Het is hoog tijd voor de definitieve herwaardering van de saxofoon

Afgelopen jaar was het tweehonderd jaar geleden dat de Belgische uitvinder van de saxofoon, Adolphe Sax, geboren werd. Zijn uitvinding heeft de wereld een hoop gebracht, maar helaas heeft de saxofoon toch een weeïg en zijig imago. Het instrument wordt geassocieerd met genres zoals glijerige yacht-rock, repetitieve blues en allerhande pretentieuze soorten jazz (free-jazz, nu-jazz, prog-jazz, disco-jazz, power-jazz, metal-jazz, jazz-core, etc-jazz).

Dat is enigszins begrijpelijk, maar niet helemaal terecht. Net zoals het geen zin heeft om een vuurwapen te veroordelen voor de schoten die ermee worden gelost, heeft het ook geen zin om de saxofoon te veroordelen voor de vervelende klanken die ermee worden gemaakt. De saxofoon is namelijk een enorm veelzijdig blaasinstrument! Vooral de afgelopen vijf jaar zijn er veel saxuele hoogtepunten in het moderne muziekaanbod voorbij gekomen. Hier een paar voorbeelden, zodat niemand voortaan meer bij 'een saxofonist' hoeft te denken aan een man met lang Andrélon-haar in een wit linnen pak die met gesloten ogen staat te soleren op een podium tijdens een housefeest voor veertigers.

Om even aan te geven hoe episch Anthony Gonzales het leven ziet; hij denkt in conceptdubbelalbums en spuit teksten als "the city is my church". Het nummer Midnight City is eigenlijk vanaf de eerste noot al groots maar het blijft maar opbouwen totdat het na (precies!) drie minuten geen kerk meer is maar een kathedraal. En dan blijft die gigantische kathedraal maar groeien, voortgestuwd door de sickste saxofoonsolo in de muziekgeschiedenis. James King is de naam van de saxofonist en waarom hij nog geen Nobelprijs voor epische saxofoonsolo's heeft gewonnen is me een raadsel.

Al sinds 1980 is het wettelijk verplicht om in elk perfect popliedje met een muziekvideo die zich in de jaren tachtig afspeelt een saxofoonsolo te stoppen. Katy's management kreeg bijna een boete toen de Amerikaanse overheid erachter kwam dat er in de demo van Last Friday Night geen saxofoonsolo zat, maar ze hebben alles op alles gezet en er een heel gelikte solo ingebouwd. En Katy Perry is zo Katy Perry dat ze ook de saxofoon heeft laten auto-tunen. Heel veel respect, hiervoor.

Dit nummer heeft niet alleen een levensveranderende saxofoonsolo, maar als de zangeres vervolgens het refrein weer inzet, begeleidt de saxofonist haar met ad libs die nog niet overtroffen zouden kunnen worden als je alle vrouwen die ooit lid waren van Destiny's Child en Sugababes samen (de teller staat nu op 273) microfoons zou geven en ze de opdracht zou geven om los te gaan. Maar dan ad libt hij dus wel met de saxofoon. Want waarom zou je je als saxofonist beperken tot fantastische solo's? Nergens om.

Dit liedje zou al prima zijn met gewoon een elektrische gitaarsolo in plaats van de saxofoon. Maar dan komt de saxofoon en klinkt het alsof het om een elektrische saxofoon gaat. Bestaat dit? Of heeft Wild Nothing dit uitgevonden? (Het bestaat, maar is zo oneindig veel stommer dan het had kunnen zijn :( )

Dit nummer van Autre Ne Veut gaat over zijn stervende oma. Hij raakt gedurende het nummer steeds meer overstuur maar je merkt door de saxofoon in de intro al dat er iets niet helemaal lekker zit. Op 0:42 krijg je een wanhopige saxofoon te horen en op 0:50 een soort laatste valse ademtocht. De Grammy voor extreem economisch maar effectief gebruik van de saxofoon gaat dus naar Autre Ne Veut.

Kunnen we het er even over hebben dat Röyksopp en Robyn samen eigenlijk altijd beter zijn dan los van elkaar? Dat wordt bijvoorbeeld bewezen met dit nummer van tien minuten (6:48 in deze video-edit) dat mellow en groots tegelijkertijd is. Vanaf 4:19 laten ze de saxofonist (Kjetil Møster <3) voorzichtig opwarmen en op 4:45 komt hij er echt met gestrekt been in. Dan doen Röyksopp en Robyn nog even iets, maar die zijn op 5:47 eigenlijk wel klaar met het nummer en laten Kjetil vervolgens nog een minuut freestylen tijdens de outro. Dat is hartstikke verstandig geweest van Röyksopp en Robyn.

