Hoe je kan voorkomen dat je net als je ouders wordt

Afgezien van het dreigement "ik draai de geldkraan dicht zodat je eindelijk met geld leert omgaan" is de zin "let maar op, je wordt later net als ik" het beste wapen in het arsenaal van je ouders. In eerste instantie klinkt dat natuurlijk belachelijk. Je ouders hebben al sinds hun 25e niet meer naar nieuwe muziek geluisterd, lijken voortdurend gestrest, hebben geen idee hoe een snapchatfilter werkt, en praten nauwelijks nog met elkaar. Maar hoe ouder je wordt, hoe meer het je gaat opvallen dat er een kern van waarheid in dat cliché zit.

Toen ik het huis uit ging om te studeren, begon ik me te realiseren dat ik meer op mijn ouders lijk dan ik zou willen. Ik maakte me zorgen als mijn huisgenootjes niet thuis waren gekomen na een avond stappen, ik raakte in paniek van technologie als het me niet lukte om uit het wifi-netwerk aan de praat te krijgen, en ik was altijd op iedereen aan het zeiken als het hun beurt was om het vuilnis buiten te zetten.

Mijn ouders zijn geweldige mensen, maar natuurlijk zijn er ook aardig wat dingen die ik niet van ze wil overnemen. Daarom vroeg ik een aantal experts of er strategieën zijn voor mensen die net als ik niet willen veranderen in hun ouders.

Victoria Donahue heeft een masterdiploma in psychologie, en is psychotherapeute en lifecoach.

Hoe reageren je patiënten wanneer ze erachter komen dat ze net als hun ouders zijn geworden?
Victoria Donahue: Ze schrikken er vaak echt van. Ze zeggen dingen als: "Ik heb gezworen dat ik nooit zo zou worden, en nu is het toch gebeurd. Ik zet het patroon voort." Ik zie dit vooral bij mensen die zelf net een kind hebben gekregen. Dat is het moment dat ze denken: fuck, ik begin net zoals mijn ouders te worden.

Komen er veel mensen naar je toe die worstelen met wie ze zijn geworden door hun ouders?
Eigenlijk komen er vooral veel mensen naar me toe voor dingen waarvan ze denken dat het niets met hun ouders te maken heeft. Ze hebben het dan over problemen op hun werk of in relaties, maar realiseren zich niet dat er een verband is met hun ouders. Het komt bijna altijd neer op de hechting aan de ouders; dat ze hetzelfde doen in hun relaties, vooral in hun intieme relaties.

Wat bedoel je met de hechting aan ouders?
Er zijn verschillende soorten hechting. Je kan je veilig voelen bij hechting, of je kan je er onveilig bij voelen. Laten we zeggen dat je ouders er niet altijd waren – je moeder was depressief terwijl je opgroeide, dus ze was er emotioneel gezien niet voor je – dat creëert een onveilige hechting waardoor je je onveilig voelt binnen een relatie. En deze patronen zullen zich dan herhalen.

Dus het is erg makkelijk om net als je ouders te worden, vooral als ze een negatieve invloed op je hebben gehad?
Ja, het is heel makkelijk, vooral voor degenen die zich er niet bewust van zijn. De reden dat het zo vaak voorkomt, is omdat we eigenlijk tachtig tot negentig procent van ons leven op een onbewust niveau functioneren. Bijna al onze interacties zijn onbewust. Mensen beginnen zich al grotendeels te gedragen als hun ouders en eigenschappen van hen over te nemen wanneer ze nog baby's of peuters zijn. Hun hersenen zijn eigenlijk door hun verzorgers geprogrammeerd voor bepaalde gedragingen en handelingen. Dus het begint al op een veel jongere leeftijd.

Wat kan iemand doen om niet te veranderen in hun ouders?
Bewustwording is de eerste stap om niet in een van je ouders te veranderen. Laten we zeggen dat je heel erg gestrest bent, en je hebt een partner, en jullie zitten er allebei doorheen. En als een van je ouders boos en gestrest was, dan viel hij of zij vaak tegen je andere ouder uit. Als je zelf gestrest bent, is het nog moeilijker om je te realiseren dat je dit zelf ook doet. Dus je moet eraan werken om je hoeveelheid stress te verminderen en tegelijkertijd moet realiseren dat je niet hoeft te snauwen en gemeen hoeft te doen tegen andere mensen, zoals je ouders dat deden. Dingen anders doen dan hoe je ouders het deden, en dat de hele tijd herhalen, is hoe je nieuwe verbindingen in de hersenen creëert. En zo kan je er dus voor zorgen dat je niet net als je ouders wordt.

Wat bedoel je met nieuwe verbindingen?
De neurowetenschap heeft ons de afgelopen tien tot twintig jaar meer inzicht gegeven in hoe het komt dat we net zoals onze ouders worden, en hoe onze hersenen zich vormen. Als we gestrest zijn en niet helder na kunnen denken, dan vallen we terug op de zenuwbanen die al op jonge leeftijd zijn ontstaan. Het is net als wanneer je door een bos loopt en er geen wandelpad is, en je er zelf eentje moet creëren. Je doet hetzelfde in je hersenen, als je een nieuwe zenuwbaan creëert en gebruikt – voor wie je wil worden en hoe je wil reageren – in plaats van terug te vallen op de oude verbindingen die erin gesleten zitten. Dat is hoe je nieuwe gewoontes aanleert, en nieuwe manieren om je te gedragen ten opzichte van anderen.

