De kuisheidsgordel is eigenlijk een luguber grapje uit de middeleeuwen

Vorige week rukte de Italiaanse brandweer uit voor een wel heel bijzonder probleem. Een zestigjarige vrouw was de sleutel van haar kuisheidsgordel kwijtgeraakt, en het was de taak aan de brandweer om haar te bevrijden. Om haar poging tot kuisheid te eren, spraken we met een historicus die een aantal fabeltjes over deze middeleeuwse folterapparaten ontkracht. Volgens de lokale nieuwszender Il Mattino di Padova waren zowel de vrouw als de brandweermannen beschaamd, toen de vrouw toegaf dat ze de sleutel tot haar ijzeren seksdoosje was kwijtgeraakt. De autoriteiten dachten in de eerste instantie dat de gordel een teken was van huiselijk geweld – en Il Mattino di Padova verklaarde dat het onderdeel was van "een soort gevaarlijk seksspel" – maar de vrouw beweerde dat ze de gordel vrijwillig droeg om te voorkomen dat ze in een seksuele relatie belandde. Sommige nieuwszenders beweren dat de vrouw zei dat ze de gordel droeg om aanranding te voorkomen – een trieste twist op het originele doel van de gordel, namelijk voorkomen dat vrouwen seks hadden met mannen waar ze niet mee getrouwd waren. Volgens deskundigen op het gebied van de middeleeuwen, zoals Dr. Albrecht Classen, hoogleraar Duitslandstudies aan de Universiteit van Arizona, werden kuisheidsgordels helemaal niet in de middeleeuwen gedragen, maar in de negentiende eeuw. Illustraties gedateerd uit 1405 laten al kuisheidsgordels zien, maar Classen vertelt in zijn boek The Medieval Chastity Belt: A Myth-making Process dat het meer lugubere grapjes zijn, die door latere generaties opgepikt zijn om de "barbaarse" middeleeuwen te stereotyperen. Met andere woorden: niemand droeg ze. Ik schrok hiervan, maar eigenlijk was het best logisch dat ze pas later gedragen werden. Classen vertelde me over de telefoon dat "de kuisheidsgordel een absurd idee is. Medisch gezien is het zo onhygiënisch, dat een vrouw snel zou sterven aan infecties." "Het dateert uit de negentiende eeuw," legt Classen uit. "Er wordt van alles geprojecteerd op de middeleeuwen: het waren vieze tijden, er was geen wetenschap, de mensen waren primitief en ze dachten dat de aarde plat was. Onzin." In de negentiende eeuw kwam deze neiging tot mythologiseren samen met de ideeën van kuisheid, en zetten antropologen, historici en feministen de mythe voort. "De gordel was een slimme manier van de Victorianen om te compenseren voor het taboe op seks, door over het verleden te praten op een pseudowetenschappelijke manier," vertelt Classen. "Het werd een makkelijke manier om in hun fantasie te duiken." (Het ging ook goed samen met de fascinatie voor marteling – "ze toonden graag de meest schokkende en afschuwelijke martelwerktuigen," aldus Classen.) Inderdaad, volgens het boek Misconceptions about the Middle Ages moest het British Museum in 1969 een "middeleeuwse kuisheidsgordel" weghalen, nadat bekend werd dat-ie in de achttiende of negentiende eeuw gemaakt was. Het was een tijdperk waarin mensen de onhandige seksistische luiers produceerden als grap voor smakeloze mensen, of als erotisch speeltje voor welwillenden. Maar ondanks de inspanningen van historici is de mythe volhardend blijven terugkeren, bijvoorbeeld in films als Robin Hood: Men in Tights, bijvoorbeeld. Wat ooit werd beschouwd als een vrouwonvriendelijk wapen, kan nu gezien worden als een seksspeeltje. "De kuisheidsgordel wordt vandaag de dag veel gebruikt in de sm-cultuur," zegt Classen. "Hierdoor kunnen ze hun interesse in geschiedenis combineren met hun seksuele fantasieën. Ik was in de veronderstelling dat mijn boek de mythe voor altijd had ontkracht, maar tegen erotische fantasieën kan ik niet veel beginnen."

De toon van ons gesprek veranderde toen ik Classen vroeg over het gebruik van de gordel van de Italiaanse dame. De lokale nieuwszenders vertelden allemaal op een luchtige toon over de vrouw, maar in een andere realiteit had dat heel anders kunnen uitpakken. "Iemand zou kunnen zeggen: 'Als je een kuisheidsgordel had gedragen, was je ook niet verkracht', maar dat is een heel ander verhaal." Dit artikel verscheen eerder op Broadly.