Twoje ciało po Xanaxie

Artykuł pierwotnie ukazał się na VICE UK

Pierwsze efekty pojawią się po około 20 minutach. Poczujesz się zrelaksowany, może trochę śpiący. W zależności od tego, ile wziąłeś, możesz zauważyć zmiany w swojej percepcji oraz lekkie wizualne rozmycie. Pełne działanie leku zauważysz po jakiejś godzinie od zażycia. Przy większych dawkach mogą wystąpić problemy z koordynacją. Jeśli łyknąłeś za dużo, może urwać ci się film — chociaż będziesz w stanie normalnie funkcjonować, potem nie będziesz niczego pamiętać.

Jeśli kiedykolwiek brałeś Xanax, już to wszystko wiesz. Co jednak dzieje się w twoim mózgu, kiedy jesteś pod jego wpływem?

Xanax to nazwa firmowa alprazolamu, związku chemicznego z grupy benzodiazepin, które zazwyczaj przepisuje się na stany lękowe. Podobnie jak wszystkie inne leki przyjmowane doustnie, do organizmu wchłaniany jest przez żołądek, a potem przechodzi przez błonę śluzową i dociera do wątroby. Stamtąd trafia do krwiobiegu i dochodzi do mózgu. Lek następnie przechodzi przez barierę krew-mózg, czyli membranę, która odfiltrowuje niebezpieczne substancje.

Dopiero gdy dotrze do mózgu, zaczyna się robić ciekawie. Benzodiazepiny działają na części mózgu zwane receptorami GABA-A. Pomyśl o receptorach jak o przełącznikach, które są odpowiedzialne za pojawienie się różnych efektów. Funkcją receptorów GABA-A jest działanie uspokajające. Aby to się stało, receptory muszą zostać włączone przez neuroprzekaźniki, czyli związki chemiczne używane do przekazywania informacji w mózgu — w przypadku receptorów GABA-A są to neuroprzekaźniki GABA. Val Curran, profesor psychofarmakologii na University College London, opisuje neuroprzekaźniki GABA jako „rodzaj hamulców w mózgu, dzięki którym wszystko się uspokaja”.

OBEJRZYJ: Jak wygląda haj po lekarstwie na HIV

Benzodiazepiny są agonistami, co oznacza, że wzmacniają działanie receptorów GABA-A (inne leki i używki, takie jak alkohol czy tabletki nasenne, działają w ten sam sposób, aczkolwiek wywołują inny efekt). Robią to, przyłączając się do receptorów GABA-A i tym samym zwiększając poziom neuroprzekaźnika GABA. Kiedy więc bierzesz taki lek jak Xanax, przełącznik (czyli receptor) zostaje włączony na pełną moc. Receptory GABA-A znajdują się we wszystkich rejonach mózgu, ale szczególnie dużo odnaleziono ich w hipokampie, który jest odpowiedzialny za pamięć. Uważa się, że może to stanowić powód, dla którego ten lek czasem powoduje zaniki pamięci.

Kiedy lekarz przepisuje Xanax, zwykle robi to w celu złagodzenia stanów lęków pacjenta, które mogą być spowodowane zachwianiem równowagi chemicznej w mózgu. W takich przypadkach Xanax służy do skorygowania tej nierównowagi, a idące za tym efekty mogą się znacząco różnić od tego, czego doświadcza człowiek, który sięga po ten lek w celach rekreacyjnych.

Doktor Cathy Montgomery, adiunktka psychofarmakologii na Liverpool John Moores University, mówi: „Jeśli ktoś doświadcza intensywnych stanów lękowych, w jego organizmie gwałtownie wzrasta poziom takich substancji chemicznych jak adrenalina, która normalnie sprawiłaby, że stałbyś się czujniejszy i przytomniejszy. Do tego zmniejsza się ilość receptorów GABA, co w połączeniu z wysokim poziomem adrenaliny wyjątkowo mocno stymuluje ośrodek pobudzenia w mózgu, co ludzie odczuwają jako lęk. Kiedy takie osoby wezmą Xanax, w ich przypadku nie będzie on miał aż tak intensywnego działania uspokajającego”.

