Θα Μπορούσαν τα Φιλικά Προς το Περιβάλλον Προφυλακτικά να Σώσουν τον Πλανήτη;

​Μπορεί ένα σακουλάκι από καουτσούκ μέσα στο οποίο εκσπερματώνεις και μετά το πετάς να σώσει τον πλανήτη; Ο Jeffrey Hollender και η κόρη του Meika αυτό πιστεύουν. Ο Jeffery είναι στο διοικητικό συμβούλιο της Greenpeace, ενώ ήταν και ο ιθύνων νους πίσω από τα προϊόντα Seventh Generation, μια σειρά «πράσινων» καθαριστικών που σήμερα μπορεί να βρει κανείς σε όλα τα σουπερμάρκετ.

Η τελευταία ενασχόληση του Jeffery και της 26χρονης κόρης του αφορά τα προφυλακτικά. Στο πλευρό τους έχουν την εταιρία Sustain. Χρειάστηκαν περίπου δυο χρόνια για να αναπτυχθεί το προϊόν και άρχισαν να τα πουλάνε διαδικτυακά φέτος. Η διαφημιστική εκστρατεία έχει στόχο περισσότερο τις γυναίκες από ότι τους άνδρες - το 10% των εσόδων δίνεται προς όφελος της αναπαραγωγικής υγείας των γυναικών.

Παρόλο που η επταμελής εταιρία προκάλεσε θόρυβο στο διαδίκτυο με τις θετικές για το γυναικείο φύλο διαφημίσεις, ο κύριος στόχος τους με αυτά τα μοδάτα «σκουφάκια» είναι να εφαρμόσουν υγιής, βιώσιμες και ηθικές μεθόδους παραγωγής στη βιομηχανία των προφυλακτικών και τελικά στη βιομηχανία των ελαστικών συνολικά.

Μελέτη που δημοσιεύτηκε τον Σεπτέμβριο από το πρόγραμμα Reproductive Health Technologies Project και το κέντρο Center for Environmental Health ανίχνευσε καρκινογόνες νιτροζαμίνες σε 16 από τα 23 προφυλακτικά που εξετάστηκαν. Όπως αναφέρει η έρευνα, τόσο ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας όσο και το Ταμείο Πληθυσμού των Ηνωμένων Εθνών έχουν απευθύνει πρόσκληση για ελαχιστοποίηση της παρουσίας των νιτροζαμινών στα προφυλακτικά επειδή υπάρχει το ενδεχόμενο αυτά τα χημικά να προκαλούν καρκίνο.Τα προφυλακτικά είναι εργαλείο ζωτικής σημασίας όταν πρόκειται για την αποτροπή εγκυμοσύνης και τη μετάδοση μολυσματικών ασθενειών όπως είναι το AIDS. Δυστυχώς, χρησιμοποιώντας τα τρίβεις στα γεννητικά σου όργανα λιγότερο ρομαντικές χημικές ουσίες όπως είναι σκόνες από πυριτικό άλας και συντηρητικά με paraben.

Η αμερικανική Υπηρεσία Τροφίμων και Φαρμάκων, που ρυθμίζει την κυκλοφορία των προφυλακτικών στις ΗΠΑ, δεν έχει σημάνει συναγερμό για τη νιτροζαμίνη ενώ τα επίπεδα της ουσίας που ανιχνεύτηκαν κατά την έρευνα είναι πολύ χαμηλά για να είναι τοξικά. Αλλά οι συντάκτες της μελέτης σημειώνουν ότι «επειδή είμαστε εκτεθειμένοι στις νιτροζαμίνες και λόγω άλλων προϊόντων» όπως τα τσιγάρα, οι πιπίλες ακόμα και τα χοτ ντογκ «οτιδήποτε προσθέτει αθροιστικά στην έκθεση μας σε αυτές τις ουσίες εγείρει ανησυχίες για την υγεία».

