Syrische soapactrices willen ook van Assad af

Foto van de Syrische actrice Fadwa Soliman. via

Terwijl de Westerse wereld zich de laatste paar maanden vooral heeft bezig gehouden met de vraag of wat Miley Cyrus met teddyberen doet wel legaal is, is er in Syrië al drie jaar lang een discussie gaande over Syrische actrices, die het beleid van president Bashar al-Assad publiekelijk afkeuren.

De discussie begon in januari 2011, toen actrice Fadwa Soliman een geweldloos protest in Homs aanvoerde. Toen Assads regime Fadwa’s acteercarrière de nek omdraaide, zag ze in dat de manier waarop Assad met acteurs en kunstenaars omging een soort allegorie was voor de worsteling die haar niet-acterende landgenoten doormaakten. “Ik keerde me tegen de manier waarop we werken, tegen de schaamte en de vernedering,” vertelde Fadwa aan Reuters. Daarom besloot Fadwa om haar charisma te gebruiken om de demonstranten in Homs, die dol op haar waren, “Eén, één, één! Het Syrische volk is één!” te laten roepen.

Fadwa had zich aan het begin van de oorlog al tegen Assads regime uitgesproken, maar over het algemeen houden soapacteurs en -producenten er een wat meer ingewikkelde relatie met de overheid op na. Jarenlang werden soapseries door de overheid gebruikt als propaganda. Het Syrische Ministerie van Cultuur nam de Syrische publieke omroep in 1960 over, en volgens de New York Times werd er sindsdien decennialang alleen rare propaganda uitgezonden, gericht op de historische Syrische politieke strijd en de “triomf” van het Syrische volk. Dat veranderde toen de Syrische programma’s door satelliet-tv in de gehele Arabische wereld uitgezonden konden worden. Syrische mosalsalats, korte soapseries die tijdens de ramadan uitgezonden worden, werden plots razend populair in de Arabische wereld. Assad stond toe dat de programma’s het over gender, terrorisme en andere controversiële zaken mochten hebben, waardoor het leek alsof er geen censuur was in het land. In 2011 schreef de Los Angeles Times dat Assad het zelfs toestond dat de personages in de soapseries hun onvrede over de regering mochten uiten.

Een still uit een Arabische televisieshow via

Achter de schermen tekenden driehonderd acteurs en artiesten de Melkpetitie, waarin er bij de overheid op aangedrongen werd om voedselhulp te bieden aan de kinderen van Daraa, een stad in Syrië. Twintig van de meest succesvolle productiemaatschappijen reageerden door de mensen die de petitie getekend hadden op een zwarte lijst te zetten. Na de zwarte lijst werd er door Syrische televisiefans een andere zwarte lijst gemaakt, waar bekende aanhangers van het regime op werden gezet. Die lijst wordt nog steeds geüpdate via social media.

Na deze gebeurtenissen durfden veel regisseurs en acteurs van die mosalsalats niet echt meer kritiek op Assad te uiten. Vorige maand vertelde regisseur Saifeddine Al Sibaii de Hoge Commissaris voor de Vluchtelingen dat er veel producties naar Libanon verplaatst zijn, zodat ze de oorlog kunnen bespreken in de mosalsalats van de volgende ramadan. Dat de producties naar het buitenland verplaatst zijn betekent niet dat de regisseurs van plan zijn om de inhoud van hun programma’s aan te passen.

Ik belde Donatella Della Ratta, postdoctoraal onderzoeker aan de Universiteit van Pennsylvania en expert op het gebied van media in het Midden-Oosten. Zij vertelde me dat de overheid in de door Assad gedoogde soapseries nooit de schuld kreeg van de problemen in Syrië. “De tv-programma’s waren allemaal gewaagd, maar de leider werd er nooit in aangepakt,” zei ze. Als er bijvoorbeeld corruptie in een soap genoemd werd, dan kreeg Assad niet de schuld, maar was er een Assad-achtig personage dat de corruptie op kon lossen. “In de mosalsalats werd de autoriteit van de leider eigenlijk alleen maar versterkt, door zijn strijd tegen corruptie,” zei Donatella.

De producties zijn dan naar Libanon verhuisd, maar ze zullen de oorlog nog steeds maar oppervlakkig bespreken. Donatella vertelde: “de boodschap van de mosalsalats is: we hebben verzoening nodig, niet op het politieke maar op het humanitaire vlak.”

Of het iets helpt is sterk de vraag, want de meeste mosalsalats worden weinig bekeken. Sakhr Al-Makhadi, een journalist die vanuit Syrië het nieuws verslaat voor The Guardian en de BBC, vertelde me in een e-mail, “Traditioneel gezien worden de soapseries door Syriërs gemaakt, terwijl ze door zenders in de Golf worden uitgezonden. Die zenders zijn vaak gevestigd in landen die geen banden meer hebben met Assads regime, en daarom boycotten ze Syrische tv-programma’s. De Egyptische tv-industrie profiteert daar van, maar de Syrische boodschap wordt nu door maar heel weinig mensen gehoord.”

Desalniettemin demonstreren Syrische actrices nog steeds tegen de overheid. In mei werd actrice May Skaf gearresteerd toen ze over straat liep in haar wijk in Damascus. Een jaar daarvoor werd ze ook gearresteerd, toen ze deelnam aan een demonstratie. Nadat ze een paar uur ondervraagd was mocht ze weer weg. Een tijdje later zette May een video op YouTube, waarin ze aangaf dat ze Syrië graag wilde verlaten. Jammer genoeg kan dat niet, want de overheid heeft haar een reisverbod opgelegd en ze heeft geen onderkomen kunnen vinden.

De inhoud van de Syrische soaps is niet revolutionair, maar Mays arrestatie en de zwarte lijsten wijzen uit dat de actrice blijkbaar een bedreiging voor het regime is. Assads propagandamachine heeft de Syrische televisie opgebouwd, maar zijn actrices zijn nu belangrijke stemmen geworden in de protestbeweging die van Assad afwil.

@The_Sample_Life