Nu het zomer is, kun je elke dag wel naar een andere zomerbar. Zo vind je op het Antwerpse Spoor Oost de hippe omgebouwde treinwagons van Bar Oost. Minder bekend is de zomerbar aan de andere kant van het desolate domein: de Zomerpatio van Free Clinic en het Centrum Algemeen Welzijn Antwerpen. De Zomerpatio voldoet aan alle voorwaarden van een zomerbar: hippe locatie, leuke muziek, vrolijke vlaggetjes en relaxte stoeltjes. Alleen is hier geen gin-tonic te verkrijgen. Deze plek is bedoeld voor de (ex-)drugsverslaafden, daklozen, en mensen in armoede die vaak het cliënteel vormen van het centrum voor verslavingszorg Free Clinic. Of zoals begeleidster van het eerste uur Marein het formuleert: “Dit is de zomerbar voor mensen die in andere zomerbars niet terecht kunnen.”
Advertentie
Het is een gezellige drukte wanneer ik arriveer. De sjotterkas is populair. Mensen knikken vriendelijk. Zoals in elke zomerbar ga ik recht naar de bar. Zeg wat je wil over de Zomerpatio, maar je komt hier tenminste de zomer door zonder de vernedering van 11 euro op te hoesten voor een mierzoete lauwe mojito. Een blikje frisdrank kan je al krijgen voor €0,60. Water, thee en koffie zijn gratis.Wat je niet aan de bar kan krijgen is alcohol. Desondanks spotten mijn getrainde ogen meteen her en der lege Cara-blikjes. Ik vraag aan Luc, een coördinator bij Free Clinic en één van de bezielers van de Zomerpatio, wat de regel is omtrent alcohol: “Mensen mogen zelf hun drank meenemen, maar wij verkopen het niet. Voor ons was het belangrijk dat mensen hier wel een pintje kunnen drinken. Als wij die gasten die op de pleinen rondhangen willen bereiken en zeggen dat ze hier geen alcohol mogen drinken, dan zouden ze niet komen.” Tja, ik hou het in een gewone zomerbar ook niet uit zonder alcohol.
De Zomerpatio is er gekomen op vraag van het Antwerpse stadsbestuur en de lokale politie. Sinds enkele jaren wordt er ook een winteropvang georganiseerd. Het bestaan daarvan laat zich volgens de politie voelen op straat. De overlast daalt. Zo is het idee van een zomerbar 3 jaar geleden ontstaan.
Ik vraag Luc of het niet wringt om dit in opdracht van de stad te doen. De visie van Free Clinic is namelijk niet het bestraffen, maar wel het helpen van drugsgebruikers en daklozen. “Wringt dat? Ja, natuurlijk. Wij hebben ons die vraag bij de opstart ook gesteld. Kijk, elk jaar ontstaat er in de zomer spanning op de pleinen. Groenplaats, Sint-Jansplein, De Coninckplein, Mechelseplein, … Mensen uit onze doelgroep worden er verdreven door interventies van de Antwerpse politie. Want het plein moet er zijn voor de toeristen. Dat stelde ons voor de keuze: ofwel bied je dan een alternatief, ofwel laat je de boel verder escaleren. We kiezen nu al drie jaar om een alternatief te bieden onder de naam van de Zomerpatio.”“Wij zijn zogezegd niet goed voor het toerisme. En dan gaat Bart De Wever ons wegduwen."
Advertentie
Ik raak aan de praat met Pedro, Voske en Paul. Die laatste laat zich ook lachend Black Diamond noemen: "Zoals mijn tanden." Als ik hem vraag wat hij vindt van de Zomerpatio, zegt hij doodserieus: “Hier zitten is beter dan opgepakt worden.” Maar is het ook plezant in de Zomerpatio? “Plezant, plezant? Met twee wijven in bed liggen, dat is plezant. De Zomerpatio, dat is gezellig.”
“Een gewone zomerbar, heb jij daar centen voor?” vraagt Pedro aan mij. “Wij kunnen ons dat niet permitteren. En ze zouden ons er toch maar buiten kijken.” Zijn maat Voske vult aan: “Eigenlijk zijn wij gewoon blij dat wij naar hier kunnen komen en op ons gemak kunnen zitten.”
“Wij zorgen zogezegd voor overlast voor dit of dat, het is altijd wel iets,” zegt Voske. “Wij zijn zogezegd niet goed voor het toerisme. En dan gaat Bart De Wever ons wegduwen. Ze willen ons uit het zicht. Wij passen niet in het plaatje van de maatschappij.”
