FYI.

This story is over 5 years old.

Drugs

De inheemse cultuur van de Amazone wordt kapotgemaakt door ayahuasca-toeristen

De Amazone wordt overspoeld door buitenlandse toeristen die bereid zijn om hoge prijzen te betalen voor halfbakken rituelen met onopgeleide sjamanen.

De bereiding van ayahuasca. Foto via Wikimedia Commons

De afgelopen tien jaar zijn steeds meer westerlingen richting de Amazone getrokken om daar te nippen aan het beruchtste streekproduct van de regio: ayahuasca. In de jungle is het psychedelische prutje de "plant van de ziel" of de "plant van de doden," afhankelijk van wie je het vraagt. In Amerika is het een Schedule 1-drug, en valt het in dezelfde categorie als lsd en heroïne. Ook in Nederland staat de werkzame stof van ayahuasca – DMT – op lijst 1 van de Opiumwet.

Advertentie

De toeristen die naar de Amazone komen om mee te doen aan een ayahuasca-ritueel, hebben daarvoor uiteenlopende redenen. Sommigen zijn op zoek naar hun een grote spirituele ontwaking; sommigen hopen genezen te worden van ernstige ziektes of verslavingen. Anderen proberen een enorm verdriet te boven te komen, of angsten te overwinnen, of willen gewoon high worden van de heilige graal van de psychedelica. En om aan die groeiende vraag te voldoen, hebben honderden ayahuasca-retraites hun deuren geopend door de hele Amazone, van Peru tot Brazilië, die wachten op de volgende lading gretige toeristen.

Maar terwijl westerse toeristen zich laven aan het bedwelmende goedje, zijn lang niet alle lokale bewoners blij met de opkomst van het ayahuasca-toerisme.

Vidal Jaquehua uit Quechua maakt zich zorgen over de invloed van ayahuasca-toerisme op zijn thuisland. Hij is geboren en getogen in de hooglanden van Cusco in Peru, en runt nu een toerbedrijf dat Adios Adventure Travel heet, maar heeft bewust de beslissing gemaakt om geen ayahuasca-trips aan te bieden, ondanks dat er genoeg interesse in is.

"De naam vertelt ons dat het de plant van de doden is, dus je moet daar niet mee spelen," zei Jaquehua. "We bieden dat soort reizen niet aan, omdat we respect hebben voor ons volk, de kostuums, en tradities, en geloven dat er rituelen zijn die over de hele wereld worden gedaan die begrepen en gerespecteerd moeten worden."

Advertentie

Jaquehua vindt dat het iedereen vrij staat om mee te doen aan een ayahuasca-ritueel, "maar maak er geen business van." Toch hebben genoeg anderen – zowel buitenlanders als lokale mensen – dat wel gedaan, en hebben zij ayahuasca-retraites geopend waar het krachtige spul soms aan toeristen wordt gegeven zonder de benodigde kennis, voorzichtigheid en zorg.

"Naarmate ayahuasca populairder wordt onder buitenlandse toeristen – en tegelijkertijd minder populair bij de Indianenstammen zelf – hebben we gemerkt dat er overal pseudo-sjamanen zijn opgestaan om aan de vraag te voldoen," zegt Valrie Meikle, een holistische genezer in Bogotá. "Dat betekent natuurlijk ook dat de ayahuasca-rituelen wat van hun oorspronkelijke kracht verliezen, en de ceremonie wordt vaak aangepast voor buitenlandse toeristen die bereid zijn om hoge prijzen te betalen voor halfbakken rituelen met onopgeleide sjamanen."

Het zijn dat soort praktijken waar sommige activistische groepen die opkomen voor de inheemse bewoners van de Amazone zich zorgen over maken. Cultural Survival, een Amerikaanse nonprofit die samenwerkt met inheemse volkeren om hun culturen te beschermen, is een van de organisaties die zich heeft uitgesproken tegen ayahuasca-toerisme.

"Ayahuasca is een spiritueel en cultureel gebruik dat geworteld is in specifieke culturen, en niet gecommercialiseerd of uitgebuit zou moeten worden, maar beschermd moet worden als een besloten en heilig gebruik van een specifieke gemeenschap," zegt Agnes Portalewska, de communicatiemanager van Cultural Survival.