Dr. Daniel Siegel studeerde medicijnen aan Harvard en heeft een masterdiploma van de universiteit van Californië. Dr. Siegel heeft een aantal boeken geschreven, waaronder The Developing Mind: How Relationships and the Brain Interact to Shape Who We Are en Mindsight: The New Science of Personal Transformation.

Denk je dat het onvermijdelijk is dat mensen net als hun ouders worden?
Dr. Siegel: Ja, dat gebeurt op verschillende manieren. Mensen absorberen van jongs af aan manieren om te communiceren en om te gaan met anderen. Soms probeer je die juist actief te vermijden, maar dat werkt vaak niet, en dan duiken ze op als je gestrest bent. Dus zowel op directe als indirect manieren kunnen we net zoals onze ouders zijn, ook al willen we dat niet. Stel dat iemand zegt: "Mijn ouders zijn heel kil en afstandelijk. Als ik ooit kinderen krijg, dan wil ik er zeker van zijn dat ik heel dicht bij ze sta en ze veel warmte geef." Dat is een goede bedoeling, maar wat er bij stress kan gebeuren, is dat je toch kil en afstandelijk wordt, en je daar zelf misschien niet eens bewust van bent.

En wat kunnen ze dan doen om zich niet meer als hun ouders te gedragen?
Er zijn veel mensen die er niks aan doen, maar er is voor iedereen een heleboel dat je eraan kan doen om niet net zoals je ouders te worden. Als je de tijd neemt om te reflecteren op hoe je jeugd was.

Is dat een moeilijk proces?
Het is helemaal niet moeilijk, maar veel mensen beginnen er gewoon niet aan.

Waarom niet?
Nou, veel mensen willen er of niet aan denken, of – en dit is misschien waarom ze er niet aan willen denken – ze hebben erover nagedacht, en denken dat het verleden het verleden is, en het niet nodig is om daar verder over na te denken omdat het voorbij is. Dan kom je vast te zitten in het denkbeeld dat het niet nodig is om ergens op te reflecteren omdat je er toch niets aan kan veranderen. Maar dat is natuurlijk niet zo. Het gaat er niet om wat er in het verleden met je is gebeurd, maar hoe jij daarmee om bent gegaan en welke invloed het verleden heeft op je huidige gedrag. De enige manier om jezelf te bevrijden van het verleden is door op een rijtje te zetten welke impact je verleden op je heeft gehad.

Is het ooit te laat om daar nog aan te beginnen?
Nee, je kan dat op elk moment in je leven doen. In mijn boek Mindsight schrijf ik over Stewart, een 92-jarige man die voor het eerst reflecteert op zijn verleden. En je ziet hoe ingrijpend dat iemand kan veranderen. Zijn vrouw, waar hij al 65 jaar mee getrouwd was, belde me op en zei: "Dr Dan, heb je mijn man een hersentransplantatie gegeven?" En het goede nieuws is dat je geen hersentransplantatie nodig hebt. Je moet alleen goed reflecteren op je persoonlijke geschiedenis, en dan is het net alsof je een nieuw stel hersens krijgt. En zo kan je dus ook voorkomen dat je net als je ouders wordt.

Catherine Lee is hoogleraar psychologie aan de universiteit van Ottawa en geeft les in familiepsychologie.

Denk je dat het mogelijk is om niet net als je ouders te worden?
Catherine Lee: Ja. Biologisch gezien heb je twee ouders, en ben je niet identiek aan een van hen, dus je bent geen kloon van je ouders. Idealiter leer je al op jonge leeftijd om de levensstijl en waarden en normen te kiezen die bij jou passen, en neem je die niet klakkeloos over van je ouders, en vorm je die niet alleen als tegenreactie op je ouders. Naarmate jonge mensen ouder worden, hebben ze ook meer rolmodellen tot hun beschikking die ze kunnen helpen hun eigen identiteit te vormen.

Dus andere rolmodellen kunnen ervoor zorgen dat je niet de negatieve karaktereigenschappen van je ouders overneemt?
Er kunnen veel meer rolmodellen dan alleen ouders zijn. Het rolmodel weet misschien zelf nooit hoe belangrijk hij of zij is geweest. Ik heb gewerkt met iemand die verschrikkelijk mishandeld werd door haar ouders. Toen ze op de middelbare school zat, was ze vaak bij een vriendinnetje thuis, en was ze verbaasd over de liefdevolle manier waarop haar ouders met haar omgingen. Dat was een soort reddingsboei, en toen ze zelf een kind kreeg, gedroeg ze zich meer als de ouders van haar vriendin dan die van haarzelf.

Oké, bedankt!