Extase en een tikkie ongemak op Zwarte Cross

De ondertitel van festival Zwarte Cross is 'Het leven is één groot feest.' Het festival is dat ook. We gingen erheen met frisse zin, maar voelden naast het feestgedruis een mespuntje ongemak, wel. We liepen rond over het terrein en verkenden het moois en het ongemak.

Dat ongemakkelijke zit ten eerste in het carnavaleske van de Cross. Zoals Klaas Knooihuizen voor Noisey schreef is het festival een carnavaleske uiting van menselijk vlees, gelach en gezuip. Dit betekent dat het extreem luid is. Als veertig dronken Achterhoekse knullen met hun tepels langs je swaggeren terwijl ze hun vingers in vijf plastic glazen bier steken en schreeuwend vuistpompen, dan doet dat iets met je, als je je doorgaans in het stadse leven begeeft. Iets waardoor je in eerste instantie in een foetushouding wil gaan liggen.

Om te acclimatiseren renden we daarom naar de perstent, om onze tere stadse zieltjes even te laten bijkomen. Vervolgens keken we in het programmaboekje. Wat we lazen was een intelligente reeks teksten, die het midden hield tussen lolligheid en satire. Zo had Recep Erdogan de introductietekst geschreven, en schreef op de volgende pagina Tante Rikie (de aardige vrouw wiens gezicht het ronduit kwistig gebruikte logo van de Zwarte Cross is) een tekst waarin ze liet weten dat iedereen welkom is om een groot feest te maken van de Zwarte Cross. Of je nu wit, zwart, geel, bi, homo, of wat dan ook was. De kleuren roze en groen werden ook genoemd. Nog verderop in het boekje werd president Poetin gelaakt, en werd uitgesproken dat de organisatie zeer blij was met het feit dat Pussy Riot opnieuw op het festival zou optreden. Ook had Amnesty International een stand op het terrein gekregen.

En de overal terugkomende slogan 'Say yes to apartigheid', wat was dat? Was het een link met het befaamde Zuid-Afrikaanse systeem van uitsluiting? Nee natuurlijk. Het werd uitgelegd als een typisch Achterhoekse term. Dingen waarvan je je wenkbrauwen ophaalt en waar je om moet lachen. Het 'ach joh, gewoon lekker gek doen, gewoon lekker jezelf zijn'-principe. Stel je iemand met een oranje opblaaskroon voor die zoiets met Koningsdag zegt en je hebt het. Nederlanders zijn er dol op: domme dingen doen en dan omringd zijn door mensen die dat prima vinden. En inderdaad: dat is ook hartstikke leuk.

Als pers kregen we festivalinformatie in een linnen tasje waarop stond: 'Zwarte Cross - ook veur blanken.' Emma, gebruind en niet door de Costa del Sol, had het ding precies tien seconden om haar nek hangen toen een man naar haar keek, het tasje zag en toen zei: "Owhh, uh, haha, pardon hoor, ha."

"Maar meneer, waarom zegt u nu pardon?", vroeg Emma, en de man zei: "Oooohh, uh, ja, uh, hahaaaahhaaaaaaaa. Oh." Het was de ongemakkelijkste lach, waar we later zelf hartelijk om lachten.

Goed. DE CROSS. Wat voetbal is voor Kwaku, is DE CROSS voor Zwarte Cross: een racebaan waar mensen in bezopen automobielen en motoren rondscheuren. Er reed een auto rond met een opblaaslul. Er reed een auto rond met de tekst: "Ben je döner? SPERMADÖNER!" In de geschifte arena werden we door de rondrijdende wagens om de haverklap onder geblaft met water, zeepsop en een wit poeder waarvan we bij god hopen dat het maïzena was, en geen asbest.

We moesten meer bier hebben om de opmerkingen 'Staat je goeeeeeddd' door te spoelen. Ondertussen leerden we van vriend en Zwarte Cross-lover Frank, die in de hallucinante staat verkeerde van iemand die al vier dagen op het festival rondliep, dat de organisatie "hartstikke links en progressief is".

"Ze zijn een van de autonoomste festivals van Nederland, die echt nul concessies doen aan het programma", zei hij. "Ik vind het echt fantastisch", voegde hij eraan toe. Het gesprek werd verstoord door een jongen met ontbloot bovenlijf die vroeg of hij met Emma en haar linnen tasje op de foto mocht. Zijn vrienden stonden van een afstandje met drie bier in de hand te bulderen van het lachen.

Lichtelijk aangeschoten zwalkten we over het terrein op zoek naar tabak. In de rij met andere nicotineverslaafden hing Jan de journalist uit. "We hebben gehoord dat dit festival mensenrechten en diversiteit belangrijk vindt. Wat weet u daarvan?"

