De foto’s van Lara Verheijden zijn niet voor iedereen

De eerste solotentoonstelling van fotograaf Lara Verheijden heet ‘Niet voor iedereen’, maar dat slaat niet per se op exclusiviteit. Oké, je kunt alleen op afspraak langskomen in groepjes van maximaal drie personen, maar iedereen die zich geroepen voelt is welkom. “Niet iedereen vindt dit mooi, je moet het begrijpen. En je moet het ook aandurven,” zegt Verheijden over haar werk, terwijl ik met haar en haar vaste stylist Mark Stadman een glas champagne drink in de smaakvol ingerichte huiskamer van kunsthandelaar Paul van Esch.

De titel van de expo komt uit De Steppenwolf van Herman Hesse, waarin de spreuk ‘niet voor iedereen’ een magisch theater aanprijst. Het oefent een onweerstaanbare aantrekkingskracht uit op hoofdpersoon Harry Haller, die als een eenzame steppenwolf ronddoolt tussen de schapen die genoegen nemen met “damesorkest, variété, bioscoop, dansavond” en ander burgerlijk vermaak. “Niet voor iedereen, alleen voor gekken, is de spreuk in De Steppenwolf,” zegt Verheijden. “Dat laatste heb ik er niet achter gezet, maar ik denk het er altijd bij,”

De filmpjes van Verheijdens extreem selecte bezoekersgezelschappen die sinds begin deze maand online verschijnen, lijken een doorlopend magisch theaterstuk. De modellen die schitteren op de tentoongestelde foto’s maakten hun opwachting, maar ook celebrities als Arnon Grunberg, Georgina Verbaan en Maxim Hartman, de halve uitgeefwereld en de voltallige Amsterdamse mode-society kwamen langs om de spannende, vreemde en soms ongemakkelijke naaktfoto’s te bekijken, te poolen en in een bad te zitten.

Kunsttheoreticus Walter Benjamin voorspelde dat fotografie een eind zou maken aan het ‘aura’ van een kunstwerk: als je een kunstwerk te vaak in gereproduceerde vorm zou hebben gezien, zou dat afbreuk doen aan de ervaring van het origineel. Het internet zou het aura van een kunstwerk alleen maar sneller moeten laten eroderen, maar in het geval van de foto’s van Verheijden lijkt dat niet op te gaan. Ze strooit haar werk kwistig online rond, en veel van de foto’s hebben al in haar Amsterdamse Naaktkalender gestaan. Toch voelt haar eerste solotentoonstelling in Galerie Paul van Esch als een spektakel. Een spektakel waar je zelf bij moet zijn om de grote, ingelijste versies van haar foto’s te zien in een serene omgeving, terwijl de kunstenaar ook present is.

Deze expo bleek een van de weinige culturele gelegenheden te zijn die de afgelopen maanden open kon blijven. De kamers in het huis aan de Prins Hendrikkade zijn riant genoeg om niet in elkaars microben te hoeven zitten. “Een meevallertje,” zegt ze zelf over hun ongeplande monopoliepositie. Alleen het openingsfeest kon niet doorgaan, waardoor dat nu lijkt te zijn uitgesmeerd over de afgelopen en de komende maand. Zo’n constante stroom van mensen die op audiëntie komen is een sociale krachttoer, maar heeft ook voordelen. “Je kunt mensen nu wat langer zien,” zegt Stadman. “Met zo'n opening is het: ‘hai, hai, leuk dat je er bent, leuk dat je er bent, leuk dat je er bent,’ en uiteindelijk heb je niemand gesproken.” Verheijden: “En dan ben je helemaal lam en vergeet je alles weer.”

Het thema ‘niet voor iedereen’ verwijst niet alleen naar De Steppenwolf en het expo-concept, maar ook naar het feit dat Verheijden en Stadman weigeren om concessies te doen. “Het is heel gelaagd,” zegt Verheijden. Ze werken alleen met modellen met wie ze een band hebben, en tonen precies zoveel naakt als ze zelf willen. “Als wij meer kalenders zouden kunnen verkopen als we het iets preutser zouden maken, dan hoeft dat niet voor mij. Ik ben niet vies van commercieel, maar de gedachte dat op de cover een wat kuiser beeld komt zodat-ie in elke boekhandel mag liggen, daar houd ik niet van.” Bij de ene Amsterdamse boekhandel lag de kalender op trotse stapels, maar een paar meter verderop bij een andere boekhandel lag-ie weggemoffeld in een schap. Stadman: “We hadden ook een aantal museumwinkels benaderd, die terugstuurden: dit doen wij niet, dit verkopen wij niet.” Verheijden vult aan: “Dan kregen we een mailtje: leuk idee, ziet er goed uit, maar ik denk dat het in ons assortiment niet zo past, want we zijn een ruimtevaartmuseum.”

Hoewel ze inspiratie put uit dezelfde hoek (en hetzelfde boek) als de hippies, vindt Verheijden niet dat er overal maar zoveel mogelijk naakt moet zijn. Naakt gaat voor haar niet om ‘vrijheid, blijheid’. Een goedbedoelde suggestie van iemand voor naakt barpersoneel tijdens de presentatie van de kalender liet ze dan ook links liggen. “Het moet geen lollig naturistending worden. Ik vind het fijn als het een beetje spannend, of subtiel is. Alsof het eigenlijk niet mag. Dat hele vrolijke, no-nonsense, alles moet maar kunnen, dat vind ik eigenlijk niet zo cool. Wel sympathiek, maar niet artistiek interessant.”

Haar favoriete naakt is een gecontroleerd naakt, balancerend op het randje van fetisjisme. Modellen gekleed in slechts één handschoen of een poedelnaakt portret dat door de statige pose iets verhevens krijgt. Verheijden en Stadman begonnen in de modewereld, en zien hun werk nog steeds als modefotografie. “Kleren zijn voor ons heel belangrijk: stofjes en kleuren, we spelen er wel echt mee. Wat verhef je tot mode, waar wil je op focussen?” zegt Verheijden. Stadman: “Steeds meer weghalen.” Ondanks dat het nog altijd niet voor iedereen is, denkt hij dat er wel een steeds grotere doelgroep voor hun werk is. “Ik heb het idee dat mensen het ook steeds meer gaan begrijpen.” Verheijden: “Ik heb ook het idee dat het werk beter is geworden. Dat we het zelf ook beter begrijpen.”

Als je denkt dat deze expo ook voor jou is, dan is er goed nieuws: hij is wegens succes verlengd tot 16 juni. Een afspraak maken kan via deze link. Alle foto's via Lara Verheijden.