Oczywiście, jeżeli bierzesz Xanax w celach rekreacyjnych, silny efekt uspokajający może być właśnie tym, o co ci chodzi. A jako że nie masz żadnej chemicznej nierównowagi w mózgu, najprawdopodobniej uda ci się to osiągnąć. Jednak w ten sposób sam zaburzasz chemiczną równowagę, czyli wywołujesz efekt, który Xanax normalnie miałby zlikwidować — tyle że w odwrotną stronę. (A warto zauważyć, że nielegalnie kupowany Xanax może zawierać dowolne składniki czynne, co Pfizer podkreślił w swoim oświadczeniu dla VICE).

Mówiąc ogólnie, twoje ciało stara się ze wszelkich sił utrzymać równowagę w mózgu. „Czegokolwiek nie weźmiesz, twój mózg będzie próbował to zrównoważyć. Może np. uwolnić sporą dawkę adrenaliny, aby zwalczyć ten efekt” — mówi Montgomery. Kiedy będziesz pod wpływem Xanaxu, nie zauważysz tego, ponieważ lek jest wystarczająco silny, aby przezwyciężyć próby przywrócenia równowagi przez twój mózg. „Gdy go zażywasz, uwalnia się wystarczająco dużo GABA, żeby stłumić wszelkie lęki” — wyjaśnia Montgomery.

Xanax potrzebuje kilku dni, aby całkowicie opuścić organizm, ale zauważalne efekty ustępują już po kilku godzinach. Lek najpierw odłącza się od receptorów GABA-A w mózgu, potem jest rozkładany przez enzymy i wątrobę, a następnie zostaje ostatecznie wydalony z organizmu.

Jednak już w momencie, kiedy lek odrywa się od receptorów, zaczynają się pojawiać problemy. Znika efekt uspokajający, ale twój mózg wciąż próbuje utrzymać równowagę. To może doprowadzić do okropnego zjazdu. „Pojawia się dokładnie to, czego chciałeś uniknąć, łykając Xanax” — tłumaczy Montgomery. „Aktywność mózgu gwałtownie wzrasta, przez co możesz być zdenerwowany. Czasem pojawia się też bezsenność, a w niektórych wypadkach stany lękowe”.

Właśnie te uczucia stanowią jeden z powodów, dla których ludzie tak szybko uzależniają się od Xanaxu. Co więcej, jeśli wcześniej nie cierpieli na stany lękowe, teraz mogą zacząć. Montgomery mówi: „Po pewnym czasie sięgają po Xanax tylko dlatego, że w przeciwnym wypadku pojawiłyby się u nich objawy abstynencyjne, które można scharakteryzować jako dysforię, czyli duże zaburzenia emocjonalne. To zaś powoduje, że człowiek dalej go bierze, ponieważ próbuje się leczyć na własną rękę”.

Normalnie tolerancja na przeciwlękowe działanie Xanaxu wzrasta dość powoli, ale ludzie biorący go w celach rekreacyjnych mogą zacząć potrzebować większych dawek już po kilku dniach. Doktor Tony O'Neill, starszy wykładowca psychiatrii na Queen's University Belfast, mówi: „Benzodiazepiny powinny być przepisywane na krótki okres, ponieważ problem z nimi polega na tym, że z czasem trzeba stosować coraz większe dawki, aby uzyskać ten sam efekt”. Zażywający, którzy bez żadnego medycznego uzasadnienia przyjmują ten lek w dużych dawkach i przez dłuższy okres, może grozić zespół abstynencyjny. „Objawy bywają naprawdę straszne” — mówi O'Neill. Niektóre z nich to bezsenność, stany lękowe, ataki paniki i mdłości. W pewnych przypadkach nagłe odstawienie leku powoduje wręcz ataki padaczki.

Jeśli zamierzasz brać leki takie jak Xanax, musisz wiedzieć, że ich regularne zażywanie może w bardzo krótkim czasie doprowadzić do pojawienia się objawów odstawienia. Curran podkreśla: „Zawsze zalecam ludziom, aby nie przyjmowali benzodiazepin dłużej niż przez trzy dni z rzędu, bez względu na to, czy zostały im one przepisane, czy też nie”. Jednak podobnie jak w wypadku wszystkich leków i używek, jedynym sposobem na uniknięcie ryzyka jest nieangażowanie się w takie zachowania. Co więcej, należy pamiętać, że większość badań została przeprowadzona w oparciu o dawki przepisywane przez lekarzy. Jeśli chodzi o ilość Xanaxu, którą łykają ludzie sięgający po niego rekreacyjne, to „istnieje wiele pytań, na które nie mamy odpowiedzi” — przyznaje Montgomery.

Więcej na VICE: