Hoe is het om undercover bij de maffia te zitten?

Op maffiagebied wordt in Nederland vooral veel geschreven over de mocromaffia, waarvan de leden er regelmatig niet voor terugdeinzen om in het openbaar tegenover elkaar een machinegeweer ter hand te nemen. Dat de Russische maffia ook naar hartenlust in Nederland opereert, is minder bekend. Gisteren berichtte het radioprogramma Reporter Radio van de KRO-NCRV over de illegale activiteiten van Russische maffiosi in Nederland, vooral in de financiële sector.

Als er iemand de Russische maffiabeer het best op kracht en omvang kan schatten, is het de Amerikaanse Ronald Fino. Hij zat voor de FBI en de CIA bijna veertig jaar undercover in de georganiseerde misdaad: eerst in de Verenigde Staten, later in Rusland. Fino groeide op in het Buffalo van de jaren vijftig, als zoon van een New Yorkse maffiabaas. Toen Fino voor een vakbond ging werken, werd hij meteen informant voor de FBI. Fino is (mede-)verantwoordelijk voor het vastzetten van talloze maffiosi, waaronder ook de man op wie het personage Tony Soprano uit The Sopranos is gebaseerd. "Hij is een echte heer, een familieman," volgens Fino.

Fino heeft jaren met de Russische maffia gewerkt, en begrijpt dus precies hoe ze werken. "Deze gasten vermoorden je in een oogwenk. Ze zijn een stuk slimmer dan andere groepen. Ze zullen je in Nederland niet midden op straat door je hoofd schieten, want daarmee krijgen ze veel te veel aandacht van de politie. Als je hen in de weg zit, verdwijn je gewoon. Dat is hun statement."

Ik sprak hem toen hij in Nederland was over hoe het is om undercover te zitten in de Amerikaanse en de Russische maffia en elke dag je leven op het spel te zetten, en over wat de Russische maffia in Nederland precies doet.

VICE: Je hebt veertig jaar lang je mond moeten houden, terwijl je volgens mij graag praat.
Ronald Fino: Haha, ja! Het is nu alsof ik de verloren tijd aan het inhalen ben. Als je iets meemaakt, kun je het nooit met iemand delen, zelfs niet met je vrouw. Maar ik heb mijn verhaal wel opgeschreven en als boek uitgebracht. The Triangle Exit, heet het, en de vertaling komt binnenkort ook in het Nederlands uit.

Waarom heb je er voor gekozen om informant te worden?
Ik heb een ongelofelijke hekel aan de maffia. Ik haat ze. Ik denk dat die haat al is ontstaan toen ik een klein kind was. Mijn vader zat toen in de gevangenis, en mijn oom had van de familiebaas veel geld gekregen om aan mijn moeder te geven. Dat heeft hij nooit gedaan. Ik denk dat het daar mee begon.

Verder zag ik, toen ik iets ouder was, overal om me heen hoe de maffia iedereen misbruikt. Ze stalen geld van pensioenfondsen, van verzekeringen, en ze buitten arbeiders van vakbonden uit. Vooral etnische minderheden hadden het zwaar te verduren.

Toen ik negentien was, vroeg de FBI of ik mee wilde werken. Ik zei toen ja, op voorwaarde dat ik nooit iets over mijn vader hoefde te vertellen.

Je hebt ook een tijd undercover gezeten bij de Russische maffia. Hoe kwam je daar terecht?
Ik leerde in 1993 in Wit-Rusland een meisje kennen. Ik reisde regelmatig heen en weer, maar in 1997 besloot ik er te gaan wonen. De Amerikaanse inlichtingendiensten vroegen of ik wilde kijken wat ik te weten kon komen over de Russische maffia. "Houd gewoon je ogen en oren open," zeiden ze. Om dat te doen, begon ik me bezig te houden met de in- en uitvoer van wodka. Dat interesseert die Russen wel. Het kost tijd, maar je hangt wat rond waar zij ook zitten, en dan kom je vanzelf met ze in contact.

Toen was je identiteit als informant al bekend. Waarom gingen ze toch met je in zee?
Ze zijn niet dom – ze wisten inderdaad dat ik voor de FBI had gewerkt. Maar veel agenten van de FSB (dat is de opvolger van de KGB) gingen ook voor de Russische maffia werken zodra ze waren gestopt bij de KGB of de FSB. Ik zei dat ik er niet meer werkte, en dat ik gewoon probeerde wat extra geld te verdienen.

Kennelijk houdt de Russische maffia zich bezig met de drankindustrie?
Absoluut. In augustus werd Stoli-wodka van Spirits International in de Benelux verboden. Dat bedrijf is van Yuri Scheffler, die er ooit vandoor gegaan is met de rechten van die wodka, en daar miljardair mee geworden is. Maar de Russische maffia verdient niet alleen aan alcohol. Als iets geld oplevert, kun je ervan uitgaan dat de Russen zich er mee bezighouden. Alles draait om geld.

Zoals?
Oh man, echt alles. Drugshandel, wapenhandel, mensenhandel, mensensmokkel, diamanten, vastgoed, witwassen, terrorisme… Zelfs kinderporno. Ze hebben geen geweten, maar toch zijn veel van die mannen gewoon aardig tegen je, ook die Russische maffiosi. Ik kon het best goed met ze vinden, maar als ze hadden geweten wat ik deed, was ik er geweest. Je moet ze niet in de weg lopen.

Wat doen ze in Nederland?
Ze brengen meisjes uit Oost-Europa, en zetten ze hier achter de ramen. Daarnaast doen ze echt van alles: ze importeren auto-onderdelen en sigaretten, en ze gebruiken de haven van Rotterdam om dat, maar ook drugs, te exporteren. Ze doen zich veelal voor als zakenmannen, en gebruiken Nederland in ieder geval veel voor het witwassen van crimineel geld. Ze hebben ontelbare bedrijven, die eigenlijk allemaal van één iemand zijn. Het is een façade, waarmee ze het moeilijker maken om het geldspoor te volgen.

Ben je zelf ooit betrokken geweest bij een van die zaken? Los van de wodka?
Wel een beetje bij de wapenhandel, maar ik had natuurlijk geen vergunning om misdaden te plegen. Ik kon dus alleen zo veel mogelijk te weten komen zonder zelf mijn vingers er aan te branden. Ik zat al een tijd in Wit-Rusland toen ik voor de CIA moest uitzoeken of het mogelijk was om Russische tanks te kopen, zonder ze daadwerkelijk te kopen. Binnen een week zat ik in een hotelkamer met drie Russische mannen, die vertelden dat ze dat wel konden regelen. Toen ze zeiden wat het zou kosten, zei ik dat ik er nog over na moest denken. Niet snel daarna werd ik door de CIA teruggehaald naar Amerika.

Ben je wel eens bijna betrapt door de maffia?
Niet in Rusland, voor zover ik weet. Er waren in Amerika wel meerdere momenten. Ik reed een keer met een FBI-agent door de binnenstad van Buffalo. Dat deden we wel vaker. Alleen die ene keer stond er een auto naast ons bij het stoplicht, en ik zag meteen dat het maffiosi uit Buffalo waren. Ze zagen mij ook, en staarden me stomverbaasd aan. Ik moest al snel op het matje komen bij de baas van die maffiafamilie. Als ik geen goed verhaal had, zou ik die plek nooit levend verlaten.

Wat zei je tegen hem?
Ik deed net of ik boos was en ik schreeuwde dat ik door de FBI werd aangehouden: "Ik moest instappen! Ze wilden informatie, maar ik zei dat ik niks wist." Ze geloofden me, anders had ik dit niet na kunnen vertellen.

Was je nooit bang?
Op het moment zelf heb je geen tijd om bang te zijn. Je bent aan het werk, en als je bang bent, voelen ze het. Dan heb je een probleem. Maar naderhand ga je het verwerken, dan komt het pas binnen: jezus, ik was bijna dood geweest. Dan rook je een sigaret, denk je er nog eens over na, en dat is dat.

Hoe is het om altijd over je schouder te moeten kijken?
Je went eraan. Het is wel moeilijk, maar het went, helemaal als je het zo lang doet. Je moet goede voorzorgsmaatregelen nemen. Je gebruikt nooit dezelfde routines, installeert videobewaking en alarmsystemen, controleert of er geen bom onder je auto zit, dat soort dingen. Ook voor je vrouw en kinderen. Als ik bang was dat mijn gezin iets zou overkomen, dan konden we terecht bij bepaalde vrienden. Ik heb voorbereidingen getroffen. Goede maatregelen, maar ik kan daar niet te veel over zeggen.

Je hebt ooit de kans gehad om ingewijd lid te worden van de Amerikaanse Cosa Nostra. Dat is best een big deal. Waarom wees je die kans af?
De maffia wordt in films geromantiseerd, maar in de werkelijkheid gaat het er echt anders aan toe. Als je eenmaal binnen bent, besef je pas dat het niet zo is als in films. De maffia is belangrijker dan je familie. Het zijn de grote bazen die geld verdienen. Jij doet het moorden, en daar krijg je een schouderklopje voor. Dat is alles. Er is niets romantisch aan. Veel oude maffiosi sterven blut, als ze al oud worden.

Zou je ooit terug willen naar Wit-Rusland of Rusland?
Ik zou graag op bezoek gaan bij mijn schoonmoeder in Minsk. Maar dat kan niet omdat het nu te gevaarlijk is. En in Rusland is het nog veel erger. Ik heb daar helemaal geen bescherming, en daar schieten ze je wel midden op straat door je hoofd.

Luister hier het hele item van Radio 1.