Chinese homo’s en lesbiennes trouwen met elkaar om hun ouders tevreden te stellen

Sinds 1997 is homoseksualiteit in China legaal, maar nog steeds worden lhbt-mensen door een sociaal stigma achtervolgd; homoseksuele relaties worden in principe nog steeds afgekeurd door de overheid. Deze week heeft de Chinese overheid beelden van homoseksuele relaties van de televisie verbannen, en al eerder werden video's met daarin lhbt-koppels van het internet verwijderd. Het is dus geen verrassing dat veel jonge homo's en lesbiennes naar nieuwe manieren zoeken om hun seksualiteit te verbergen, en op die manier hun families te behoeden voor de schaamte die volgt wanneer hun kinderen ongetrouwd blijven. Als oplossing voor dit probleem gaan steeds meer homomannen en lesbiennes heteroseksuele schijnhuwelijken met elkaar aan. Inside the Chinese Closet, een nieuwe documentaire van de Italiaanse filmmaakster Sophia Luvarà, voldoet aan alle voorwaarden voor een klassieke, zoetsappige, romantische komedie: ongemakkelijk koppelpogingen, pogingen om de ware te vinden die op niets uitlopen, en verschrikkelijke schoonfamilies. Het enige verschil is dat de mensen in de film niet op zoek zijn naar hun ware liefde, maar juist naar een neppe. De film volgt een Andy, een ongelukkige homoseksuele man, en Cherry, een lesbienne, die beiden op zoek zijn naar een nephuwelijkskandidaat. Ze speeddaten, en bezoeken speciale "huwelijksmarkten" waar homoseksuele mannen en vrouwen op afkomen. Allemaal zijn ze op zoek naar iemand van het andere geslacht die op een geloofwaardige manier door kan gaan voor hun levenspartner, met wie ze uiteindelijk misschien een kind krijgen via IVF en met wie ze onder hetzelfde dak leven. Om meer te weten te komen over waarom jonge Chinese lhbt'ers niet gewoon afstand nemen van hun afkeurende ouders, naar Europa of Amerika verhuizen, en daar de rest van hun levens slijten in gezellige gaybars, sprak ik met Luvarà over haar ervaringen tijdens het maken van de documentaire. Hoe gaat het eraan toe op deze huwelijksmarkten? Wat gebeurt er na de bruiloft? En zijn deze huwelijken wel zo anders dan "echte" huwelijken?

VICE: Hoi, Sophia. Je documentaire geeft een erg intiem beeld van het leven van je onderwerpen. Hoe heb je ze gevonden?
Sophia Luvarà: Het heeft me twee jaar gekost om al het research te doen, en het moeilijkste was om karakters voor de film te vinden. Ik begon elke avond homoclubs te bezoeken met mijn onderzoeker – het was leuk, maar wel vermoeiend – want we waren vrij wanhopig. Shanghai is een grote stad: er wonen 23 miljoen mensen, en blijkbaar maar een paar mannen die openlijk homo zijn. We spraken met mensen en iedere keer kwamen dezelfde namen weer naar boven. Uiteindelijk ontmoette ik mijn protagonist, Andy, via via. Hij was het perfecte karakter voor de film – hij zit zo vol met zorgen, worstelt constant met zichzelf en zijn vaderfiguur. En Cherry [het andere karakter: een lesbienne op zoek naar een nephuwelijk] kwam pas veel later toevallig op ons pad. Ik was eigenlijk niet op zoek naar nog een karakter, maar toen ontmoette ik haar en was ze zo charismatisch dat ze wel in de film moest zitten. Hoe is het sociale klimaat voor homoseksuele mensen in China, van wat jij gezien hebt toen je de film aan het maken was?
Nou, sinds 2001 wordt homoseksualiteit niet meer als een psychische stoornis gezien, maar er zijn nog steeds klinieken die beweren dat ze je kunnen genezen; ze geven je pillen of elektroconvulsietherapie. Ook al kun je niet meer in de gevangenis belanden vanwege je geaardheid, het geeft op sociaal niveau veel problemen. Ten eerste is het waarschijnlijk dat je familie verwacht dat je een kind krijgt, al helemaal vanwege de eenkindpolitiek in China, wat waarschijnlijk inhoudt dat jij enig kind bent en daarmee ook de enige die de familienaam voort kan zetten. Het tweede probleem is je werkplek – er is nog steeds veel discriminatie, waardoor je als je openlijk homo bent minder kans maakt op een promotie. In de film zien we Andy, die uit de kast komt tegenover zijn ouders, waarna ze hem vragen of hij het niet kan onderdrukken en een vrouw kan vinden. Was Cherry ook zo open tegenover haar familie? Zaten ze in een soort ontkenningsfase?
