De krankzinnige fotostudio’s van Addis Abeba

Elke twee weken maakt schrijver/kunstenaar Jan Hoek een lijstje van de 5 kunstwerken die zijn kunstenaarshart sneller lieten kloppen. Deze week laat hij je zien wat op cultureel gebied de dingen in Addis Abeba zijn die je absoluut niet mag missen, als je deze hotspot weer eens bezoekt.

Vergeet Berlijn (een stad vol werkeloze jongens en meisjes die doen alsof ze het middelpunt van het universum zijn), vergeet Londen (DUUR!!!) – de nieuwe place to be voor een weekendje cultuur snuiven is natuurlijk Addis Abeba. Want naast de lekkerste koffie van de wereld, de mooiste mensen en de Ethiopische jazz is er ook op kunstgebied een heleboel te beleven. Bij deze de 5 dingen die je niet mag missen, als je ooit nog eens in de hoofdstad van Ethiopië bent:

Ik moet toegeven, de goede kunst in Addis Abeba ligt niet overal voor het oprapen. Als je zou afgaan op de meest in het oog springende kunst, dan zou je misschien denken dat er alleen maar idyllische schilderwerken in terra cotta-kleuren van rustieke Afrikaanse landschappen met ondergaande zonnen worden gemaakt, of juist de tegenhanger daarvan: portretten van het hectische Afrikaanse stadsleven, die inmiddels een even sterk contra-cliché zijn geworden.

Daarom was ik ook blij verrast toen ik het Red Terror Museum bezocht, in het centrum van de stad.

Ten eerste: wat een prachtige poëtische naam voor een museum!

Ten tweede: het museum is opgericht om de gruweldaden tijdens het communistisch bewind in Ethiopië te herdenken. Je wordt rondgeleid door voormalige slachtoffers van dit bewind, die uit eerste hand vertellen over deze gruwelen. Het gevolg hiervan bleek vooral te zijn dat het grootste gedeelte van de groep, waaronder ikzelf, voornamelijk bezig was om niet in een onbedaarlijk hard huilen uit te barsten.

Ten derde – en dat is eigenlijk het meest verrassende: zodra er geen landschappen worden vastgelegd, maar gruweldaden, lijkt het wel alsof kunstenaars in Ethiopië zich opeens vrij voelen om helemaal los te gaan. In het Red Terror Museum wordt volop geëxperimenteerd, waardoor het museum er de ene keer uitziet als de Efteling waar satanische demonen zijn neergestreken, terwijl je je er een andere keer kunt verwonderen over een uiterst sterk schilderij van een militaire patrouille die over een berg rijdt.

Eigenlijk is alleen dit al een zeer goede reden om een reis naar Ethiopië te boeken: in Ethiopië hebben ze de meest krankzinnige fotostudio's. Dat zijn er niet zomaar een paar, maar soms wel vijf per straat. En elke studio probeert de anderen te overtreffen met het bouwen van uitbundige decors. Van grotlandschappen die gemaakt zijn van geverfde schuursponsjes, tot backdrops van Himalaya-landschappen, tot traditioneel nagebouwde koffiehuisjes waar je met lokale instrumenten op de foto kan.

De studio's worden voornamelijk gebruikt voor trouw- en babyfoto's, maar als je doldwaze foto's wil met hun props en decor, dan vinden ze dat ook geen enkel probleem.

Dit is de grootste verborgen parel van Addis. Het is zelfs zo verborgen dat je je afvraagt of het überhaupt wel gevonden wil worden. Het zit ergens in een klein en onbegaanbaar kronkelstraatje, ver buiten het centrum. Bovendien is het zo goed als nooit open.

Maar als het je dan eenmaal gelukt is daadwerkelijk het terrein te betreden, dan is de beloning des te groter: het is alsof je een sprookje binnenloopt. Het hele gebouw is gemaakt door de Ethiopische kunstenaar Elias Sime en tot in het kleinste detail is over alles nagedacht. Zo is geen deurklink of stoeptegel in het hele gebouw hetzelfde. ZOMA is een van de zeer weinige expositieruimtes op aarde waar ik het totaal geen probleem vond om het te bezoeken terwijl er eigenlijk geen expositie gaande was. En niet alleen ik vind het een onmisbare plek – ook The New York Times riep de plek uit als wereldwijd een van de must sees van 2014. Dus.

Ondanks dat de staatsportretten van Willem-Alexander en Máxima door onze beste fotografen zoals Rineke Dijkstra en Koos Breukel zijn geschoten en hij voor sommige van die portretten een heuse koningsmantel heeft aangedaan, blijft onze koning toch altijd van een onbeholpen normaalheid, zoals we dat alleen in Nederland kennen.

Dat gevoel wordt des te meer versterkt als je naar de expo Alfred Ilg, the engineer and the king gaat, die te zien is het Modern Art Museum in Addis, dat onderdeel is van het Duitse Goethe-instituut. Hier zie je hoe oude Ethiopische koningen op kleden van half opgezette tijgers zitten en bronzen kronen dragen die zo groot zijn dat je bang bent dat zijn hoofd er af zal krakken. De expositie gaat verder over een Zwitserse ingenieur die zich als een van de eerste westerlingen in Ethiopië vestigde en daar ook vrienden met de koning werd.

Willem-Alexander: mocht je ooit de kans zien deze expositie te bekijken, ga erheen en laat je inspireren door de oude Ethiopische koning! Wij willen ook een imposante koning met verentooien.

Al het bovenstaande is leuk, maar het leukste aan Addis is dat niet alleen kunstenaars creatief omgaan met de dingen in het leven. Je ziet het bijvoorbeeld op de creatieve manieren waarop snoertjes worden weggewerkt (waarvoor uitspanningen gemaakt worden waar menig midgetgolfbaan jaloers op kan zijn), je ziet het in de Edward Scissorhands-achtige kapsels van jonge hippe Ethiopiërs en je ziet het helaas ook aan de manier van autorijden – die meer op experimenteel ballet lijkt dan op ook maar iets dat ze bij het CBR autorijden zouden noemen.

Maar het allermeest zie je het aan de manier waarop winkeliers hun paspoppen gebruiken. Ik zou iedereen die in Addis is dan ook aanraden om gewoon wat door de stad te lopen, maar dan te doen alsof je een beeldentocht maakt waarbij je alle paspoppen bewondert die winkeliers bij hun winkel hebben gezet.

Zo heb je een hoop kinderpaspoppen waarbij alles gedaan is om ze zoveel mogelijk te laten lijken op kinderen die zijn overleden en vervolgens weer uit hun graf zijn gekropen:

In een schoenenwinkel waar ze veel breakdance-achtige sneakers verkopen laten ze een naakte paspop alvast het goede voorbeeld geven:

Ook zetten winkeleigenaren net om het hoekje van hun winkel poppen neer met een soort vodden aan, zodat ze ook de dakloze Ethiopiërs inspireren om er leuk uit te zien:

Ook worden er naakte kinderpoppen met experimentele poëzie op hun lijf tentoongesteld:

Of kinderpoppen waarvan de eigenaren bang zijn dat ze de benen zullen nemen, en ze daarom met een soort galgje aan een paal vastmaken:

Chanel-kleren worden hier aangeprezen door blauwe orks:

Ook wordt hier hard gewerkt aan een realistische representatie in paspoppenland van mensen van verschillend gewicht:

En als een winkelier een paspop wil gebruiken om de stad op te fleuren met een subtiel vleugje erotiek, dan kan dat ook gewoon: