Czy porno dla niewidomych rzeczywiście działa?

Z natury rzeczy pornografia opiera się na wzroku. Jasne, niektóre pornosy mają jeszcze jakąś namiastkę fabuły, czasem pojawia się też nastrojowe muzyczne tło, ale bądźmy szczerzy – nie oglądasz porno dla muzyki i scenariusza. Co jednak mają począć niewidomi i słabowidzący, gdy chcą pomęczyć jednookiego węża lub wygłaskać stęsknioną kicię? Jak na razie – niewiele, a biorąc pod uwagę, że 22,5 miliona Amerykanów i 1,8 miliona Polaków jest dotkniętych dysfunkcją wzroku, potencjalny rynek przystosowanej dla nich pornografii jest ogromny.

W połowie czerwca internetowy gigant rozrywki tylko dla dorosłych Pornhub otworzył nową kategorię „filmy z opisem" (NSFW, rzecz jasna), w której można znaleźć część ich rozległego katalogu w opracowaniu dla niedowidzących. Portal zatrudnił profesjonalnych lektorów, by nagrać „audiodeskrypcje" – zwięzłe, precyzyjne tłumaczenie obrazu na słowa – do 50 najpopularniejszych filmów na stronie. To prawdopodobnie największa i najpełniejsza tego typu inicjatywa, by uprzystępnić materiały erotyczne osobom z dysfunkcjami wzroku, które jak dotąd stanowiły mocno zaniedbaną grupę odbiorców.

Od 2006 roku wolontariusze nagrywają audiodeskrypcje filmów i zwiastunów porno na stronie Porn for the Blind (Porno dla niewidomych). Jednak chociaż te amatorskie produkcje stanowią jakąś odpowiedź na potrzeby osób słabowidzących, większość materiałów na stronie jest bardzo niskiej jakości. Na nagrania składa się jedynie tekst czytany przez lektora, bez żadnych odgłosów seksu. W rezultacie słuchacz otrzymuje „niezręcznie brzmiącą czytankę o seksie, którego nie słychać" – powiedział VICE Cody Kirchner, 27-letni niewidomy. „Niezbyt to seksowne".

W niektórych wypadkach lektorzy używają suchych, klinicznych wyrażeń, takich jak „pochwa", „odbyt" czy „ejakulacja" – mało pociągające. „Trafiłem kiedyś na nagranie, w którym o dziewczynie mówiono, że ma »widocznie operacyjnie powiększone piersi«" – powiedział Kirchner. „Kto chce słuchać takich rzeczy w pornosie?".

Oprócz Porn for the Blind jest jeszcze /r/gonewildaudio, społeczność na Reddit założona w 2012 roku, która oferuje popularną i wyższej jakości alternatywę dla audiopornografii. Internauci piszą i odgrywają własne scenariusze – coś w rodzaju erotycznych słuchowisk, które zamieszczają potem na forum. Niektóre nagrania mają złożone fabuły i wielu bohaterów, inne skupiają się na efektach dźwiękowych i nastrojowej muzyce. Każdy znajdzie tam coś dla siebie, od BDSM po science-fiction.

Oliver Kennett, niewidomy pisarz z Bristolu w Anglii przedkłada radiowe pornosy z /r/gonewildaudio nad inne rodzaje erotyki przystosowanej dla słabowidzących. Zwłaszcza w przypadku niewidomych od urodzenia wciągająca i zaangażowana fabuła stanowi miłą alternatywę dla uproszczonych, fizycznych opisów obecnych w innych produkcjach. „Na przykład zdanie: »dziewczyna zdejmuje bluzkę« może całkiem wiernie oddawać akcję na ekranie" – powiedział VICE Kennett – „ale zupełnie traci sens, jeśli ktoś nigdy nie widział i nie jest sobie w stanie wyobrazić kobiety topless".

Nowa oferta Pornhub stanowi potężny, nowy wkład w tę dziedzinę i jest możliwa dzięki dobroczynnej gałęzi portalu Pornhub Cares. „W naszej inicjatywie chodzi o to, by ulepszyć doznania użytkowników Pornhub z dysfunkcjami wzroku, a także, by zapoczątkować szerszą dyskusję z naszymi odbiorcami o tym, jak uczynić naszą platformę bardziej przystępną dla wszystkich" – wyjaśnił VICE Corey Price, wiceprezes Pornhub.

I rzeczywiście, to ogromny krok naprzód. Pornografia stanowi ważną część naszej wspólnej kultury. To, że ktoś jest niewidomy, nie powinno oznaczać, że nigdy nie będzie miał dostępu do seks-taśmy Kim Kardashian, nawet jeśli przy okazji chropawy głos będzie mu opowiadał, że kutanga Ray J'a „imponująco buja się na boki".

