We spraken de celgenoot van twee ter dood veroordeelde Australische drugssmokelaars in Indonesië

Myuran Sukumaran en Andrew Chan zijn twee Australische drugssmokkelaars die in Indonesië ter dood zijn veroordeeld. Maandag weigerde de rechtbank hun amnestieverzoek aan president Joko Widodo voor te leggen. Volgens de Indonesische minister van Justitie hebben ze nu geen juridische opties meer.

Overheden, activisten en Tony Iommi, de gitarist van Black Sabbath, deden allemaal een oproep aan de Indonesische autoriteiten om de mannen niet te doden. Een voormalige celgenoot van Sukumaran en Chan heeft VICE News nu over de zaak bijgepraat. Cahya Xander is een antikapitalistische activist die tegen de doodstraf strijdt. "In de Javaanse samenleving wordt drugsmokkel gezien als de ergste misdaad. Het is zelfs erger dan terrorisme, moord of verkrachting," zegt hij.

"De meeste Indonesiërs hebben nooit voorlichting over drugs gekregen. Ze denken dat het het werk van de duivel is en dat drugsmokkelaars sowieso extreem slechte mensen zijn," zegt Xander. Xander zat op zijn zeventiende zes maanden in de gevangenis voor marihuanabezit. Hij ging naar dezelfde gevangenis als Sukumaran en Chan: Kerobokan. Hij zegt dat Chan voor hem zorgde en dat ze uiteindelijk celgenoten werden.

"Toen ik hem voor het eerst zag, dacht ik: 'Met hem moet ik niet sollen,'" zegt Xander, die uitlegt dat Chan er met zijn tattoos en lichaamsbouw uitzag als een "gangster".

"Maar hij vermeed conflicten," zei Xander, die samen met Chan in het blok met buitenlanders trok om afstand te nemen van het bendegeweld in de Indonesische sectie van de gevangenis. "Ze waren allebei erg anti-drugs; drugs waren een groot probleem in de gevangenissen. Myuran noch Andrew nam drugs. Andrew rookte niet eens. Hij concentreerde zich gewoon op zijn theologiestudie."

In 2006 werden Sukumaran en Chan ter dood veroordeeld. Ze zouden de organisators zijn van de beruchte 'Bali Nine drug ring', en zouden plannen hebben om 8,3 kilo heroïne naar Australië te smokkelen. Hun executie werd enkele keren uitgesteld, en de mannen blijven hopen op amnestie.

Toen Indonesië tussen 2008 en 2013 geen executies uitvoerde, was er een voorzichtig optimisme dat ze niet zouden worden gedood. Maar nadat Widodo in 2014 werd verkozen als president, kwam daar snel verandering in. Jokowi, zoals de president genoemd wordt, wil dat alle drugscriminelen zo snel mogelijk geëxecuteerd worden. Dat is een onderdeel van zijn nationale campagne tegen drugs. Nu kunnen de twee mannen op elk moment te horen krijgen dat ze binnen drie dagen gedood zullen worden. Toch kan die executie niet uitgevoerd worden voordat alle gerechtelijke wegen zijn uitgeput.

"Er komt geen amnestie voor drugsdealers", zei Widodo afgelopen januari in een interview met CNN. "In één jaar tijd zijn 18.000 mensen gestorven door narcotica." In maart verleende Widodo nog clementie aan een moordenaar. Toen zei hij weer dat drugsdealers niet vergeven zullen worden, zelfs als ze kunnen aantonen dat ze gereformeerd zijn in de gevangenis.

"De laatste keer dat ik Andrew zag, was net voordat hij werd overgeplaatst naar Nusa Kambagan," zei Xander. "Iedereen was somber, behalve Andrew. Hij zat de hele tijd te lachen en hield iedereen op de been."

De laatste twee weken werd er weer een strijd geleverd in de rechtbank. Aan de ene kant stonden de advocaten van Chan en Sukumaran, die zeiden dat de president niet zomaar een regel kon opstellen die er voor zorgt dat geen enkele drugsdealer clementie kan krijgen. Aan de andere kant stonden de advocaten van de president, die zeiden dat justitie het recht niet heeft om te bepalen wanneer en hoe Widodo clementie wenst te verlenen. Het gerecht sprak zich op maandag uit tegen Sukumaran en Chan. Hun zaak werd geweigerd.

"Het is duidelijk dat de Indonesische autoriteiten zich niet hebben gebogen over de mogelijkheid tot uitzonderlijke rehabilitatie," zei Michael O'Connell, een advocaat van de twee, tegen ABC. "Het Indonesische hooggerechtshof verklaarde dat als een ter dood veroordeelde na een periode van tien jaar een bewijs van goed gedrag kan voorleggen, die dan recht heeft op de inwisseling van de doodstraf voor een levenslange celstraf of een celstraf van twintig jaar."

Tim Lindsey is een expert in de Indonesische wetgeving aan de University of Melbourne. Hij zei tegen Fairfax dat de constitutionele zaak niets aan het lot van Chan en Sukumaran zal veranderen. "Besluiten van het hooggerechtshof worden altijd enkel op toekomstige zaken toegepast," zei hij. Hij wijst erop dat hun zaak geen beroep was, maar een aparte juridische procedure die constitutionele verheldering zocht.

In plaats daarvan zou het kunnen dat hun lot in de handen van politici ligt. De Australische overheid en een alliantie van NGO's proberen Jokowi op andere gedachten te brengen. De president, die een grote heavy metal-fan is, heeft zelfs persoonlijke verzoeken ontvangen van leden van Black Sabbath en Napalm Death om de twee te sparen.

"Het moest ooit aan het oppervlak komen," zei Xander. "De strijd van Andrew en Myuran is niet tevergeefs. Het heeft het doodstrafbeleid van Indonesië in de internationale spotlights gezet. Ik denk niet dat de overheid dat had voorzien."