Voske (links) en Pedro
Het drietal lijkt hier zo’n beetje de stamgasten te zijn. Voske en zijn kompanen doen voor Free Clinic dan ook aan wat met een dure sociologische term peer outreaching heet: ze overtuigen mensen zoals hen om naar deze plek aan de rand van de stad te komen.Voske: “Wij kennen veel volk en dus krijgen wij ze mee naar hier. Het is geven en nemen. Wij weten dat als we niet hierheen komen dat ze ons toch een pleinverbod aansmeren. Nu laat den Oudaan [toren waar de politie is gehuisvest in het centrum van Antwerpen, red.] ons tenminste gerust.” Paul voegt daaraan toe: “Ik wil den bak niet meer in. Ik ben vijftig. Vroeger toen ik den bak inging, kende ik daar iedereen. Nu niet meer. Nu zitten daar enkel nog Marokkanen.”
Advertentie
Marein bevestigt dat mensen hier graag komen, omdat ze hier rustig kunnen zitten. “Op de gewone pleinen is er een opjaagbeleid. Hier mogen ze zijn wie ze zijn. Wat ik wel spijtig vind is dat we het aan de rand van de stad moeten doen en niet in het centrum de ruimte te krijgen om op een leuke en zichtbare manier aanwezig te zijn. Dit is een geweldige locatie, maar het is toch spijtig dat het altijd uit het zicht van de gegoede burgerij moet zijn.” In een reactie laat de stad Antwerpen weten dat dit van alle beschikbare panden de enige geschikte locatie was.
Luc, de coördinator van Free Clinic
Ik vraag Voske wat ze hier de hele dag doen. “Zuipen. En af en toe spelen we spelletjes.” Nochtans drinkt lang niet iedereen alcohol. Veel bezoekers zitten rustig thee te drinken of de krant te lezen. Op een grote tafel staan inderdaad gezelschapsspelletjes als Mens-erger-je-niet. De sfeer is gemoedelijk. Mensen slaan een praatje. Er worden plannen gesmeed om een tafelvoetbaltoernooi te organiseren. Er wordt hardop gedroomd van een pingpongtafel. In de hoek zit de Rummikubclub.
Marein: “Niet iedereen hier zijn mensen met verslavingsproblematiek. Er is ook een groep die uit de generatiearmoede komt. Ze hebben misschien wel een woonst, maar ze leven in heel erbarmelijke omstandigheden en hebben geen echte thuis. Mensen met een heel laag inkomen die ook maar proberen te overleven en op zoek zijn naar gezelligheid.”"We hebben bedjes gezet, omdat ze hier anders toch maar in hun stoel in slaap vallen.”
Advertentie
Luc vult aan: “Eigenlijk is de doelgroep van de Zomerpatio de mensen van de straat. Mensen die de pleinen nodig hebben voor hun sociaal contact. Wij noemen dat pleingebruikers. Als je in een krot woont of op een mini-studio van 5 op 5 meter, dan is het plein je achtertuin, de plek waar je lucht ziet. Het is duidelijk dat de Zomerpatio nodig is, als je ziet hoeveel mensen naar hier moeten komen om tot rust te komen.”
De grote tafel met gezelschapsspelletjes
Tot rust komen kan ook op de veldbedden die in een hoek staan opgesteld. “Sommige mensen,” gaat Luc voort, “komen hier aan na een hele nacht rondzwerven, compleet uitgeteld. We hebben dus bedjes gezet, omdat ze hier anders toch maar in hun stoel in slaap vallen.”
Het is uiteraard verboden om drugs te gebruiken in de Zomerpatio, maar het gebeurt wel eens. Zo hangen in de toiletten gele containers om naalden en andere drugsspullen na gebruik in te deponeren. Het typeert de pragmatische aanpak van Free Clinic. De organisatie wil in de eerste plaats de schade beperken door de meest kwetsbare stadsbewoners te informeren, helpen en versterken.Ik sla nog een praatje met Manuel, die achter de bar werkt. “Mensen verdienen een tweede of zelfs derde kans. Ik ben vroeger ook zwaar verslaafd geweest. Op een bepaald moment heb ik een bocht genomen in mijn leven. Zo lang mensen hier zitten en bezig zijn, zijn ze niet bezig met drugs.”
Het is wat later en het is merkbaar rustiger geworden. Het verrast me, ik dacht dat het hier tot op het laatst druk zou blijven. Marein: “Heel veel van de mensen hier kruipen vaak vroeg in hun bed. Als je van ‘s ochtends vroeg aan de alcohol zit, ben je vaak ‘s avonds al helemaal uitgeteld. Om vier uur ‘s nachts worden ze dan wakker met ‘den track’ [ontwenningsverschijnselen, red.]. Hun bioritme is na een tijd helemaal anders.”Ook mijn bioritme lokt me stilaan naar huis. Het is tijd om afscheid te nemen. Ik krijg kussen en high-five’s en beloof plechtig nog eens terug te komen. Ga ik zeker doen, maar dan wel met een zak pils.De Zomerpatio is elke werkdag geopend van 14u tot 19u en kan bereikt worden via de ingang van Spoor Oost aan Schijnpoort.Wil je elke zaterdag een overzicht van onze beste verhalen toegestuurd krijgen? Schrijf je dan nu in voor onze newsletter.Volg VICE België ook op Instagram.