Μπήκαμε στο Πρώτο Υπνωτήριο για Άστεγους Ανήλικους στην Ελλάδα

Το πρώτο υπνωτήριο της Ευρώπης για άστεγους ανήλικους άνοιξε τις πόρτες του, τον περασμένο Απρίλιο στην Αθήνα. Το επισκεφθήκαμε ένα απόγευμα και είδαμε από κοντά την προσπάθεια όλων να παρέχουν στα παιδιά που έχουν βιώσει την αστεγία, λιγότερο ή περισσότερο καιρό, ένα ασφαλές και ζεστό περιβάλλον.

Είναι αδιανόητο για έναν άνθρωπο να μην ξέρει πού θα περάσει το βράδυ. Όταν μιλάμε για ανήλικο, η σκληρότητα της αστεγίας δεν περιγράφεται. Το υπνωτήριο αστέγων ανηλίκων που δημιουργήθηκε από τη ΜΕΤΑδραση με τη συμβολή του Δήμου Αθηναίων και της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες έρχεται να καλύψει μια κατεπείγουσα ανάγκη. Το να ξέρει ένα άστεγο παιδί ότι το βράδυ υπάρχει ένα κρεβάτι να το περιμένει, μεταμορφώνει τη ζωή του και τη στάση του στα πράγματα.

«Ένα ζεστό κρεβάτι προσφέρει μια ηρεμία και στην υπόλοιπη καθημερινότητα. Φαίνεται στο πρόσωπο των παιδιών. Είναι παιδιά που έχουν ζήσει σε πολύ δύσκολες συνθήκες και τώρα έχει αλλάξει ο τρόπος που κινούνται», λέει στο VICE o Δημήτρης Ντούφας, υπεύθυνος τμήματος άστεγων ασυνόδευτων ανηλίκων και υπεύθυνος του υπνωτηρίου της ΜΕΤΑδρασης.

Ο ίδιος θυμάται την πρώτη φορά που ένα δεκαεξάχρονο παιδί θα έμενε στο υπνωτήριο. «Ήρθε, έκανε μπάνιο και στις 20.30 δόθηκε το φαγητό. Έφαγε και στις 21.00 ήθελε να ανέβει πάνω. Του λέω “τι θα κάνεις από τώρα πάνω”; “Θα κοιμηθώ”, μου απαντάει. Δεν είχε κινητό για να μιλήσει με κάποιον. Κοιμήθηκε 11 ώρες, τον ξυπνήσαμε εμείς στις 8 το πρωί. Τόσο εξουθενωμένος ήταν. Η ανάγκη να έχεις ένα κρεβάτι, σεντόνια καθαρά κι ένα ζεστό πάπλωμα να κοιμηθείς, αυτό που για μας είναι δεδομένο, για εκείνο το 16χρονο παιδί ήταν τα πάντα».

Ο σπόρος για την ιδέα του υπνωτηρίου «γεννήθηκε» στην πρόεδρο της ΜΕΤΑδρασης, Λώρα Παππά, το 2016. «Τότε ήταν η πρώτη φορά που ξεκίνησαν να έρχονται παιδιά και να μας λένε ότι δεν έχουμε πού να κοιμηθούμε. “Βοηθήστε μας να βρούμε κάπου να κοιμηθούμε, γιατί φοβόμαστε στον δρόμο. Πηγαίνετέ μας σε ένα αστυνομικό τμήμα”. Αυτή ήταν η έσχατη λύση για τα παιδιά», όπως λέει στο VICE η Μαρία Μπενά, υπεύθυνη επικοινωνίας της ΜΕΤΑδρασης.

«Εμείς δεν μπορούσαμε να κάνουμε και πολλά, διότι υπάρχει διαδικασία και πολλά στάδια που πρέπει να ακολουθήσεις για να μπει το παιδί σε κάποια δομή. Το πιο άμεσο ήταν ένα κρατητήριο, όπου θα μπορούσε το παιδί να περάσει τη νύχτα, ένα τραγικό περιβάλλον για έναν ανήλικο. Υπήρχαν ασυνόδευτα που έρχονταν από τη Μόρια και τα άλλα καμπ των νησιών ή από τα βόρεια σύνορα, ακόμη και παιδιά που δεν είχαν περάσει από κανένα καμπ και δεν είχαν καταγραφεί ποτέ. Δεν ξέρουμε καν την ύπαρξή τους, δεν υπολογίζονται στους αριθμούς που μετράει το Εθνικό Κέντρο Κοινωνικής Αλληλεγγύης (Ε.Κ.Κ.Α.)», σημειώνει η Μαρία Μπενά.

«Αόρατα» παιδιά πρόσφυγες που δεν έχουν καταγραφεί ποτέ ή παιδιά που έχουν περάσει από καμπ και στην πορεία βρίσκονται μόνα τους στην Αθήνα, κάθε μέρα καλούνται να βρουν μια καινούρια λύση για το πού θα περάσουν το βράδυ. Σύμφωνα με το ΕΚΚΑ, στην Ελλάδα τα ασυνόδευτα παιδιά που βιώνουν την αστεγία και ζουν υπό επισφαλείς συνθήκες είναι 889, στην πλειονότητα τους αγόρια, μεταξύ 14-18 ετών. Μάλιστα, πάνω από το 60% των παιδιών αυτών βρίσκονται στην Αθήνα. Στο πιλοτικό στάδιο, το υπνωτήριο μπορεί φιλοξενήσει μέχρι και 60 αγόρια άνω των 12 ετών.

Το υπνωτήριο δεν απευθύνεται, όμως, μόνο σε ασυνόδευτους ανήλικους πρόσφυγες. Είναι ανοιχτό σε όλα τα παιδιά της πόλης. Σε επικοινωνία της ΜΕΤΑδρασης με τον Δήμο Αθηναίων, αλλά και την Αστυνομία και την Εισαγγελία, έγινε ξεκάθαρο ότι υπάρχουν επείγουσες ανάγκες αυτή τη στιγμή. Σε πολλές μονογονεϊκές οικογένειες, αν κάτι συμβεί στον γονιό, το παιδί βρίσκεται «ξεκρέμαστο». Όπως μας λέει ο υπεύθυνος του υπνωτηρίου, Δημήτρης Ντούφας, «αν βρεθεί ο πατέρας ή η μητέρα σε δύσκολη θέση, για παράδειγμα να κρατείται στην αστυνομία ή να πρέπει να μπει στο νοσοκομείο, βρίσκεται ένα παιδί μόνο του, χωρίς οικογένεια και δεν ξέρουν τι να το κάνουν. Επίσης, σε περίπτωση που ο γονιός είναι τοξικοεξαρτημένος, μπορεί να γίνει απομάκρυνση του παιδιού. Όλα τα παιδιά μπορούν να φιλοξενηθούν στο υπνωτήριο».

Η επιθυμία των ανθρώπων της ΜΕΤΑδρασης είναι το υπνωτήριο να λειτουργεί ως ένα μεταβατικό στάδιο και γρήγορα να βρίσκεται μια μόνιμη δομή φιλοξενίας για αυτά τα παιδιά, όπου θα τους παρέχονται τα πάντα. Δεν γίνεται όμως συνήθως έτσι. Υπάρχουν ξενώνες στην Αθήνα, αλλά δεν υπάρχουν αρκετές θέσεις.

«Το ιδανικό θα ήταν να μην υπήρχε το υπνωτήριο και όλα τα παιδιά να ζούσαν σε μια μόνιμη δομή φιλοξενίας. Παρ’ όλα αυτά, έρχονται πολλά παιδιά στο Κέντρο Ημέρας ζητώντας υποστήριξη για τα πιο βασικά, να φάνε κάπου, να κάνουν μπάνιο και να κοιμηθούν. Αμέσως, γίνεται αίτημα για να βρεθεί μόνιμη δομή φιλοξενίας και παράλληλα τα παιδιά κάνουν κάποιες ιατρικές εξετάσεις για να μπουν στο υπνωτήριο.

»Θα θέλαμε πολύ γρήγορα να λήξει όλο αυτό, να μείνει το παιδί τρεις μέρες στο υπνωτήριο και μετά να βρεθεί μια δομή, που θα του παρέχονται τα πάντα. Υπάρχουν δομές και ξενώνες, αλλά δεν υπάρχουν αρκετές θέσεις. Για παράδειγμα, τώρα στο υπνωτήριο έχουμε δύο αδέρφια, άρα θα πρέπει να βρεθεί ένας ξενώνας που να έχει δύο θέσεις, για να μην χωριστούν», λέει στο VICE η Σταυρούλα Μερεντίτη, συντονίστρια στο Κέντρο Ημέρας της ΜΕΤΑδρασης και επιστημονική υπεύθυνη για το υπνωτήριο.

Όπως μας λέει ο Δημήτρης Ντούφας, από τα 20 παιδιά που έχουν περάσει μέχρι στιγμής από το υπνωτήριο, τα έξι έχουν βρει μόνιμη φιλοξενία. «Αυτή τη στιγμή έχουμε 14 παιδιά, όλοι ασυνόδευτοι ανήλικοι από Πακιστάν, Αφγανιστάν, Μπαγκλαντές και ένα παιδί από τη Σομαλία. Οι ιστορίες των παιδιών έχουν πολλά κοινά σημεία. Έχουν φύγει από άθλιες συνθήκες, έχουν κάνει ένα τεράστιο ταξίδι και βιώνουν τα ίδια πράγματα ξανά και ξανά. Μία μέρα στον δρόμο, πέντε μέρες σε έναν ομοεθνή, μετά πάλι δυο μέρες στον δρόμο. Επαναλαμβάνεται συνεχώς αυτός ο κύκλος», όπως παρατηρεί ο Δημήτρης.

Η Σταυρούλα Μερεντίτη, συντονίστρια του Κέντρου Ημέρας, που άνοιξε τις πόρτες του αρκετό καιρό πριν το υπνωτήριο, τον Δεκέμβριο του 2019, θυμάται ότι «στις 18.00 το απόγευμα που έκλεινε, τα παιδιά δίσταζαν να αποχωρήσουν. Μας έλεγαν ότι δεν έχουν πού να κοιμηθούν. Μας ρωτούσαν “τώρα πρέπει να φύγω”; Πολλές φορές τα βρίσκαμε το επόμενο πρωί να κοιμούνται έξω από την πόρτα του Κέντρου Ημέρας. Κάποιοι ανήλικοι μας έλεγαν ότι είναι άστεγοι τρεις μήνες», θυμάται η Σταυρούλα.

Οι ανήλικοι που ζουν στον δρόμο βρίσκονται στην πιο ευάλωτη κατάσταση που θα μπορούσε να βρεθεί ένας άνθρωπος και καθημερινά πέφτουν θύμα κάθε είδους εκμετάλλευσης. «Ακόμα και το παιδί να είχε κάπου να μείνει δεν ξέραμε τι συνέβαινε. Δηλαδή, έρχεται κάποιος, πλησιάζει ένα παιδί που κοιμάται έξω στην Ομόνοια και του λέει “μπορείς να έρθεις να κοιμηθείς σπίτι μου, αν θέλεις”. Δεν τελειώνει όμως εκεί, γιατί αυτή η πόρτα το βράδυ κλείνει και δεν μπορούμε να ξέρουμε τι συμβαίνει», τονίζει η Σταυρούλα Μερεντίτη

«Υπήρχαν παιδιά που μας έλεγαν “με στέλνει να κλέβω για να με αφήσει το βράδυ να κοιμηθώ. Με βάζει να κάνω δουλειές στο σπίτι, να καθαρίζω και να μαγειρεύω”», σημειώνει η Σταυρούλα. Το μυαλό όλων πάει κατευθείαν σε περιπτώσεις σεξουαλικής εκμετάλλευσης ανήλικων προσφύγων και τη ρωτάω σχετικά. «Είναι πιθανό. Αν έχουν συμβεί περιστατικά σεξουαλικής εκμετάλλευσης, τα παιδιά δεν θα το παραδεχτούν εύκολα. Εφόσον χτίσεις μια σχέση με ένα παιδί, ενδεχομένως κάποια στιγμή να στο εμπιστευτεί», λέει στο VICE.

Οι άνθρωποι της ΜΕΤΑδρασης έχουν παρατηρήσει, από τις ιστορίες που μοιράζονται μαζί τους τα παιδιά, ότι τα περιστατικά εκμετάλλευσης στον δρόμο έχουν αυξηθεί σημαντικά την περίοδο του κορονοϊού. Φυσικά, η πανδημία έχει δυσκολέψει τη λειτουργία του υπνωτηρίου, όπως και κάθε πτυχή του έργου των Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων. Έχει δημιουργηθεί δωμάτιο καραντίνας, το οποίο μέχρι στιγμής έχει χρησιμοποιηθεί μόνο μια φορά, όταν στην καθημερινή θερμομέτρηση, ένα παιδί είχε λίγο πυρετό. Τελικά, ευτυχώς, το τεστ του βγήκε αρνητικό, μας λέει ο υπεύθυνος του υπνωτηρίου.

Λόγω κορονοϊού, επίσης, οι δραστηριότητες και τα μαθήματα που πραγματοποιούνταν στο Κέντρο Ημέρας έχουν περιοριστεί σημαντικά. Αν και αυτή τη στιγμή γίνονται πολλές προσπάθειες με μαθήματα ελληνικών, αγγλικών ή Η/Υ, λόγω της πανδημίας, τα παιδιά έχουν μεγάλα διαστήματα νεκρού χρόνου, όπου αναγκαστικά περιφέρονται στον δρόμο. Όταν χαλαρώσουν τα πράγματα, θα πραγματοποιούνται πολύ περισσότερες δραστηριότητες, καθώς όπως επισημαίνει ο Δημήτρης Ντούφας «είναι εξαιρετικά σημαντικό να μη βρίσκονται τα παιδιά στον δρόμο, να έχουν μια ρουτίνα και να υπάρχει ένα πλάνο ένταξής τους στην κοινωνία».

Το υπνωτήριο δεν είναι μόνο ένας χώρος, όπου τα παιδιά πάνε για να κοιμηθούν. Είναι το προσωρινό τους σπίτι. Πηγαίνουν περίπου στις 7 το απόγευμα, κάνουν μπάνιο και μετά τρώνε όλοι μαζί βραδινό. Μέσα σε αυτό το ασφαλές πλαίσιο κοινωνικοποιούνται, γνωρίζονται πιο καλά και νιώθουν ότι ανήκουν σε μια ομάδα. Ο ένας καταλαβαίνει τον άλλο, με έναν τρόπο που εμείς δεν θα μπορούσαμε. Την ημέρα που επισκεφτήκαμε το υπνωτήριο ήταν η τελευταία ημέρα του Ραμαζανιού. Μια εργαζόμενη της ΜΕΤΑδρασης από το Πακιστάν είχε μαγειρέψει παραδοσιακά φαγητά για να γιορτάσουν όλοι μαζί με τα παιδιά.

