een beter leven. Als onze aanpak een nuttig en financieel doel dient, dan is het logisch. In onze maatschappij worden alle studies verwacht een economisch doel te dienen, alle hobbies verwachten een talent in te houden dat uitgebuit kan worden om er een carrière van te maken. Zelfs toen ik pottenbakkerij deed in de avondles, kwam de vraag of ik ervan zou willen leven heel vaak naar voren (het antwoord is trouwens neen). Niemand verwachtte dat ik serieus gewoon een vaardigheid wou leren als hobby.

Recht is zo’n discipline dat me altijd al heeft aangesproken, en in de context van een wereldwijde pandemie, was een verplichte lockdown perfect om een intellectuele vrijetijdsactiviteit te beoefenen. Ik heb niets te verliezen, dus als ik mij inschrijf en ik vind het helemaal niet leuk, dan stop ik wanneer ik wil. En zoals tijdens mijn vele taalcursussen voorheen, herontdekte ik het plezier van het leren.

Natuurlijk is niets perfect. De lessen zijn saai, de leerkrachten ook, en ettelijke testen waarvoor ik graag nog eens herhaal: “dit is niet waarvoor ik me heb ingeschreven.” Ik doe wat pilates via een Youtube video terwijl mijn economieles op de achtergrond speelt via Zoom. Ik zeg ja tegen eender welke uitnodiging die mij een excuus geeft om geen accounting sessie mee te moeten volgen in een ijskoud lokaal. Maar nu ik twee jaar de opleiding volg, heb ik alle deadlines gehaald en ben ik voor elk examen in eerste zit geslaagd. Nu ik voorbij zowel familiale als maatschappelijke verwachtingen ben, en ik voor het eerst academisch success ken, heb ik voor het eerst het gevoel dat dat success het mijne is. Ik ben niet langer slaaf van conformiteit, faalangst, noch heb ik nood aan de controle of vooroordelen van anderen. Nu doe ik het gewoon voor mezelf.

Soms zie ik die patronen ook bij anderen, wat aangeeft - hoewel minder extreem dan ikzelf in mijn tienerjaren - hoe belangrijk het onderwijs nog steeds is in onze samenleving. In dat geval geef ik graag een beetje advies, vergaard na mijn vele jaren studeren: “Wat maakt het uit als je geen 80% behaalde, binnen twee maand ben je dat toch vergeten.” Wanneer ik door mijn vele taken blader van de jaren toen ik communicatie studeerde, besef ik dat ik nog niet eens de helft van de titels mij herinner.

Ik was nooit zeker of mijn punten een goede indicatie waren van mijn waarde, maar nu pas begrijp ik hoe weinig dat van belang is. Op het moment zelf lijkt een test vaak zo belangrijk, maar uiteindelijk heeft het maar weinig impact op je kansen in de toekomst. En terwijl ik alle ingrediënten had om te falen, ben ik toch beland waar ik wou zijn. En de kleine omweggetjes zijn veel mooier dan de standaard route. Eerlijk gezegd zijn mensen - naast je ouders, in de basisschool - ook totaal niet geïnteresseerd in wat er op je rapport staat.

Soms vraag ik me af waar ik aan begonnen ben, en of dat het wel de tijd en moeite waard is om te investeren in een activiteit die me nergens zal leiden. Maar aan de andere kant is dat vanuit het perspectief van utilitarisme. Je hoeft niet altijd beloond te worden met een sociale status of financiële bijdrage. De toegevoegde waarde zit in de kans om iets te studeren dat interessant is.

Ik heb wel nog eventjes te gaan voor ik kan zeggen dat ik een advocaat ben. En misschien zal ik niet altijd succesvol zijn. Misschien raak ik zelfs niet tot aan de eindstreep. Maar wat er ook gebeurt, ik zal mijn eigenwaarde niet langer laten afhangen van mijn succes op school.

Volg VICE België en VICE Nederland ook op Instagram.