Ποια Είναι τα Όρια της Σωματικής Επαφής στον Αθλητισμό;

Photo: flickr/Ryan Scott

Ήταν Δεκέμβριος του 2011, όταν «έσκασε» στην πόλη του Ρεθύμνου η μεγαλύτερη υπόθεση παιδεραστίας στην Ελλάδα. Ένας δάσκαλος και προπονητής της τοπικής ομάδας μπάσκετ παίδων, συνελήφθη με τις κατηγορίες παρενόχλησης μεγάλου αριθμού αγοριών εφηβικής και προεφηβικής ηλικίας για περίπου 7-8 χρόνια. Η δίκη ολοκληρώθηκε και ο προπονητής Σειραγάκης καταδικάστηκε σε φυλάκιση 120 ετών. Eίχε δημιουργήσει μια πυραμίδα με τα χαρακτηριστικά σέχτας, κακοποιώντας για χρόνια δεκάδες αγόρια.

«Ξεπερνάμε τα όρια μας, κατακτάμε επιδόσεις». Με αυτό το μότο έκανε τα παιδιά να πιστεύουν σε έναν απώτερο σκοπό, προκειμένου να υποβάλλονται σε δοκιμασίες που θα τους επέτρεπαν, δήθεν,  να αποδώσουν καλύτερα στην ομάδα. Στο πρώτο σκαλί της πυραμίδας έπρεπε να υφίστανται φυσικό πόνο, περιορισμό και άλλα ανάλογα τεστ. Τα πήγαινε, για παράδειγμα, σε νεκροταφεία. Τα παιδιά που ανταποκρίνονταν ανέβαιναν στη δεύτερη βαθμίδα και υποβάλλονταν σε σεξουαλικές πρακτικές μεταξύ τους. Αν δεν έκαναν πίσω, έφταναν στο τρίτο και το τελευταίο βήμα. Τις επαφές με τον ίδιο. Η όλη διαδικασία γινόταν και με την απαραίτητη μυστικοπάθεια. Ήταν δεδομένο ότι δεν έπρεπε να μιλήσουν σε κανέναν για τις εμπειρίες τους και τις συναναστροφές τους.

Τα γεγονότα του 2011 και η δημοσιοποίησή τους,  αποτέλεσαν την αφορμή για τη δημιουργία του προγράμματος ΕΣΠΑ με τίτλο: «Σχέδιο συνολικής ψυχο-κοινωνικής παρέμβασης στην πόλη του Ρεθύμνου με στόχο την πρόληψη και αντιμετώπιση του φαινομένου της σεξουαλικής παρενόχλησης ανηλίκων», με προϋπολογισμό 500 χιλιάδες ευρώ. Λόγω της δεδομένης γραφειοκρατίας, η υλοποίηση του προγράμματος ξεκίνησε τον Οκτώβριο του 2013, αποτελώντας την πρώτη οργανωμένη δομή παροχής υπηρεσιών ψυχικής υγείας ή ψυχοκοινωνικής μέριμνας για παιδιά και εφήβους του δημοσίου τομέα στο Νομό Ρεθύμνης. Γενικότερα το θέμα της σεξουαλικής βίας στον αθλητισμό παραμένει ταμπού στη χώρα μας, παρότι στο εξωτερικό έχουν γίνει πολύ μεγάλα βήματα για την αντιμετώπισή της.  H δράση του προγράμματος στο Ρέθυμνο είναι πολυεπίπεδη. Απευθύνθηκε σε μια ευρεία γκάμα περιπτώσεων και σχεδόν 5.000 μαθητές έχουν ενημερωθεί για τους κινδύνους που ελλοχεύουν.  Συνολικά, έχουν αντιμετωπιστεί κλινικά πάνω από 280 παιδιά και έφηβοι μαζί με τις οικογένειές τους. Υποθέσεις που δεν αφορούσαν μόνο κακοποιήσεις και νεαρούς από την ομάδα μπάσκετ, αλλά κάθε είδους προβλήματα που μπορεί να αντιμετωπίζουν παιδιά και οικογένειες.

Όπως είναι λογικό, το κλίμα είναι περίεργο μετά τη δημοσιοποίηση των πρακτικών του προπονητή μπάσκετ και ακόμα και σήμερα, δεν έχει καταφέρει να αλλάξει ολοκληρωτικά. Άλλωστε, μετά τις αποκαλύψεις για τον Σειραγάκη, συνελήφθη ένας ακόμα προπονητής παιδικής ομάδας, ο οποίος μάλιστα προσπάθησε να αυτοκτονήσει όταν αντίκρισε τις αρχές. Από τους γυμναστές έχει μεταφερθεί στους αρμόδιους του προγράμματος ότι υπάρχει μια γενικότερη ανησυχία για τον τρόπο εκγύμνανσης των παιδιών. Φοβούμενοι ότι η οποιαδήποτε σωματική επαφή με τα παιδιά θα τους εξέθετε σε υπόνοιες, προσπαθούν να γυμνάσουν τους νεαρούς, είτε στο σχολείο είτε στους αθλητικούς συλλόγους, με την ελάχιστη δυνατή σωματική επαφή. Σε πολλές περιπτώσεις, φυσικά, κάτι τέτοιο δεν είναι λειτουργικό. Ο διακεκριμένος διδάκτορας ψυχιατρικής Γιώργος Νικολαΐδης, επικεφαλής του προγράμματος, μου λέει για τις αντιδράσεις.

«Φυσικά, στην αρχή η τοπική κοινωνία ήταν ταραγμένη, κεραυνοβολημένη θα έλεγα. Στη συνέχεια, όπως θα ήταν αναμενόμενο για κάθε τοπική κοινωνία, επέλεξε μάλλον να μην μιλάει για τα όσα αποκαλύφθηκαν παρά να τα αναμοχλεύει. Και τονίζω πως αυτό είναι μάλλον το αναμενόμενο αντανακλαστικό κάθε τοπικής κοινωνίας που έρχεται αντιμέτωπη με ένα τόσο τραυματικό γεγονός, αλλά και που ενδεχομένως να φοβάται πως αν το αντιμετωπίσει κατάματα. Θα έπρεπε να αλλάξει τρόπους, συμπεριφορές, στάσεις και πρακτικές παγιωμένες σε μεγάλο μέρος του πληθυσμού ή και να πρέπει να ξαναδεί κριτικά τις ευθύνες όλων μια τέτοια υπόθεση».

Ο κύριος Νικολαϊδης ξεκαθαρίζει ότι κάποιες οικογένειες ίσως δεν ήταν έτοιμες να ακούσουν και να μιλήσουν με τα παιδιά τους για τέτοια ζητήματα, που σε μικρές κοινωνίες θεωρούνται ταμπού. «Αρκετοί γονείς ίσως να αισθάνονται άβολα ή να διστάζουν, καθώς και οι ίδιοι δεν έχουν την καθοδήγηση που θα ήθελαν για να μιλήσουν στα παιδιά τους για τέτοια ζητήματα», μου λέει, προσθέτοντας ότι είναι πολύ δύσκολο για ένα παιδί να μιλήσει στο οικογενειακό του περιβάλλον για ένα θέμα που θεωρείται ταμπού.

Είναι, λοιπόν, απαραίτητο, προκειμένου να υπάρξουν σωστές κινήσεις για ανάλογες περιπτώσεις που ίσως εμφανιστούν στο μέλλον,  να υπάρξει η κατάλληλη προσέγγιση στην τοπική κοινωνία.  Και πως ακριβώς παρεμβαίνει κανείς στις κοινωνικές δομές; «Προσπαθώντας να βοηθήσουμε στην αντιμετώπιση αυτής της κατάστασης σε συνεργασία με την Ένωση Γυμναστών του Νομού Ρεθύμνης, μεταφέραμε εμπειρία από άλλες χώρες και τις αντίστοιχες Μονάδες του Συμβουλίου της Ευρώπης αναφορικά με τους Κώδικες Δεοντολογίας για την προστασία των παιδιών από την βία και την θυματοποίηση στον χώρο του αθλητισμού. Κώδικες που έχουν αναπτυχθεί είτε ως νομοθετικό πλαίσιο είτε πρωτοβουλιακά από τα ίδια τα αθλητικά σωματεία σε χώρες όπως η Μ. Βρετανία, η Ελβετία, η Δανία κ.ο.κ», μου λέει  ο κύριος Νικολαΐδης και προσθέτει: « Ο στόχος της εφαρμογής αυτών των δεοντολογικών μηχανισμών είναι διττός. Αφενός η προστασία των παιδιών και των οικογενειών τους, που ανησυχούν για την ασφάλεια των παιδιών τους, αλλά και η προστασία των επαγγελματιών του χώρου ώστε να -μπορούν να κάνουν την δουλειά τους χωρίς να φοβούνται πως θα παρεξηγηθούν ή θα κατηγορηθούν αδίκως».

Παρότι αυτοί οι κώδικες ακόμα δεν έχουν πάρει θεσμική μορφή, η θετική τους επίδραση έχει ήδη αρχίσει να φαίνεται. «Το άνοιγμα της συζήτησης γύρω από αυτά τα ζητήματα πιστεύω ότι έχει επιδράσει πολύ θετικά το κλίμα στην τοπική κοινότητα του χώρου του αθλητισμού. Είναι ευχής έργο να γενικευθεί κάτι τέτοιο και σε ολόκληρη τη χώρα καθώς δεν πρέπει να έχουμε αυταπάτες. Ανάλογοι προβληματισμοί και προβλήματα υφίστανται σε όλη την επικράτεια απλώς στο Ρέθυμνο λόγω της αποκάλυψης της υπόθεσης αναδείχτηκαν τόσο ανάγλυφα», μου λέει ο κύριος Νικολαΐδης.

Το σημαντικό βέβαια είναι μην εξελιχθεί το πρόγραμμα σε πυροτέχνημα, καθώς ακόμα δεν έχει εγκριθεί η χρονική επέκτασή του. Είναι πιθανόν ο νομός να μείνει ξανά ακάλυπτος από πλευράς υπηρεσιών ψυχικής υγείας και κοινωνικής μέριμνας για παιδιά και εφήβους. Και οι πληγές από την υπόθεση Σειραγάκη να μην κλείσουν ποτέ.