Τα προφυλακτικά Sustain που δημιούργησαν ο Jeffery και η Meika είναι μη τοξικά, σύμφωνα με την μελέτη, οπότε δεν χρειάζεται να ανησυχείς για πρόωρο θάνατο όταν προσπαθείς να δημιουργήσει νέα ζωή. Αντί αυτού, ο Jeffery και η Meika λένε ότι μπορείς επίσης να βρεις παρηγοριά και στο ότι τα προφυλακτικά τους είναι φτιαγμένα με πολύ πιο ηθικές πρακτικές από εκείνες των ανταγωνιστών τους.

«Προφανώς, κανένα προφυλακτικό οπουδήποτε στη Γη δεν είναι επαναχρησιμοποιούμενο ή βιοδιασπώμενο» μου είπε ο Jeff. «Αλλά αυτό που προσπαθήσαμε να κάνουμε είναι να αντιμετωπίσουμε τις μεγαλύτερες συνέπειες από την άποψη της βιωσιμότητας και να επαναπροσδιορίσουμε την αλυσίδα εφοδιασμού».

Παρόλο που περίπου το 60-70% του συνόλου της καλλιέργειας του φυσικού ελαστικού χρησιμοποιείται για την κατασκευή ελαστικών και τα χειρουργικά γάντια περιέχουν 50 φορές περισσότερο λάτεξ από ότι τα προφυλακτικά, τα τελευταία βασίζονται σε παραγωγή μεγάλης κλίμακας καουτσούκ και παραγωγή λάτεξ που επηρεάζει αρνητικά τον πλανήτη. Η παραγωγή καουτσούκ σε μεγάλη κλίμακα μπορεί να συμβάλλει στη διάβρωση της εδάφους και αναστέλλει το φυσικό βιοχημικό κύκλο του άνθρακα. Εάν η ξυλεία που χρησιμοποιείται στην παραγωγή καουτσούκ έμενε στη θέση της, θα απορροφούσε διοξείδιο του άνθρακα και θα βοηθούσε στην άμβλυνση των επιπτώσεων των αερίων που εγκλωβίζουν τη θερμότητα και ενισχύουν την υπερθέρμανση του πλανήτη. Αντί αυτού συχνά πωλείται ως δομική ξυλεία ή ακόμα χειρότερα, καίγεται επί τόπου επιβαρύνοντας περαιτέρω το φαινόμενο του θερμοκηπίου. Για να αποτρέψουν τα χαμόκλαδα να αναπτυχθούν, οι φυτείες καουτσούκ χρησιμοποιούν επίσης χημικά ζιζανιοκτόνα όπως είναι το paraquat. Αυτά τα ζιζανιοκτόνα μπορούν να παραμείνουν στο έδαφος και να διοχετευθούν σε ποτάμια και λεκάνες απορροής.

Το 70% του παγκόσμιου αποθέματος καουτσούκ προέρχεται από τη Νοτιοανατολική Ασία και δεν είναι δύσκολο να βρεις αποδεικτικά στοιχεία για τις αρνητικές επιπτώσεις της παραγωγής καουτσούκ. Στην Καμπότζη, για παράδειγμα, 1,2 εκατομμύρια εκτάρια δόθηκαν για καλλιέργεια καουτσούκ το 2011, σύμφωνα με την ΜΚΟ Forest Trends, που καταγράφει την αποψίλωση των δασών παγκοσμίως. Στην Ταϊλάνδη, οι φυτείες καουτσούκ και φοινικέλαιου έχουν μειώσει τη βιοποικιλότητα κατά 60%. Και στην επαρχία Γιουνάν της Κίνας «οι φυτείες μονοκαλλιέργειας καουτσούκ έχουν αντικαταστήσει δάση με εξαιρετική βιοποικιλότητα και έχουν συνεισφέρει σε μια σειρά αναδυόμενων περιβαλλοντικών προβλημάτων» γράφει ο Mike Ives, ανταποκριτής του Associated Press.