„Pracuję z lektorami z całego świata i zawsze podkreślam, że nie ma żadnego powodu, by osoba z niepełnosprawnością fizyczną miała być w dodatku upośledzona kulturowo" – napisał w e-mailu dr Joel Snyder, weteran na polu audiodeskrpypcji i dyrektor American Council of the Blind's Audio Description Project (Projekt Audiodeskrypcji Amerykańskiej Rady Niewidomych). „Ludzie niewidomi lub niedowidzący mają prawo do wszystkich doznań, jakich doświadczają ich widzący bliźni".

Poprosiłam osoby słabowidzące o opinie na temat przeznaczonej dla nich nowej kategorii na Pornhub. Przeważały pozytywne reakcje: „Aktorzy swobodnie posługiwali się bardziej dosadny językiem, wiedzieli, co ludzie chcą zobaczyć w określonej scenie i odpowiednio do podkreślali" – powiedział Kirchner.

Jednak oferta jest jeszcze bardzo świeża i pojawiło się kilka oczywistych problemów, w tym poziom głośności. „Audiodeskrypcja jest za głośna w porównaniu do, hm, pozostałych dźwięków w nagraniu" – powiedział VICE Jakob Rosin, niedowidzący student i dziennikarz. „Heteroseksualny, widzący mężczyzna będzie pewnie szukał w pornografii dużych piersi lub wydatnej pupy. Tymczasem osobie niewidomej zależy na zupełnie innych rzeczach, np. żeby dziewczyna miała seksowny głos, albo dużo krzyczała, albo otwarcie prosiła partnera o konkretne rzeczy" – powiedział Kirchner. Jeśli odbiorca nie jest w stanie usłyszeć odtwarzanego pornosa przez zbyt głośnego lektora, oznacza to spore rozczarowanie.

„Jest parę rzeczy – podniesienie głośności oryginalnego nagrania, przyciszenie lektora w niektórych scenach – na które będziemy uważać, pracując nad nowym materiałem" – powiedział Price i podkreślił, że portal zaprasza użytkowników do otwartej dyskusji na temat jej przystępności i dopasowania do potrzeb niedowidzącego odbiorcy.

„Jak dotąd miałem do czynienia tylko z krótkimi urywkami" – napisał o nowej ofercie Pornhub Snyder. „Zauważyłem jednak, że materiały promocyjne portalu podkreślają udział »profesjonalnych lektorów i aktorów dubbingowych« – i bardzo dobrze. Dobry lektor może sporo wnieść w proces powstawania audiodeskrypcji, jednak to styl pisania i używany język stanowią decydującą o końcowym efekcie. Właśnie na to należy położyć nacisk. Scenarzyści i producenci pracujący nad opisami potrzebują odpowiedniego przeszkolenia, by zrozumieć, jak za pomocą zaledwie kilku słów efektywnie przekazać jak najwięcej treści".

W rzeczy samej trudność przy pracy nad pornosami dla niedowidzących leży w samych założeniach pornografii, która ma na celu sprawiać przyjemność, a nie intrygować fabułą. To forma, a nie treść liczy się najbardziej, gdy trzeba słowem oddać zmysłowe uniesienia. Oczywiście odbiorca chce wiedzieć, czy w danej chwili ktoś robi komuś loda, ale ważniejsze od opisu czynności jest to, jak jest opisywana. Jeśli opis jest kliniczny, wymijający, albo brzmi, jak napisany przez robota – nie ma siły, każdemu się odechce. „Nie można po prostu ogłaszać, co dzieje się na ekranie" – powiedział Rosin. „Gdy opowiadasz porno, ważne staje się słownictwo i ton, jakiego używasz. Muszą być tak seksowne, jak sam film. Nawet najbardziej soczysta słowna interpretacja na nic się nie zda, jeśli odczytasz ją głosem spikera z wiadomości dla rolników. Odbiorcy po czymś takim od ciebie uciekną".

„To tak, jakby próbować wyrazić słowami rzeźbę, albo inne dzieło sztuki – wszystko, co działa na wyobraźnię, ginie w przekładzie" – powiedział Kennett. By uczynić pornografię dostępną dla osób z dysfunkcją wzroku, nie wystarczy przyfastrygować kilku słownych objaśnień. Trzeba uczynić całe doznanie bardziej erotycznym. Na razie wygląda jednak na to, że czeka nas jeszcze długa droga, zanim w pełni uda się wykorzystać zmysłowy potencjał porno dla niewidomych.