Ze is nooit helemaal uit de kast gekomen, maar ze heeft wel hints gegeven. Haar moeder begreep het waarschijnlijk wel, en haar vader ook, omdat ze op school een relatie had met een ander meisje, waar de rector achter is gekomen. Maar omdat ze uit een klein dorpje op het platteland komen, snappen mensen niet helemaal wat het betekent om homo te zijn; ze denken dat het niets meer is dan rebellie. Mensen zijn erg onwetend, wat er wel toe leidt dat homoseksuele mensen zich geen zorgen lijken te maken over of hun uiterlijk of dat hun stemgeluid ze zal verraden. Het schijnhuwelijk is bedoeld om de ouders tevreden te stellen. Waarom breken ze niet gewoon helemaal met hun ouders?
Dat is een cultureel ding. In de Chinese samenleving is familie het allerbelangrijkste. Tegelijkertijd heb ik wel mensen uitgekozen die worstelen met het tevreden stellen van hun ouders, het verlangen om geaccepteerd te worden en het verlangen naar ouders die trots op hen zijn. Ik had het idee dat de film hierdoor sterker zou zijn, omdat dit op een menselijk niveau iedereen aanspreekt – we hebben allemaal, op een bepaald punt in ons leven, geprobeerd onze ouders te plezieren. Hoe was de sfeer bij de koppelmarkt?
Het is bizar! Heel gecontroleerd. Als je gaat, moet je heel open zijn over waar je naar op zoek bent – geld, een baby, huwelijkse voorwaarden – het is heel pragmatisch. Het is grappig om er als buitenstaander naar te luisteren. Het leek op een markt waar je groenten en eieren kunt verkopen; heel emotieloos. Dat is ook wel logisch, want beide partijen zijn met hetzelfde doel op zoek. Soms zijn het gelukkige huwelijken, andere keren eindigt het niet goed, zeker voor de vrouw… die mogelijk, tijdens het huwelijk, door haar schoonouders gepust is om een kind te krijgen – het kan voor beide partijen vrij schrijnend aflopen. Waarom besloot je om de film af te ronden voordat er een schijnhuwelijk had plaatsgevonden, voordat één van je twee protagonisten die nepliefde had gevonden?
Ik heb mensen gevonden die al getrouwd waren, sommigen succesvol, anderen minder. Maar ik wilde gefocust blijven op deze twee protagonisten. Ik wilde niet wachten tot Andy getrouwd was, want dat is niet waar de film om draait. Het gaat meer om de persoonlijke weg die hij bewandelt. En wie weet of hij überhaupt wel gaat trouwen, hij heeft nog niemand gevonden. De mensen die je hebt ontmoet die schijnhuwelijken aan waren gegaan – hoe ging het met hen?
Er was één geval waarbij er vier mensen samenwoonden, een mannelijk en een vrouwelijk koppel, en één van de mannen was getrouwd met één van de vrouwen. Met z'n vieren krijgen ze een baby. Het was een soort leefgemeenschap. De grote vraag is: wat is liefde nou eigenlijk, als je erover nadenkt? In het begin is het natuurlijk zo dat mensen zich seksueel aangetrokken tot elkaar voelen, maar uiteindelijk mondt het vaak uit in een vriendschap. Voor deze homostellen is dat ook het geval. Hoopte je iets te veranderen, met het maken van deze film? Kun je de film eigenlijk wel laten zien in China?
Ik heb het daar over gehad met de karakters en ze willen niet dat de film in China getoond wordt. Daarbij moet je, als je wil dat een film op de televisie uitgezonden wordt, een groene stempel krijgen van de staat; iets wat ik natuurlijk niet kreeg, omdat de film zo controversieel is in de ogen van de overheid. Wel laten we de film zien bij lhbt-festivals in China – ze hebben er twee, één in Peking en één in Shanghai – en via lhbt-netwerken van mensen die we daar hebben ontmoet. We hopen dat het zal helpen, zeker wat betreft het vergroten van het bewustzijn rondom homoseksualiteit op het platteland. We willen zeker mensen bereiken die hier nu mee worstelen.