Πολύ σημαντικό επίσης, είναι το γεγονός ότι ωφελούμενοι της ΜΚΟ που έχουν κλείσει πια τα 18, εργάζονται στο υπνωτήριο ή σε άλλες δομές. «Μαθαίνω στα παιδιά πώς να συμβιώνουν μεταξύ τους, αλλά και τι πρέπει να κάνουν για να τα βγάλουν πέρα. Δουλεύω από το καλοκαίρι. Είναι εύκολο για μένα, γιατί έχω ζήσει σε παρόμοιες συνθήκες και ξέρω πώς νιώθουν. Ξέρω πώς να τους καθοδηγήσω για να μάθουν να επιβιώνουν. Είμαστε και κοντά στην ηλικία», λέει στο VICE o 19χρονος Κριστ από το Κονγκό, που παράλληλα σπουδάζει Τουριστικά.

Οι ιστορίες των παιδιών του υπνωτηρίου έχουν πολλά κοινά σημεία, αλλά η καθεμία είναι διαφορετική. Κάποια παιδιά περιμένουν ακόμα να περάσουν το πρώτο στάδιο που είναι η καταγραφή τους από την Υπηρεσία Ασύλου, για να οριστεί μετά η συνέντευξη. Κάποια άλλα έχουν ήδη περάσει τη διαδικασία της συνέντευξης και τώρα αναμένουν την απάντηση για το αν θα τους χορηγηθεί άσυλο στην Ελλάδα. Υπάρχουν παιδιά που έχουν οικογένεια σε άλλη ευρωπαϊκή χώρα και δεν αντέχουν να περιμένουν άλλο, αλλά και εκείνα που επιθυμούν να ζήσουν στην Ελλάδα. Το κάθε παιδί έχει μια εικόνα για το πώς φαντάζεται το μέλλον του.

«Αυτό που θέλουν όλα τα παιδιά είναι να πατήσουν στα πόδια τους, να τελειώσουν το σχολείο, να ανεξαρτητοποιηθούν. Θέλουν να ζήσουν αργότερα ως αυτόνομοι ενήλικες, να έχουν ένα δικό τους σπίτι, ένα δικό τους εισόδημα, να μπορέσουν να ενταχθούν στην κοινωνία», λέει στο VICE ο Δημήτρης Ντούφας.

Η ευχή όλων για το μέλλον είναι να μην χρειάζεται πια να υπάρχει υπνωτήριο αστέγων ανηλίκων. Ή τουλάχιστον να είναι ένας χώρος όπου τα παιδιά μένουν δυο μέρες και γρήγορα βρίσκουν ένα μόνιμο σπίτι. Προς το παρόν, όμως, το υπνωτήριο κάνει τα άστεγα παιδιά της πόλης να αισθάνονται πιο ασφαλή. Καλύπτει μια ανάγκη τόσο ζωτική και αυτονόητη, που οι περισσότεροι ούτε που τη σκεφτόμαστε. Ποιος από εμάς αναρωτήθηκε σήμερα πώς θα ήταν αν απόψε δεν είχε ένα κρεβάτι να τον περιμένει;     

Περισσότερες φωτογραφίες από το υπνωτήριο παρακάτω:

*Η ΜΕΤΑδραση έχει δημιουργήσει το τηλέφωνο/Viber/WhatsApp 6908091433 στο οποίο τα ασυνόδευτα παιδιά μπορούν να επικοινωνούν όλο το 24ωρο για παροχή βοήθειας στη γλώσσα τους.

Περισσότερα από το VICE

«Είναι Πολλοί οι Άνεργοι στη Νύχτα»- Στα Μπουζούκια της Ελλάδας ο Χρόνος Έχει Σταματήσει

Η «Εθνική» Προσφύγων στις Πολεμικές Τέχνες Προπονείται στο Πεδίο του Άρεως

Η Google Δεν Έχει Δηλώσει αν Προτίθεται να Ενημερώσει τους Παλιούς Χάρτες της Γάζας

Ακολουθήστε το VICE σε Facebook, Instagram και Twitter.