Άγγελος Τανάγρας: Ο Άνθρωπος Πίσω από το Πρώτο Πείραμα Τηλεπάθειας στην Ελλάδα

Μπορεί να φαίνεται απίστευτο, όμως πριν από εκατό χρόνια υπήρξε στην Ελλάδα ένας κλειστός κύκλος ανθρώπων, οι οποίοι έκαναν έρευνες πάνω στην παραψυχολογία και έστηναν σεάνς με σκοπό να έρθουν σε επικοινωνία με πνεύματα.

Ήταν κυρίως άτομα με οικονομική άνεση και καλλιτέχνες, οι οποίοι ανήκαν στην «υψηλή κοινωνία». Αξίζει να αναφέρουμε ότι τέτοιου είδους συναθροίσεις γίνονταν στο σπίτι του σατυρικού ποιητή, Γεωργίου Σουρή και σε κάποιες από αυτές συμμετείχε και ο ποιητής, συγγραφέας και ιστορικός, Κωστής Παλαμάς.  

Αν υπάρχει πάντως ένα όνομα που έχει συνδεθεί με την παραψυχολογία στην Ελλάδα, αυτό δεν είναι άλλο από του ΆγγελουΤανάγρα – αν και ο ίδιος δεν χρησιμοποίησε ποτέ τον συγκεκριμένο όρο. Το πιο πιθανό είναι ότι το συγκεκριμένο όνομα δεν σας λέει κάτι και είναι φυσικό, αφού, παρότι έκανε πολλές έρευνες, δεν μνημονεύεται από τους επιστημονικούς κύκλους.

Τα ημερολόγια και οι σημειώσεις του βρίσκονται στο Parapsychology Foundation των HΠΑ, ενώ βιβλία του έχουν εκδοθεί σε διάφορες γλώσσες. Μέχρι πριν από δυο χρόνια, όμως, δεν υπήρχαν ελληνικές εκδόσεις - κάτι που άλλαξε έπειτα από προσπάθεια του Νικολάου Κουμαρτζή.

Ο Άγγελος Τανάγρας γεννήθηκε στη Αθήνα στις 7 Μαρτίου του 1877. Το πραγματικό του όνομα ήταν Άγγελος Ευαγγελίδης και σπούδασε Ιατρική σε Ελλάδα και Γερμανία. Ήταν στρατιωτικός και συμμετείχε στον Ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897, στην Κρητική Επανάσταση και στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Έχαιρε γενικής εκτίμησης και έτσι ανέλαβε τη θέση του εκπροσώπου της Διεθνούς Υγειονομικής Επιτροπής. Τελικά, αποστρατεύτηκε με τον βαθμό του Γενικού Αρχιάτρου και αποφάσισε να επικεντρωθεί στην παραψυχολογία. Ο τομέας γνώριζε μεγάλη άνθιση σε όλο τον κόσμο, στις αρχές του 20ού αιώνα.

Πριν από ακριβώς εκατό χρόνια, το 1923, ιδρύει την «Εταιρεία Ψυχικών Ερευνών» και χάρη στα πειράματα που έκανε θεωρείται ο «πατέρας της Ελληνικής Παραψυχολογίας». Μάλιστα, η προσπάθειά του αναγνωρίστηκε από τους διεθνείς κύκλους της Ψυχοφυσιολογίας - όπως προτιμούσε να αναφέρεται σε αυτή. Σκοπός του ήταν να αποδείξει ότι υπάρχουν φαινόμενα που δεν μπορούν ακόμα να εξηγηθούν από τη σύγχρονη επιστήμη - αλλά και να εξηγήσει λογικά τα αντίστοιχα παραφυσικά.

Αξίζει να αναφερθεί ότι, σύμφωνα με όσα έχουν γίνει γνωστά για τον ίδιο μέσω των συνεντεύξεων του, ήταν πολέμιος αυτού που αποκαλούμε «παραφυσικό». Δεν πίστευε στα πνεύματα, ούτε στα φαντάσματα. Θεωρούσε ότι υπάρχει ένα φάσμα στο οποίο μπορεί να εισέλθει ο άνθρωπος με το μυαλό του. Όπως αναφέρει σε ένα αφιέρωμα του 2010, ο ψυχοθεραπευτής Άγγελος Βιαννίτης, «ένα κοινό μέσο», που λίγο έως πολύ «συνδέει τα πάντα».