Ερευνητές στο Πανεπιστήμιο του Άμστερνταμ, οι οποίοι κατέγραψαν τον συνήθη κύκλο παραγωγής των προφυλακτικών τη δεκαετία του '90 σημείωσαν ότι αυτές οι γεωργικές πρακτικές έχουν «θέσει σε σοβαρό κίνδυνο» το πόσιμο νερό όπου έχουν εφαρμοστεί «για να μη μιλήσουμε για τις συνέπειες στο οικοσύστημα και την δυσωδία».

Οι ιδιοκτήτες φυτειών καουτσούκ στην Καμπότζη, τη Λιβερία, την Ινδονησία και τις Φιλιππίνες, σύμφωνα με έκθεση του 2013 από το υπουργείο Εργασίας των ΗΠΑ, χρησιμοποιούσαν παιδιά-εργάτες. Το καουτσούκ από τη Βιρμανία παραγόταν από παιδιά χέρια και χέρια εργατών που εξαναγκάζονταν να δουλεύουν.

Επικοινώνησα με την Havas Worldwide, κατασκευάστρια εταιρία του Durex και την Church and Dwight Co. κατασκευάστρια του Trojan-τις δυο μεγαλύτερες ετικέτες προφυλακτικών στον κόσμο- προκειμένου να μάθω από πού προέρχεται το λάτεξ και πως παράγεται. Καμία από τις εταιρίες δεν απάντησε στα ερωτήματά μου. Οι ερωτήσεις μου προς την Durex πέρασαν από το ένα στέλεχος στο άλλο. Τελικά, με πληροφόρησαν ότι αφού οι ερωτήσεις μου ήταν «άκρως τεχνικές» δεν είχαν άμεσα διαθέσιμες απαντήσεις.

Ο Martin Kunz από την ένωση Fair Rubber Association, δεν εξεπλάγη. «Το λάτεξ δεν είναι σαν τον κρασί. Είναι εμπόρευμα. Δεν έχει σημασία εάν είναι από τη Μαλαισία ή την Καμπότζη. Όταν το αγοράζεις, τηλεφωνείς σε ένα μεσίτη και του λες "χρειάζομαι 20 τόνους από αυτό το πράγμα". Δεν έχει σημασία για τις μεγάλες εταιρίες από πού προέρχεται».

Ο Jeffery και η Meika θέλουν να αντιστρέψουν αυτή την τάση, μέσω βιώσιμων εναλλακτικών λύσεων.

«Είμαι μόνο 26 ετών» μου είπε η Meika. «Αλλά έχω περάσει μέρος της καριέρας μου δουλεύοντας για επιχειρήσεις, κυρίως εταιρίες που κατασκευάζουν συσκευασμένα καταναλωτικά αγαθά. Η εμπειρία μου στις μεγάλες, παραδοσιακές εταιρίες είναι που με οδήγησε να θέλω να είμαι επιχειρηματίας και να ξεκινήσω ένα νέο μοντέλο επιχείρησης».

Αυτό το νέο μοντέλο απαιτεί στενή συμμετοχή στην αλυσίδα εφοδιασμού από πλευράς τους και την πλευρά των ομάδων που στηρίζουν την προσπάθειά και συνεργάζονται μαζί τους. «Στις πιο τρελές φαντασιώσεις μας, το δίκαιο εμπόριο καουτσούκ θα γίνει τόσο δημοφιλές όσο και το δίκαιο εμπόριο καφέ» αναφέρεται στην ιστοσελίδα της εταιρίας.

«Η φυτεία μας είναι η μόνη φυτεία που παράγει λάτεξ για προφυλακτικά που είναι πιστοποιημένο από το συμβούλιο Forest Stewardship Council» μου είπε ο Jeffery. «Αυτό καλύπτει τα πάντα, από τη χρήση φυτοφαρμάκων έως την προστασία της βιοποικιλότητας των ειδών». (Επίσης έχουν πιστοποίηση vegan, που σημαίνει ότι δεν περιέχουν ζωικά υποπροϊοντα-αν και πιθανώς είναι καλή ιδέα να μην τα φάτε).