Je kunt ook zoals Metronomy doen, en je saxofoon gewoon lekker naar voren schuiven in je liedje. Loveletters begint met een saxofoonintro van één minuut en zeventien seconden, die klinkt alsof het gemaakt is om een heel zielige Franse stomme film te begeleiden. Dan barst het nummer los in een ogenschijnlijk gezellig deuntje met een droeve ondertoon (zo'n deuntje dat bij uitstek de Zweden goed onder de knie hebben) en dan eindigt het – om de ambivalentie nog even te maximaliseren – met zowel trompet als saxofoon.

Shine 2009 zijn twee heel jonge Finnen die de jaren negentig niet eens zo bewust hebben meegemaakt, maar die toch aanvoelen wat er goed aan was. Zo begint New Rules met een saxofoonsample die maar blijft terugkomen. De saxofoonsolo is op zichzelf dan misschien niet zo heel jaren negentig, maar saxofoon samples zijn dat wel – en meer jaren negentig dan de housepianobreak wordt het ook nog eens niet.

Dit is wat mij betreft een voorbeeld van een liedje dat het zonder saxofoon nooit had gered. Het is een beetje een saaie bedoening, totdat Joan gered wordt door een saxofoon die zo zwoel is dat je er als je niet oppast pardoes zwanger van raakt. Na de solo blijft de saxofoon hangen om het refrein tegen het eind ook te ondersteunen. Een duidelijk geval van een 'steunsaxofoon', zoals men dat in de muziekindustrie niet noemt.

Jens Lekman is ook zo'n Zweed die weemoed en melancholie verkoopt, maar dat wel verpakt in ogenschijnlijke vrolijkheid. In Erica America zingt hij "Like I wish I'd never tasted wine. Or never tasted it from lips that weren't mine. Now every drop tastes more bitter all the time" en dan komt me er toch een bitterzoete saxofoonsolo om dat punt kracht bij te zetten.

En in Some Dandruff On My Shoulder flikt hij het nog een keer, als hij zingt: "She asks you what's wrong. You say it's nothing. Baby what's wrong? You say nothing" waarna de saxofoon bijna huilend blijft vragen wat er mis is, en Jens elke keer "it's nothing" blijft antwoorden totdat de saxofoon weg wordt gedraaid. Omdat de droefenis ondragelijk werd, waarschijnlijk.

The Radio Dept. begint dit nummer met een speech van Thurston Moore (van Sonic Youth) over jeugdcultuur en de geldbeluste charlatans die echte jeugdcultuur kapot maken. Het gaat over punk, dus. Waarna je iets meer vuur zou verwachten dan de (wel echt heel catchy) opgewekte surfpop en ingetogen zang die daarop volgt. Maar de tekst over de fakers ("When I look at you, I reach for a piano wire") zijn wel scherp. En om te laten zien dat The Radio Dept. heus wel snapt wat punk is, eindigt dit liedje met een swingende saxofoonsolo. Want ook dat kan dus punk zijn. Juist.

Ook The Rapture stelt de saxofoon een vraag: "how deep is your love?", namelijk. In de opbouw naar de break warmt de saxofoon op en begin je het bruine vermoeden te krijgen dat z'n love best deep is. Dan blijft de sax op de achtergrond lekker doorgaan, zodat je weet dat het antwoord nog niet klaar is. En dan, tegen het einde aan, gaat de saxofonist los. Echt los-los, op een goede, hondsdolle manier. Op zo'n manier het me niets zou verbazen als er tijdens de opnames schuim uit het instrument is gekomen. En dan snap je precies hoe deep z'n love is.

Om even in het thema te blijven van saxofoons die bijdragen aan de boodschap van een nummer, hier een liedje dat The Shrine / An Argument heet. Dat argument is namelijk terug te horen in het nummer op het moment dat twee saxofoons ruzie krijgen. Een vrij heftige ruzie – met schreeuwen en krijsen en alles. In de video zie je twee zeedraken vechten om een dode antilope die ze aan stukken scheuren. Dat is ook een goede metafoor. Vrij specifiek, maar wel goed.

Annie Clark (of St. Vincent) is een gitaarvirtuoos die kanshreddenals de beste, maar ze vindt het vooral ook belangrijk dat een liedje werkt. In Digital Witness geeft ze de saxofoons de ruimte. Die blazen over haar schouders alsof ze haar aanmoedigende agressieve gangleden zijn, en dat is ook wel eens lekker.

Kaputt is zonder twijfel de saxueelste plaat van de afgelopen vijf jaar. Destroyer balanceert tussen schmaltz en (ieuw) serieuze muziek, en zo is Kaputt tegelijk easy listening en echt fantastisch. Het is enorm knap hoe de saxofoon je om de oren vliegt en het risico op cheesiness constant op de loer ligt, maar dat het dus nergens echt cheesy wordt. De saxofonist/kunstenaar van Destroyer zorgt onder andere voor:

ALLES dus. En ondanks de saxofonische overdaad wil je na het laatste nummer alleen maar meer. MEER SAXOFOON!