Μια Μέρα με την Μοναδική Κάτοικο του Χωριού Ανάβατος της Χίου

Η Σμαράγδα Παπαστυλιανού είναι η μοναδική κάτοικος του χωριού Ανάβατος στη Χίο. Τη συνάντησα στο ταξίδι μου στο νησί. Άκουγα τους ντόπιους να μιλούν για την 72χρονη «φύλακα άγγελο» του γνωστού και ως «Μυστρά του Αιγαίου» και έτσι τη βρήκα να πίνει τον καφέ της στο μικρό ταβερνάκι. Της συστήθηκα και εκείνη άρχισε να μου μιλά για την ιστορία της και για το πώς βρέθηκε να μένει ολομόναχη σε ένα χωριό περίπου 23 χιλιόμετρα από τη χώρα της Χίου.

Η Σμαράγδα Παπαστυλιανού γεννήθηκε πριν από 72 χρόνια στον Πειραιά. «Γέννημα θρέμμα Πειραιώτισσα» μου λέει με καμάρι, όμως αποφάσισε να εγκαταλείψει το λιμάνι περίπου στα 20 της. Δεν ήθελε να μένει σε μια πόλη με πολύ κόσμο. Της άρεσε περισσότερο η ησυχία και γι’ αυτό αποφάσισε να μετακομίσει στα Σφακιά της Κρήτης. «Τότε εκεί ακόμη υπήρχε ηρεμία», θυμάται «μέχρι που χάλασαν τα πράγματα».

Στην πορεία της εργάστηκε ως διακοσμήτρια. Με τα χρόνια συνταξιοδοτήθηκε και τώρα ζει από το μισθό που λαμβάνει κάθε μήνα. Τη ρωτάω για τη μετακόμισή της από τα Σφακιά στον Ανάβατο της Χίου. «Αχ, τι μου θύμισες τώρα… Πάνε περίπου 23 χρόνια που μένω μόνιμα εδώ», μου λέει. «Στην αρχή στην Κρήτη ήταν πολύ ωραία, μα με τα χρόνια χάλασε κι αυτή. Ξέρεις, η μάνα μου ήταν από εκεί, είχα σπίτι και ένα μέρος διαφορετικό από την Αθήνα να μείνω. Μου άρεσε μέχρι που έγινε σαν την Αθήνα», μου εξιστορεί. Χωρίς λοιπόν να το σκεφθεί και πολύ, πήρε τα πράγματα της και αποφάσισε να μείνει μόνιμα στον Ανάβατο. Άλλωστε, ήξερε το χωριό από πολύ μικρή αφού συνήθιζαν να την πηγαίνουν εκεί οι γονείς και οι παππούδες της.

«Βρίσκομαι εδώ 23 χρόνια» μου λέει η 72χρονη Σμαράγδα «και η κάθε μέρα μου κυλά διαφορετικά». Η 72χρονη που δεν έχει κάνει οικογένεια, σηκώνεται το πρωί, ασχολείται με τα ζώα της, τον κήπο της και στη συνέχεια ετοιμάζει το φαγητό της. Βλέπει αργότερα τηλεόραση και όποτε το έχει ανάγκη, μιλά στο τηλέφωνο με τους κατοίκους άλλων χωριών. Κατεβαίνει για ψώνια στη Χίο μια φορά το μήνα. Παίρνει μάλιστα ταξί που πληρώνει -άλλες φορές από τη σύνταξή της- και άλλοτε τη βοηθούν για να μην χρεώνεται πολύ. «Μου έκοψαν το ΚΤΕΛ που περνούσε από εδώ. Πλέον, όποτε χρειάζομαι κάτι θα πάρω ή ταξί ή κάποιον άλλο να με βοηθήσει».

Το χωριό Ανάβατος στη Χίο

Το ελαφρύ εγκεφαλικό που έπαθε πριν από λίγους μήνες, το πρόλαβε χάρη στην έγκαιρη επέμβαση των κατοίκων του διπλανού χωριού Αυγώνυμα (περίπου 4 χιλιόμετρα από τον Ανάβατο η απόσταση). «Ένα τηλέφωνο κι έτρεξαν οι άνθρωποι. Να’ ναι καλά», μου λέει η Σμαράγδα.

Το χειμώνα, κάποια Σαββατοκύριακα τουλάχιστον, έρχονται στον Ανάβατο κάποιοι Χιώτες που έχουν εξοχικό στο χωριό. «Θέλουν να δουν και τα σπίτια τους και να δουν αν είμαι καλά», μου λέει εκείνη. Τη ρωτώ στη συνέχεια για τη μοναξιά της καθημερινότητας. «Επέλεξα να ζήσω έτσι και δε νιώθω μόνη. Είναι τόσες οι ασχολίες μου που δεν έχω χρόνο να σκεφθώ τη μοναξιά. Άλλωστε, έχω τα ζώα μου που τα φροντίζω συνεχώς», μου επισημαίνει.

Η Σμαράγδα είχε και μόνιμους γείτονες στο παρελθόν. Μόλις τρεις αλλά πέθαναν με το πέρασμα των χρόνων. «Οι καθημερινές μου παρέες έχουν φύγει από τη ζωή εδώ και καιρό, αλλά δεν αισθάνομαι μοναξιά. Ξέρεις κορίτσι μου, δεν μου αρέσουν οι πόλεις και αυτός ο πολύς ο κόσμος», μου επαναλαμβάνει «γι’ αυτό και μένω εδώ».

Ο Ανάβατος, όπου κατοικεί η Σμαράγδα από τις αρχές της δεκαετίας του ΄90, έχει ανακηρυχθεί προστατευόμενο μνημείο. Το χωριό είναι χτισμένο σε ένα βράχο 450 μέτρων επάνω από τη θάλασσα, με απόκρημνες πλευρές στα δυτικά και στα νότια και μία πρόσβαση από τον Βορρά. Το χωριό έχει και μια ιστορία. «Στη σφαγή της Χίου το 1822 στον Ανάβατο ζούσαν 3.000 άνθρωποι. Όσοι πρόλαβαν να φύγουν γλίτωσαν, όμως είχαν έρθει έως εδώ για να σωθούν κάτοικοι από πολλά χωριά. Πολλοί πήδηξαν από τον γκρεμό. Όσοι διασώθηκαν κράτησαν ζωντανό το χωριό, έως τον καταστροφικό σεισμό του 1881. Ο παππούς μου εγκατέλειψε το χωριό και πέρασε απέναντι στη Σμύρνη. Το 1922 με την Καταστροφή πήγε στον Πειραιά», μου λέει η Σμαράγδα. «Έτσι θυμόμουν πάντα το χωριό και το σπίτι μου και γι’ αυτό αποφάσισα να μείνω εδώ», θυμάται η 72χρονη. Και όταν τη ρωτώ, αν θα επέστρεφε ποτέ σε κάποιο πιο πυκνοκατοικημένο -έστω- μέρος της Χίου, μου απαντά: «Εδώ πάνω είμαι ευτυχισμένη. Έχω συμφιλιωθεί με την πραγματικότητα και μου αρέσει ο τρόπος ζωής μου. Δεν θα τον άλλαζα με κανέναν», μου λέει και με χαιρετά…

Ακολουθήστε το VICE στο Twitter,  Facebook και Instagram.