Τα προφυλακτικά παράγονται σε γειτονικό εργοστάσιο όπου υπάρχει σωματείο, ενεργειακά τροφοδοτείται από τους ηλιακούς συλλέκτες και έχει κερδίσει βραβεία για την διατήρηση των υδάτινων πόρων. Διεξάγονται τακτικά μαθήματα σεξουαλικής διαπαιδαγώγησης για το εργατικό δυναμικό τις οικογένειές τους στα γειτονικά χωριά, γεγονός που φέρνει στην επιφάνεια άλλο ένα πλεονέκτημα των προφυλακτικών, σύμφωνα με το δίδυμο πατέρα και κόρης.

«Όταν σκέφτεσαι για πράγματα όπως είναι ο υπερπληθυσμός, είναι ένας από τους μεγαλύτερους παράγοντες που συμβάλλουν στην κλιματική αλλαγή» είπε η Meika. «Αισθανόμαστε ότι αντιμετωπίζοντας το θέμα του υπερπληθυσμού και της φτώχεια, αντισταθμίζουμε τις επιπτώσεις ενός προφυλακτικό σε υγειονομικό χώρο ταφής».Ωστόσο ο ρόλος του πληθυσμού στην κλιματική κρίση παραμένει αμφιλεγόμενος.

«Τα μεγαλύτερα οικολογικά προβλήματα που έχουμε είναι στις χώρες όπου μειώνονται τα ποσοστά των γεννήσεων» μου εξήγησε ο Ian Angus, συγγραφέας του βιβλίου Too Many People? και επί πολλά χρόνια επικριτής της μαλθουσιανής οικολογίας και των βασισμένων στους καταναλωτές προσεγγίσεων για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής.

Όταν ζεις σε μια φτωχότερη χώρα, έχει και πολύ μικρότερο αποτύπωμα άνθρακα. Οι εκπομπές ανά κάτοικο στη Βόρεια Αμερική, την πιο πλούσια ήπειρο στον κόσμο, είναι πάνω από 13 φορές μεγαλύτερες από εκείνες της Αφρικής, της φτωχότερης. Ακόμα και μεταξύ των αναπτυγμένων χωρών, υπάρχει μια άμεση σχέση μεταξύ του πλούτου και της παραγωγής διοξειδίου του άνθρακα.

Σύμφωνα με μελέτη του 2013 που δημοσιεύτηκε στην επιθεώρηση Environmental Science & Policy , το πλουσιότερο 10% του πληθυσμού αντιπροσωπεύει το 20% των εκπομπών αερίων διοξειδίου του άνθρακα που συνδέονται με την μετακίνηση, μια μεγάλη πηγή μόλυνσης. Και εκεί βρίσκεται η ουσία του θέματος. Εάν όλο και περισσότεροι άνθρωποι στον αναπτυσσόμενο κόσμο βελτιώνουν την ποιότητα ζωής τους και αφήνουν ανάλογο αποτύπωμα άνθρακα με τον μέσο Αμερικανό, από άποψη κλίματος είμαστε καταδικασμένοι.

Ακόμα κι αν τα πράσινα προφυλακτικά της Sustain είναι μια ωραία αρχή, σίγουρα δεν αποτελούν βιώσιμη λύση για να αναστρέψουν την παλίρροια που έρχεται στα περιβαλλοντικά μας προβλήματα. Ίσως εάν οι ιδρυτές της Sustain χρησιμοποιούσαν τους μεγάλους εγκεφάλους τους για κάτι περισσότερο από το να προστατεύουν τα μικρά μας κεφάλια-βοηθώντας για παράδειγμα να σταματήσει η εξάρτηση μας από τα ορυκτά καύσιμα- θα βλέπαμε πραγματικά κάποιο αποτέλεσμα. Ωστόσο ο Ian λέει να μην περιμένουμε λύσεις σαν κι αυτή να προέλθουν από τον επιχειρηματικό κόσμο, γιατί «απλά δεν είναι κερδοφόρες».

Ακολουθήστε το VICE στο Twitter, Facebook και Instagram.