Αυτός ίσως να ήταν και ο λόγος της κόντρας του με μια άλλη μεγάλη μορφή της εποχής στον τομέα της έρευνας. Τον Παύλο Σαντορίνη.

Όπως αναφέρεται και σε σχετικό επεισόδιο του podcast The Conspiracy Club, αναφερόταν στις λεγόμενες διάμεσους -Medium- ως «Πυθίες», θέλοντας ίσως να αποφύγει τη γελοιοποίηση της έρευνάς του, αλλά και λόγω της δηλωμένης του αγάπης για τον πνευματισμό που έκρυβαν μέρη όπως οι Δελφοί.

Αρωγός στην προσπάθειά του ήταν η κόρη του Εμμανουήλ Μπενάκη, Αλεξάνδρα Χωρέμη Μπενάκη, η οποία χρηματοδοτούσε και βοηθούσε ηθικά την «Εταιρεία Ψυχικών Ερευνών». Όσοι συμμετείχαν στις έρευνες το έκαναν εθελοντικά. Ο Τανάγρας είχε οικονομική άνεση και δεν έβγαζε χρήματα από αυτό το ιδιαίτερο project.

Το γεγονός ότι η κοσμική Αθήνα είχε τέτοιου είδους ανησυχίες άνοιξε πολλές πόρτες στον Τανάγρα. Ένας ακόμη άνθρωπος που πίστεψε σε αυτόν ήταν ο Θεόφιλος Βορέας. Σπουδαγμένος και ο ίδιος στη Γερμανία, εργάστηκε δίπλα στον Δημήτριο Αιγινήτη στο Αστεροσκοπείο Αθηνών, ήταν από τα πρώτα μέλη της Ακαδημίας Αθηνών και στη συνέχεια έγινε καθηγητής Πανεπιστημίου -στη Φιλοσοφική Αθηνών.

Επηρεασμένος από την «Εταιρεία Ψυχικών Ερευνών», η οποία είχε προκαλέσει το ενδιαφέρον ανθρώπων από όλη την Ελλάδα, το 1925 προχώρησε σε μια αρκετά προχωρημένη κίνηση. Εισήγαγε την «πειραματική ψυχολογία» ως επιστημονικό πεδίο στη σχολή και ίδρυσε το πρώτο ψυχολογικό εργαστήριο.

Επιστρέφοντας στον Άγγελο Τανάγρα και την «ΕΨΕ», θα πρέπει να αναφέρουμε ένα από τα πιο σημαντικά πειράματά του. Έλαβε χώρα στις 14 Ιανουαρίου του 1928 στα γραφεία της εταιρείας. Εκεί βρέθηκαν δύο διάμεσες, η Ελπινίκη και η Κωνσταντιά Νικολαΐδου. Στον χώρο βρίσκονταν, εκτός απ’ τον Τανάγρα, δύο νευρολόγοι, ένας ιατρός, ακαδημαϊκοί -μεταξύ τους και ο Βορέας- αλλά και επιστήμονες διαφόρων ειδικοτήτων.

Την ίδια στιγμή είχε μαζευτεί μια δεύτερη ομάδα και στην αντίστοιχη εταιρεία του Παρισίου. Σε αυτό το μοναδικό τηλεπαθητικό πείραμα το Παρίσι ήταν ο «πομπός» και η Αθήνα ο «δέκτης». Οι συμμετέχοντες είχαν μπροστά τους ένα χαρτί και ζωγράφισαν κάποια σχήματα. Στη συνέχεια, οι υπεύθυνοι του πειράματος τα έβαλαν σε ένα φάκελο και τα ταχυδρόμησαν. 

Αξίζει να αναφέρουμε ότι εκείνη την εποχή δεν μπορούσε να υπάρξει άμεση τηλεφωνική επαφή μεταξύ δύο χωρών. Όταν έφτασαν τα αποτελέσματα, υπήρξε ενθουσιασμός. Τα σχήματα είχαν πολλές ομοιότητες, απλώς τα ελληνικά, δηλαδή αυτά των δεκτών, ήταν πολύ πιο απλοϊκά σχεδιασμένα και είχαν κάποιες μικρές διαφορές. Για παράδειγμα, υπήρχε ένα σχέδιο που αποτελείτο από παράλληλες γραμμές. Το γαλλικό σχέδιο είχε κάθετες γραμμές, ενώ το ελληνικό οριζόντιες.

