Deze Kazachse dorpelingen vallen massaal in slaap en niemand weet waarom

Dit zijn geen inwoners van Kalachi, maar desondanks zijn ze wel heel moe. Foto via Flickr-gebruiker Tinou Bao

De inwoners van een klein dorpje in Kazachstan vallen op de raarste momenten in slaap en worden soms pas dagen later wakker - en niemand weet waarom. Sinds het voorjaar van 2013 is het dorp Kalachi in de Akmolinsk-gebied, zo'n 250 kilometer ten zuiden van de Russische grens, al minstens vier keer overweldigd door een uitbraak van slaperigheid. De laatste golf duurde van eind augustus tot begin september, en inmiddels heeft zo'n 10 procent van de 680 inwoners er last van gehad. Vorige week bracht Russia Today de documentaire "Sleepy​ Hallow, Kazakhstan" uit over dit probleem. Inwoners vertellen hoe bang ze zijn dat ze op een dag in slaap zullen vallen en nooit meer wakker worden.

Het fenomeen wordt geclassificeerd als een encefalopathie, een dure term voor een hersenaandoening waarvan de oorzaak onbekend is. Dorpelingen die niet opeens in slaap vallen tijdens hun werk, zeggen wel last te hebben van flauwte, duizeligheid, geheugenverlies en motorische stoornissen. Minstens twee kinderen hadden ook last van hallucinaties. Misha Plyukhin zag vliegende paarden en gloeilampen, zijn moeder had acht ogen en een slurf, en er kropen slangen en wormen door zijn bed die zijn armen probeerden op te eten. Rudolf Boyarinos kan zich zijn hallucinaties niet herinneren, maar vier mensen moesten hem tot bedaren brengen terwijl hij "monsters!" schreeuwde.

Zolang de Kazachse regering en experts van buitenaf er niet in slagen de oorzaak van deze epidemie te vinden, bedenken de dorpelingen allerlei samenzweringstheorieën - zoals een alienv​irus of overheidsexperimenten – die de slaapgolven zouden verklaren. Maar wat misschien nog verontrustender is dan een alienvirus, is de reële mogelijkheid dat dit een nieuwe ziekte is waarvoor niemand een behandelplan klaar heeft.

De eerste uitbraak was vorig jaar van maart tot mei, toen tien dorpelingen van alle leeftijden met dezelfde symptomen zich bij het ziekenhuis meldden. Daarna waren we weer uitbraken van januari tot maart dit jaar, in mei (toen de internationale media er eindelijk lucht van kreeg) en van augustus tot september. Het is nog niet duidelijk of de slachtoffers helemaal herstellen of dat het wegdutten op ongelegen momenten zich zal blijven voordoen.

Vergelijkbare slaapaandoeningen bieden geen antwoorden bij het uitpluizen van het Kazachse probleem. De situatie in het dorp is uniek en komt niet overeen met bestaande aandoeningen. Lokale en nationale medische teams dachten in de eerste instantie dat een bacteriële infectie, zoals hersenvliesontsteking, de boosdoener was. Nadat [de onderzoekers meer dan 7.000 testen hadden uitgevoerd op de patiënten, de lucht, het eten, het water en de grond, red.] van Kalachi konden ze echter geen bacteriën, virussen, chemicaliën of andere besmettelijke stoffen vinden. De meest logische aanwijzing die overblijft is dat de uitbraken gepaard gaan met de omslag van koud naar warm weer.

De meeste rapporten proberen een link te leggen tussen de ziekte en de nabijgelegen uraniummijn uit de Sovjettijd die in de jaren negentig haar deuren sloot. Bij het laatste onderzoek van Russia Today afgelopen maart, maten verslaggevers een iets hoger niveau radongas in de lucht rond de mijn. Een dorpje dat nog dichterbij de mijn is gelegen, Krasnogorsk, had echter helemaal geen last van de slaapaandoening. Bovendien leidt vergiftiging door uranium of andere zware metalen vaak tot afbraak van de interne organen - iets wat niet voorkwam bij de patiënten in Kalachi.

De enige ziekte die aan de hand van de symptomen [niet uitgesloten kan worden, red.] is narcolepsie, een neurologische aandoening die ervoor zorgt dat mensen plotseling en lang in slaap vallen, wat gepaard kan gaan met problemen met de motoriek en hallucinaties. Normaal heeft minder dan 0,03 procent van de bevolking hier last van. De ziekte kan volgens sommige theorieën getriggered worden door in aanrakingen te komen met gifstoffen, door stress, of door andere dingen die de productie van hypocretine (een neropeptidehormoon dat gelinkt wordt aan slaap) beïnvloeden. Maar ook hiervoor werd geen doorslaggevend bewijs gevonden.

Zonder duidelijke biologische of lokale oorzaken denken velen dat het massahysterie is. Massahysterie kan dezelfde symptomen als vergiftiging veroorzaken, komt voort uit een gemeenschappelijk gevoel van intense stress, en wordt vaak veroorzaakt door één individu dat klachten heeft die de groep onbewust overneemt en nabootst. Een voorbeeld hiervan is de Bin Laden Itch, die heerste rond de aanslagen van 11 september, toen heel de Verenigde Staten last van psychosomatische jeuk kreeg omdat de dreiging van biologische wapens in de lucht hing.

Deze psychologische epidemieën verwateren op den duur of ze worden opgelost met een placebo. Tegenwoordig zijn dat meestal suikerpillen, maar vroeger kon je door middel van exorcisme het leven van het patiënt weer op de rails krijgen. De inwoners van Kalachi weten echter dat hun medische aandoening voorlopig niet door dokters verholpen kan worden, waardoor een placebo waarschijnlijk niet effectief zal zijn.

Afgelopen mei was ene Alexey Gom, iemand die ver van Kalachi vandaan woont, bij zijn schoonmoeder in Kalachi op bezoek. Hij liep ook de slaapaandoending op. Als buitenstaander kon hij nooit de gemeenschappelijke stress van het dorp hebben gevoeld, waardoor de massahysterietheorie ook weer om lijkt te vallen.

Zo staan de inwoners van Kalachi, na anderhalf jaar lang lijden, nog steeds met lege handen. Ze kunnen wachten op meer tests, of kijken of het langzamerhand wegebt. Of misschien, omdat de wetenschap hen niet verder helpt, wordt het tijd om de homeopathie te omarmen. Als de wetenschap je zo vaak teleurstelt, kun je niet veel anders dan onder het genot van walvisgeluiden citroenkruidextract op je voeten smeren en hopen dat alles over gaat.