Ghanese kappersborden zijn alles dat je ooit gemist hebt in het leven

Laat me vooral beginnen met zeggen dat je niet hebt geleefd totdat je een Ghanees kappersbord van je eigen hoofd hebt laten maken. En van het hoofd van je moeder, je hond, je getroebleerde oom Antoine en die ene buurjongen wiens naam je niet kent maar van wie je wel heel veel foto's op je telefoon hebt.

Oké, misschien heb je een beetje geleefd. Maar dan heb je op z'n minst een leven van heel slechte kwaliteit gehad tot dusver. Als ik zo vrij mag zijn om te gokken dat al deze personen/huisdieren/ooms in het bezit zijn van een hoofd en een (al dan niet diepgewortelde) praktische Nederlandse mentaliteit, heb je je waarschijnlijk vaker dan je lief is geërgerd aan hun kapselkeuze. Ik snap dit, ondanks dat het heel erg egoïstisch en hypocriet is om je hond te veroordelen op basis van zijn haardracht. Hoe dan ook, vreest niet! De tijd van onverzorgdheid is, een soort van, voorbij.

De Haarlemse Floris van Luin (51) biedt namelijk een service die het mogelijk maakt om een traditioneel Afrikaans kappersbord te ontvangen met je eigen hoofd er op. De prijzen variëren van 65 tot ongeveer 175 euro, afhankelijk van hoeveel verschillende kapsels je wilt.

Het gaat ongeveer zo: je stuurt een aantal foto's op en ongeveer zes weken later ontvang je thuis een handgeschilderd houten kappersbord maar dan met in plaats van op je hoofd je korte praktische hennacoupe een drietal meer glamoureuze opties. Omdat dit op alle vlakken fantastisch is en metamorfose-apps als Perfect 365 op brute wijze van de relevantietafel veegt, wilde ik hier meer over weten en belde Floris op.

Vice: Hoi Floris! Waarom doen jullie dit eigenlijk?
Floris van Luin: Ik doe al sinds 1999 allerlei soorten projecten in Afrika, waarbij het uitgangspunt eigenlijk altijd was om een markt te vinden voor de ambacht die je daar nog veel tegen komt maar die ook enorm onder druk staat. Vanwege de digitalisering zitten bijvoorbeeld veel straatschilders in Ghanazonder werk, omdat er veel goedkopere opties zijn die vrij simpel vanuit China geïmporteerd kunnen worden. Een TL-lichtbak is natuurlijk veel goedkoper dan een handgeschilderd uithangbord dus daar kiest iedereen nu massaal voor. Terwijl er hier in Europa nu juist veel vraag is naar handgemaakte producten. Wij wilden graag een handelsmogelijkheid creëren om deze mensen opnieuw aan het werk te krijgen. Overigens hoop ik dat dit niet als 'fairtrade' neergezet wordt, dat vind ik een heel naar woord. Het is meer gewoon 'iets kunnen doen', samen een handel bouwen.

Maar waarom dan zo specifiek kappersborden?
In eerste instantie begon ik met filmposters, beschilderde reiskoffers en gewone portretten. Je kon een foto van jezelf opsturen en daar werd dan door Babs (44), een straatschilder uit Kumasi waar we het meest mee werken, een portret van gemaakt. Helaas ontstond toen het probleem dat mensen er extreem kritisch naar gingen kijken en vaak vonden dat ze veel te roze en te oud en te rimpelig uit de verf kwamen.

'Uit de verf', haha! Moest er toen ambachtelijk gephotoshopt worden?
Voor veel straatschilders was het niet gebruikelijk om blanke koppen te schilderen. Eerst hebben we toen geprobeerd om aan de wensen van de klant tegemoet te komen en onderkinnen en wangzakken weg te werken, maar dat werd saai. Bovendien haalde je zo ook het hele humoraspect weg, wat bij zo'n kappersbord juist een belangrijk onderdeel is.

Zijn er inmiddels bepaalde kapsels heel populair geworden?
Er is tot nu toe nog niet echt een duidelijke trend te zien, hoewel George Clooney het altijd erg goed doet.

George Clooney's coupe lijkt me niet echt het toonbeeld van de Ghanese haardracht, of heb ik het mis?
Dat klopt, maar het zijn ook niet alleen maar Ghanese of Afrikaanse kapsels waar uit gekozen kan worden. Wat wij doen is een groot aantal opties bieden. Babs schildert deze dan op jouw hoofd.Bij de originele kappersborden ging het zo dat er bepaalde kapsels populair bleken die voorkwamen in films of bij beroemdheden. Die kregen dan ook een soort geuzennaam, zoals het kapsel van 50 cent, die nu gewoon 'de 50 cent' heet. Er was ook een kapsel dat Boeing 707 heette maar de oorsprong daarvan kan ik me even niet herinneren.