"Ik kom hier voor mijn eigen rechten!" grapte een man. "Maar serieus", zei hij daarna, "het is niet alsof Amnesty hier staat." We wezen hem erop dat Amnesty er wel stond. "Ja ach, weet je wat het is, ik merk er niet zoveel van, die diversiteit. 99 procent van de mensen hier is boer, en dan moet je niet van die teksten ophangen als '80% halal'." Hij wees naar een bordje waar dat inderdaad stond geschreven, bij een eettentje. "Als je zulke dingen ophangt, creëer je toch een bepaald sfeertje. Ja goed, ik kan er zelf wel om lachen, maar als je nou echt voor diversiteit gaat moet je dat misschien niet doen." "Oké", zeiden we, "en verder nog tips?" "Hydrateren," zei de man.

Iets later, op de crosscamping, liepen we nog altijd met onze Zwarte Cross-tasjes langs de rustende crossers. Die zaten naast hun bezopen automobielen te zuipen, veelal in partytenten en bij caravans. Een man was te lam om goed te articuleren, en toen hij ons met die tasjes zag zei hij: "Maar zeg, dat kan toch niet. 'Ook veur blanken'. Dat is toch discimi. Discrimpend. Disinfecterend." Toen knikte hij in zichzelf en herhaalde hij het nog eens. "Ja, da's disinfecterend." "Desinfecterend", verbeterde iemand hem.

Bij het eten (Hollandse hamburgers en Oosterse nasi) ontmoetten we een groep meisjes. Een van hen vertelde dat ze pedagoog was en met kinderen werkte die uit de moeilijkste situaties kwamen. Misbruik en de daaropvolgende psychische problemen. En zij probeerde die te helpen. "Morgen weer werken", verzuchtte ze. We voelden veel liefde voor haar.

Daarna liepen we naar de Exoticana-stage, dat was gehost door onze vrienden van Skip & Die. Daar kwamen twee werelden samen. De Zuid-Afrikaanse beats van Skip & Die en hun gasten, een uitbundig en liefdevol dansende massa mensen, en wegwijzerbordjes die naar Afrikaanse kunst wezen en waar dingen als 'Oeloeboeloe' en 'Zundappwe' op stonden.

Daarna hadden we bezinning nodig. We wilden tot de kern komen. De bezieling van het festival proeven. En dus gingen we naar De Kerk. Daar vonden we 'het'. Samenzijn. Samen lachen. Samen huilen. Dat soort teksten kwamen er bij ons op. We werden op het podium, of op het matje, geroepen. 'Welke dagen zijn slecht?' vroeg de geestelijke. 'Maandagen!' gilde Jan. De spirit fingers gingen in de lucht. De Hallelujah's vlogen de kerk door. Tot slot bezochten we het optreden van Death Alley. Op deze foto zie je Dennis Duijnhouwer, die in Death Alley zit en Emile Roemer, die in de SP zit. Hij had plaatjes gedraaid op het festival en de tijd van zijn leven gehad.

In de trein terug bedachten we dit: de klank van Zwarte Cross is niet zozeer de klank van ronkende motoren, een op metal mee kletsende blote buik of dat van een biertje dat in de modder valt. De klank van Zwarte Cross is ironische zelfspot. De bezoeker lacht om zichzelf en zijn dronkenschap, de festivalorganisatie lacht om zichzelf en probeert er alles aan te doen om het lekker luchtig te houden. En dat lukt, en daarom is De Cross vet.

Festivals zijn inherent politieke gebeurtenissen. Mensen offeren een deel van hun tijd, geld, en sociale remmingen op om met elkaar iets te creëren. Het is een gezamenlijk offer aan de lol, op een plek waar iedereen elkaar iets gunt, en ook echt en daadwerkelijk probeert met elkaar elkaars leven even beter te maken. Er is ook een gedeelde taal. De organisatie begrijpt dat en neemt die verantwoordelijkheid niet alleen door een vet festival naar hun eigen authentieke smaak weg te zetten, maar ook door iets van idealen aan hun festivalbezoekers mee te geven. De dingen die er worden uitgedragen: 'iedereen welkom' en 'de tering aan dictators en schenders van mensenrechten', is te prijzen.

Je merkt dat de organisatie z'n stinkende best doet om inclusive te zijn en een machtig mooi feest weg te zetten, maar ze slaan daarbij soms dus ook de plank een beetje mis, wat ons betreft. Als je het ene jaar de grap maakt dat je de Zwarte Cross in 'Getinte Cross' wil veranderen om 'niemand voor het hoofd te stoten', en het jaar daarop over Apartigheid begint, is dat het soort humor dat je 'Achterlijk' kunt noemen. Snap je? Achterhoek? Niet echt leuk? Nee. En zo is het dan ook een beetje met 'Ook veur blanken', 'Apartigheid' en 'Getinte Cross'. Het is makkelijk (en goed) om tegen dictatoriale leiders in een land hier ver vandaan te zijn. Het is moeilijker om in je eigen land je een beetje aan te passen zodat mensen die elke dag dit soort 'grapjes' te verduren krijgen zich ook welkom voelen. Maar daarom niet het proberen niet waard!

Check ook_ festivals.vice.com _voor al je ronkende festivalverhalen, winacties voor tickets, fotoreportages en meer.