Advertentie

"Sommige mensen worden er erg rijk van, terwijl de oorspronkelijke bewoners waar deze rituelen vandaan komen in armoede blijven leven."

Hoewel sommigen zeggen dat de commercialisatie van ayahuasca het ritueel verbasterd heeft, beweren anderen dat het wat broodnodige aandacht op de regio heeft gevestigd. De vernieuwde interesse in ayahuasca heeft een soort culturele renaissance op gang gebracht, nu meer jonge lokale mensen weer interesse krijgen in oude en enigszins vergeten tradities. En de opkomst van ayahuasca-retraites brengt geld dat hard nodig is naar een van de armste regio's ter wereld. Hele steden zoals Iquitos in Peru hebben hun economie opnieuw kunnen opbouwen met ayahuasca-toerisme, en Peru als geheel heeft de plant uitgeroepen tot onderdeel van z'n cultureel erfgoed.

"Dat iemand uit de Amazone komt is geen garantie dat diegene gekwalificeerd is of goede bedoelingen heeft," zegt Luis Eduardo Luna, een antropoloog en ayahuasca-onderzoeker die geboren werd in de Colombiaanse Amazone. "Maar aan de andere kant is het ook niet zo dat als iemand niet Amazoniaans is, ze het alleen maar doen voor het geld. In onze geglobaliseerde wereld kan iedereen alles leren, en ook in staat zijn om dit weer aan anderen door te geven."

De Cuscoregio, waar Vidal Jaquehua vandaan komt. Afbeelding via Wikimedia Commons

Toch is het zinnig om je af te vragen: wie heeft er nou uiteindelijk profijt hierbij, en waar gaat alle winst heen?

"De inheemse stammen van de Amazone vallen onder de armste en meest gemarginaliseerde volkeren ter wereld," zei Lesly Bela, die voor de Brits-Colombiaanse nonprofit Yageceros werkt, die als doel heeft om de traditionele cultuur van inheemse groepen in de Colombiaanse Amazone te behouden. Vela wees erop dat veel sjamanen (zowel buitenlandse als lokale, echte en neppe) inheemse mensen in dienst hebben en bijdragen aan de lokale gemeenschap. Maar veel anderen doen dat niet.

Advertentie

"Dankzij de groei van ayahuasca-toerisme en de populariteit daarvan in het Westen is er de mogelijkheid om deze problemen aan te pakken, maar alleen als we de verantwoordelijkheid nemen en samenwerken," zegt Vela. "Sommige mensen worden er erg rijk van, terwijl de oorspronkelijke bewoners waar deze rituelen vandaan komen in armoede blijven leven en gebukt gaan onder allerlei sociale problemen en milieuproblemen."

De westerse toeristen die naar de Amazone komen voor ayahuasca, brengen ook hun eigen verwachtingen en stereotypes mee, die ook invloed hebben op het traditionele ritueel.

Sommige inheemse bewoners hebben hun tradities aangepast om te voldoen aan het beeld dat buitenlanders hebben van hoe deze horen te zijn, zelfs als dat de authenticiteit van hun cultuur verraadt. In 1999 schreef de Union of Indigenous Ayahuasca Healers of the Colombian Amazon al in een verklaring dat "zelfs sommige van onze eigen inheemse broeders de waarde van ons medicijn niet respecteren en mensen misleiden, en onze symbolen verkopen in dorpen en steden."

Andere lokale stammen, in wiens inheemse culturen ayahuasca oorspronkelijk geen rol speelde, volgen het voorbeeld van de buitenlandse sjamanen en adopteren de traditie als een manier om geld te verdienen. Deze vorm van 'lokale appropriatie' heeft zich langzaam door de Amazone verspreid.

Jaquehua noemt zijn thuisstad Cusco als een voorbeeld: "Als een local een bord voor ayahuasca-ceremonies ziet, dan zegt hij: 'Dat is toch een ritueel dat alleen in de jungle wordt gedaan?' Mensen doen echt alles om aan geld te komen."