Vrouwen kiezen trouwens wel voor veel gewaagdere opties dan mannen. Mannen blijven toch een beetje steken bij George, maar dat komt vast ook omdat ze hem eigenlijk allemaal wel een beetje zouden willen zijn.

Wat vind Babs er zelf eigenlijk van om opeens duckfacende westerlingen na te schilderen?
Straatschilders in Ghana zijn meer ambachtslieden dan kunstenaars, althans zo zien ze het zelf. Het gaat dus meer om het zo goed mogelijk naschilderen dan om hun persoonlijke unieke stijl en de inhoud van het schilderij. Babs is meer bezig met het verbeteren van zijn techniek dan met het 'waarom' van de borden. En dat lukt ook goed: mensen lijken nu een stuk minder op roze wormen en de borden zijn tegenwoordig echt heel realistisch.

Maar wat vindt hij dan van al die blanke gezichten die hij opgestuurd krijgt?
Het is een achterhaald idee dat hij blanken nog heel exotisch vindt. Vroeger werd er veel meer in karikaturen gedacht. Zeker in de grote steden heeft de jeugd, die in de meerderheid is, gewoon toegang tot internet dus dat verandert allemaal heel snel. Cartoons van gulzige blanke veelvraten vind je nauwelijks nog, behalve in spotprenten in de krant. Maar daar worden donkere mensen ook op karikaturale wijze afgebeeld.

Heb je er zelf ook een laten maken?
Ja, helemaal in het begin. Ik weet niet meer precies hoe het kapsel heette maar het was wel een Afrikaans kapsel. Ik was er erg blij mee.

Nooit overwogen om er in het echt voor te gaan?
Nee, ik heb helaas te kampen met een nogal terugtrekkende haargrens dus mijn mogelijkheden zijn wat beperkt.

Heb je dat wel eens van klanten gehoord? Dat ze zo ondersteboven waren van hun geschilderde metamorfose dat ze meteen de dichtstbijzijnde kapperszaak in zijn gerend?
Haha, nee, voor zover ik weet is dat nog niet gebeurd, maar dat zou uiteindelijk natuurlijk wel heel leuk zijn. Vooralsnog zien mensen het toch vooral als een grap. De meesten kiezen voor lange dreads of een mega hanenkam.

Wat zijn jullie toekomstplannen?
Nu kunnen we de vraag nog met één schilder aan. Op het moment dat het breder wordt uitgerold kunnen we er meer schilders bij betrekken. In een volgende fase willen de kapsels waar mensen uit kunnen kiezen trouwens iets abstracter houden, om het verrassingseffect als het ze het bord komen ophalen groter te maken. Hoe beter Babs wordt, hoe groter de verassing zal zijn. Daarbij willen we ook voorzien in andere verzoeken, zoals filmposters. We kregen een keer een verzoek van vijf jongens die graag een filmposter wilden waar zij als gangsters op stonden. Dat moet natuurlijk ook kunnen!

Natuurlijk moet dat kunnen! Denk je trouwens dat de service uiteindelijk ook in tegenovergestelde richting kan plaatsvinden? Dus dat Nederlandse schilders foto's van Ghanezen verwerken op een soortgelijke manier?
Het lijkt me in deze situatie nogal vergezocht. Wat ik me wel kan voorstellen is dat het idee dat je van je eigen hoofd een kappersbord kan laten maken in Afrikaanse landen ook leuk gevonden kan worden. Maar 'leuk' is toch ook vaak nog een luxe waar mensen niet snel hun geld aan uit zullen geven.

Ben je dusdanig geïnspireerd en wil je een bord? Stuur een mailtje naar h e t f i l i a a l @ p l a n e t . n l en ontvang alle informatie, opties en prijzen.

Deze zaterdag vinden er in De Balie in Amsterdam de programma's De Exotische Witte en De Exotische Zwarte plaats, waar we kaarten voor weggeven. Stuur een gezellig mailtje naar contestnl@vice.com met je naam en telefoonnummer en zet in het onderwerp naar welke van de shows je wil (ze vinden tegelijk plaats).

De programma's worden trouwens georganiseerd naar aanleiding van De Stan/Jan-show: een expositie met werken van de Ghanese straatschilder Stan Aziz Ahmed en de Amsterdamse fotograaf Jan Hoek.