Εκτός της τηλεπάθειας, ο Τανάγρας ασχολήθηκε με διάφορες θεματικές. Πάντα βάζοντας μπροστά την επιστήμη. Δεν τα πήγαινε καλά με τις δεισιδαιμονίες και προσπαθούσε να εξηγήσει ακόμη και το φαινόμενο των φαντασμάτων, του εκτοπλάσματος, τηλεκινησίας, poltergeist, προφητικών ονείρων και πολλών ακόμη, με γνώμονα πάντα την επιστημονική εξήγησή τους, δεχόμενος, βέβαια, ότι δεν είχε απάντηση για τα πάντα.

Το ξεκίνημα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου έφερε και την αναγκαστική παύση των δραστηριοτήτων της «ΕΨΕ». Το τέλος του πολέμου έφερε μια Ελλάδα πολύ διαφορετική και έτσι αυτού του είδους οι έρευνες σταμάτησαν.   

Ο Άγγελος Τανάγρας «έφυγε» από τη ζωή στις 5 Φεβρουαρίου του 1971 σε ηλικία 94 ετών. Έδωσε την τελευταία του συνέντευξη το 1969 στην εφημερίδα «Ακρόπολις». Δήλωσε πικραμμένος που η έρευνά του δεν συνεχίστηκε από νεότερους επιστήμονες.

«Εγώ φεύγω με τη θλίψη ότι το έργο μου, η ίδρυση της Εταιρίας Ψυχικών Ερευνών, ερευνών αυστηρώς επιστημονικών, υπήρξε πρόωρος διά τον τόπο μας, όπου το πλείστον ή αδιαφορεί ή εξακολουθεί να ενδιαφέρεται διά εντυπωσιακάς παρεξηγήσεις των ψυχικών φαινομένων και αυταπάτας δήθεν επικοινωνιών με πνεύματα νεκρών. Κρίμα εις την προσπάθειαν διά εν έθνος με την κληρονομίαν των Πυθίων και των Μαντείων, το οποίο έπρεπε να προηγήται επί του πεδίου αυτού», έλεγε στον δημοσιογράφο Γ. Κορωναίο.

Εκείνη την περίοδο έμενε μόνος σε ένα σπίτι στην οδό Επτανήσου στο κέντρο. Σύμφωνα με όσα περιέγραψε στο άρθρο ο Κορωναίος, είχε ελάχιστα έπιπλα, στο σπίτι δεν υπήρχαν βιβλία, ενώ στην ντουλάπα του είχε κρεμασμένη τη στρατιωτική του φορεσιά. Ουσιαστικά, συνάντησε έναν άνθρωπο που απλά περίμενε τον θάνατό του – με τον οποίο είχε συμβιβαστεί.

Ένα από τα τρία κάδρα που υπήρχαν στο σπίτι «φιλοξενούσε» μια φωτογραφία του Άλμπερτ Αϊνστάιν.

Με τον θάνατό του έκλεισε ένας κύκλος στην Ελλάδα, ο οποίος στην πραγματικότητα είχε ως επίκεντρο μόνο αυτόν. Την επιστημονική του «κληρονομιά» την εμπιστεύτηκε σε έναν φίλο, πολιτικό πρόσωπο αγνώστων λοιπών στοιχείων, με σκοπό να δημοσιοποιηθεί μετά τον θάνατό του. Όπως αναφέρω και πιο πάνω, τα ημερολόγια του βρίσκονται στη Νέα Υόρκη, ενώ, έχουν γίνει προσπάθειες ώστε να επιστρέψουν στην Ελλάδα.

Ποτέ, όμως, από επίσημους φορείς.

Μάλλον ακόμα και σήμερα, εκατό χρόνια αργότερα, δεν είμαστε έτοιμοι να σκεφτούμε «έξω από το κουτί». Ακόμη και με απόλυτα επιστημονικούς όρους, όπως ονειρεύτηκε κάποτε ο Άγγελος Τανάγρας.

Ακολουθήστε τον Αντώνη Κωνσταντάρα στο Ιnstagram.

Περισσότερα από το VICE

ΜΠΑΜ FC: Η Ποδοσφαιρική Ομάδα που Φτιάχτηκε από YouTubers Πάει «Τρένο»

Θα Ήσουν Φίλος με τους Φίλους σου αν Δεν Παίρνατε Ναρκωτικά Μαζί;

«Δούλεψα σε Studio με Μεξικανούς Gangster» - Ο Joza Είναι Νομάς Tattoo Artist

Ακολουθήστε το VICE σε Facebook, Instagram και Twitter.