De galeriehouder uit Aleppo die de oorlog vanaf zijn balkon filmde

Toen Issa Touma, curator en galerijhouder uit Aleppo, strijders van de Syrische burgeroorlog op de straat voor zijn huis in Oost-Aleppo zag lopen, besloot hij niet te gaan rennen, maar zijn camera erbij te pakken. Gedurende negen dagen gebruikte hij een kleine camera om vanaf zijn balkon de Syrische rebellen op straat vast te leggen. Vorig jaar ging Touma samenwerken met de Nederlandse filmmakers Floor van der Meulen en Thomas Vroege om van zijn beeldmateriaal de korte documentaire 9 Days – From My Window in Aleppo te maken. Deze documentaire won in december de Best Short-prijs tijdens de European Film Awards 2016.

Terwijl Touma actief is op social media en bij projecten zoals Aleppo Gallery, is het toch niet makkelijk om hem te strikken voor een interview. We belden met hem en hij vertelde dat hij elke paar maanden terugkeert naar Aleppo, nadat hij in Europa rond heeft gereisd om te vertellen hoe het is om te leven en creatief te zijn in de belegerde stad.

“Er gebeuren een hoop slechte dingen in de wereld, maar de mensen hebben aandacht voor me omdat ik uit een land kom dat verscheurd wordt door oorlog,” zegt Touma. “De laatste zes maanden reisde ik door Europa, maar tussendoor ging ik ook terug naar Aleppo om te kijken hoe de situatie daar was en om nog wat films te maken. Een daarvan zal de film Greetings from Aleppo worden, waarin ik uitleg waarom ik terug naar Aleppo ging.”

Touma zegt dat hij zijn ervaring met de oorlog wilde vastleggen omdat hij niet wist wat er zou gebeuren en of hij er nog levend uit zou komen. Hij benadrukt dat je een verhaal zoals dat van hem maar al te vaak hoort in Aleppo.

Voor Touma voelde het filmen aan als de juiste stap, zodat mensen zouden weten wat er echt gebeurde in de stad. Hoewel de film vorig jaar pas uitkwam, maakte Touma de beelden gedurende negen dagen in augustus 2012, toen ingesloten zat tussen rebellen van het Free Syrian Army aan zijn linkerkant en het Syrische leger van Bashar al-Assad aan zijn rechterkant. In de film vertelt hij over het tekort aan voedsel en het niet in staat zijn om te communiceren met de buitenwereld – twee zaken die de meeste mensen voor lief nemen.

“Stel je voor dat het in jouw stad zou gebeuren, dat mensen op elkaar schieten onder jouw balkon, en dat 24 uur lang,” zegt Touma. “Dat is waarom ik filmde. Het is een echte oorlog die voor je raam plaatsvindt. Je bent de hele tijd bang dat je het misschien niet overleeft.”

“Het is heel onwerkelijk,” vertelt hij verder. “De eerste tien minuten ben je heel bang, maar daarna leer je er eigenlijk mee te leven.”

Toen de Amsterdamse filmmakers Van der Meulen en Vroege Touma ontmoetten tijdens een van zijn lezingen, waren de twee al bezig met films over Syrië. De lezing was in Pakhuis de Zwijger in Amsterdam en ging over het belang van het maken van kunst in tijden van oorlog. “Hij vertelde het publiek dat hij nog steeds een galerie in Aleppo heeft,” vertelt van der Meulen. ”Hij toonde enkele van zijn werken en wat videofragmenten die hij van de oorlog gemaakt had. Wij vonden de fragmenten heel sterk: een uniek perspectief voor dit complexe conflict. Hij filmde het niet met de intentie om er ook echt een film mee te maken, het was meer een getuigenis van zijn bestaan, voor het geval er iets met hem zou gebeuren.”

De twee filmmakers besloten om Touma te benaderen met het idee om samen naar de fragmenten te kijken en er een korte film van te maken. Ze wilden op deze manier aan de rest van de wereld laten zien hoe het burgerleven eraan toe ging in Aleppo.

Van der Meulen vertelt dat ze het persoonlijke en rauwe karakter van de beelden van Touma wilden behouden. Ze deden een kleurcorrectie en maakten de beelden wat korreliger, om het een meer cinematografische look te geven. Ze namen daarnaast nog een interview met Touma van twee uur op, waarin hij over zijn ervaringen vertelt. Uiteindelijk heeft de film een voice-over gekregen die op het interview is gebaseerd.

Er werden reeds een aantal films gemaakt over het conflict in Syrië, maar Van der Meulen zegt dat deze meestal gemaakt zijn door westerse filmmakers en “over Syriërs” gaan. “De meeste films gaan over de rebellen en de oorlog. De burgers worden dan vaak vergeten,” vertelt ze.

Terwijl 9 Days - From My Window in Aleppo internationaal is uitgebracht, ziet Touma toch een ander publiek voor de film. Voor hem is het belangrijkst wat Syriërs van de film vinden, omdat zij degenen zijn die geleden hebben.

“Wij zagen allemaal hetzelfde gebeuren,” vertelt Touma. “Toen de rebellen besloten om de stad in tweeën te splitsen en oorlog te voeren, hebben ze dat ons niet gevraagd. Ze gaven niet om ons. Ze zetten een checkpoint op en begonnen gewoon te schieten. Ze kwamen om te moorden en niet om ons te bevrijden. Dit is de boodschap die ik wil overdragen.”

Touma geeft de media gedeeltelijk de schuld omdat ze de rebellen vaak als helden geportretteerd hebben. Hij benadrukt dat sommige journalisten een dubbele agenda hebben of misschien zelfs verbonden zijn aan de rebellen. “Ze proberen onze stem weg te nemen. En daarom ben ik blij dat steeds meer Syriërs deze film hebben gezien.”

“Dit is ons verhaal, dit is ons lijden, dit is het verhaal van wat er gebeurde,” vertelt Touma. “Het is choquerend voor het Westen. 9 Days toont de mensen die geen macht hebben en iets willen vertellen. En ik denk dat dit mensen raakt, ook in het Westen.”

Meer werk van Issa Touma staat op zijn facebookpagina. Meer over het werk van Floor van der Meulen en Thomas Vroege, vind je hier.