Kan je echt doodgaan aan een MDMA-allergie?

MDMA wordt gezien als een relatief veilige feestdrug. Als je kijkt naar het kleine aantal sterfgevallen door MDMA en de enorme hoeveelheid jongeren die de drug naar binnen werken op festivals en in clubs, dan lijkt MDMA een van de veiligste drugs die je op een zaterdagavond tot je kan nemen. Toch wordt een avondje losgaan sommige feestgangers fataal – en is niet altijd duidelijk waarom.

Het is bekend dat de meeste MDMA-gerelateerde sterfgevallen het gevolg zijn van een lichamelijke reactie die lijkt op oververhitting (en vaak wordt verergerd door de hitte en benauwdheid in clubs), maar waar die precies door wordt veroorzaakt is onbekend. Daarnaast gebeurt het regelmatig dat mensen die in dezelfde omgeving dezelfde dosis nemen daar totaal anders op reageren. De vraag waarom een bepaalde dosis voor de één gewoon een leuke avond oplevert en voor de ander dodelijk is, is al jarenlang het onderwerp van wetenschappelijk onderzoek.

Eén theorie, die in de jaren negentig voor het eerst werd geformuleerd, is dat sommige mensen "allergisch" zijn voor MDMA. Volgens de theorie zorgt een enzymtekort ervoor dat sommige mensen de drug slecht kunnen metaboliseren, wat kan resulteren in MDMA-vergiftiging. CYP2D6 is een enzym in de lever dat verantwoordelijk is voor de omzetting van veel geneesmiddelen in het lichaam, waaronder antidepressiva, antipsychotica, beta-blokkers en pijnmedicatie. Volgens een onderzoek uit 2005 in het wetenschappelijke tijdschrift The Pharmacogenomics Journal is CYP2D6 verantwoordelijk voor de absorptie van zo'n twintig tot vijfentwintig procent van alle medicijnen. Bij mensen die een CYP2D6-tekort hebben, kunnen standaarddosering van geneesmiddelen leidden tot vergiftiging, of juist tot een verminderde werking van de medicatie. Sommige drugexperts denken dat een CYP2D6-tekort er ook voor kan zorgen dat je lichaam MDMA niet goed kan verwerken.

Dat zou dan betekenen dat de vijf tot tien procent van de bevolking die geen CYP2D6-activiteit heeft (ook wel "trage metaboliseerders" genoemd) allergisch zijn voor MDMA. Het International Drug Policy Consortium (IDCP) raadt gebruikers die het voor het eerst MDMA nemen dan ook aan om eerst een "kwartje" van rond de twintig tot dertig milligram te nemen als "allergietest, omdat een deel van de bevolking een tekort heeft aan het leverenzym [CYP2D6] dat nodig is voor het verwerken van MDMA en andere drugs in het lichaam." Ook de organisatie DanceSafe waarschuwt dat "je een trage metaboliseerder van MDMA kan zijn".

De CYP2D6-theorie werd voor het eerst voorgesteld in de jaren negentig; een onderzoek uit 1995 formuleerde de hypothese dat "mensen die een tekort aan CYP2D6 hebben en de drug langzamer opnemen in hun lichaam (trage metaboliseerders) mogelijk een hevigere hyperthermische reactie [oververhitting] tonen op MDMA." Andere onderzoeken legden ook een verband tussen een tekort aan CYP2D6 en een groter risico op "drugsmisbruik" en vergiftiging, vooral als het gaat om methamfetamine.

Zoals een artikel uit 2012 over MDMA en "interindividuele verschillen als gevolg van polymorfismen en drug-drug-interactie" uiteenzet, suggereert eerder onderzoek "dat patiënten met een CYP2D6-tekort (trage metaboliseerders) gevoeliger zijn voor de acute effecten van MDMA (Tucker et al., 1994), aangezien een tekort in dit enzym de afbreking van MDMA aanzienlijk kan vertragen, wat leidt tot hogere en langdurige concentraties van MDMA in het lichaam. Dit kan het risico op medische symptomen verhogen, zoals hyperthermie, hypertensie, tachycardie, beroertes, serotoninesyndroom en rabdomyolyse."

Toch is het onderzoekers sindsdien niet gelukt om onomstotelijk wetenschappelijk bewijs te vinden voor deze theorie. Nieuwere onderzoeken richten zich in plaats daarvan op een complexere verklaring van de manier waarop enzymen de toxiciteit van MDMA kunnen beïnvloeden.

In een overzicht van al het onderzoek dat naar de allergietheorie is gedaan uit 2012 schreef Rafael de la Torre dat CYP2D6 "wellicht minder invloed heeft op het risico van acute toxiciteit dan eerder werd gedacht." Het artikel meldde wel dat er rekening mee moest worden gehouden dat er bij onderzoeken naar de relatie tussen CYP2D6 en negatieve reacties op MDMA vaak maar een kleine groep proefpersonen wordt onderzocht, en dat "trage metaboliseerders daarin vaak ondervertegenwoordigd zijn, waarschijnlijk door de acute effecten die er zijn ervaren."

Toch denken de meeste onderzoekers nu dat de toxiciteit van MDMA gecompliceerder is dan de allergietheorie suggereert. Een onderzoek uit 2002 concludeerde dat "ecstasy-gerelateerde sterfgevallen zeldzame en ingewikkelde zaken zijn, waar tot nu toe geen adequate verklaring voor is geformuleerd." Het onderzoek stelde ook nog dat "het erop lijkt dat er andere metabolisatiemechanismen zijn die compenseren voor de slechte metabolisatie van deze drug door CYP2D6."

"Er zijn andere metabolische mechanismes voor de opname van MDMA," zegt Rick Doblin, de oprichter en directeur van de Multidisciplinary Association for Psychedelic Studies (MAPS), een groep die momenteel onderzoekt of psychotherapie met MDMA mensen met een posttraumatische stressstoornis kan helpen.

"We denken dat een CYP2D6-tekort niet echt uitmaakt. Zo'n tien procent van de Amerikaanse bevolking heeft een CYP2D6-tekort en het is niet zo dat tien procent van alle MDMA-gebruikers gezondheidsproblemen vertoont."

Hoewel de wetenschap niet overtuigd is van de allergietheorie, blijft het idee van een enzymtekort dat zich manifesteert als een "allergie" voor MDMA populair onder gebruikers. Op internet en in de uitgaanswereld wordt de enzymtheorie nog vaak aangehaald als verklaring voor drugsdoden, maar zolang niet duidelijk is waarom MDMA voor sommigen dodelijk is, is dat geen goede manier om drugsgebruik veiliger te maken. Het is tenslotte niet bewezen dat mensen die geen enzymtekort hebben zonder gevaar MDMA kunnen nemen.

Dit artikel is gemaakt in samenwerking met The Influence en werd eerder gepubliceerd op hun website.