Καραντίνα, Μαγειρική και Καθημερινές Κουβέντες με Δύο Διανοούμενους για το Μέλλον μας

Καραντίνα 19 μέρες, σε ένα διαμέρισμα, στο κέντρο της Αθήνας. Μάνα και κόρη. 40 και 8 ετών. Μοναδική διέξοδος, δύο μπαλκόνια. Με θέα, υπό γωνία στο Ερέχθειο, στον Παρθενώνα, στην Πνύκα. ‘Ενας πεζός θα περάσει μια στο τόσο απ΄τους πεζόδρομους, στο πεδίο βολής μας, βιαστικά, με μάσκα ή χωρίς, με γάντια ή άνευ, με σακούλες ή με άδεια χέρια. Ούτε οι συνήθεις περιπολίες αστυνομικών δεν εμφανίζονται συχνά πια εδώ. Ακόμη κι ο γνωστός μόνιμος άστεγος έχει εξαφανιστεί. Ερημιά. Η καμπάνα της Μητρόπολης μάς θυμίζει μόνο ψυχαναγκαστικά την ώρα. Όποτε φωνάζουμε από το μπαλκόνι, για να δούμε ότι υπάρχουμε, κανείς δεν αντιδρά, μοιάζει κανείς να μην ακούει. Περνάνε οι ώρες και δεν περνά ψυχή απ'τη Μητροπόλεως.

Περιορισμένες εγώ και η κόρη μου, στην καραντίνα του αιώνα (;) προσπαθούμε να εφεύρουμε καθημερινά διεξόδους διαβίωσης, διεξόδους επιβίωσης, διεξόδους εκτόνωσης. Να κατακτήσουμε μια νέα ρουτίνα, εντός λίγων τετραγωνικών μέτρων. Αν δεν χτυπούσε η πανδημία του Covid 19, αυτές τις μέρες θα προετοίμαζα το πασχαλινό ταξίδι μου στην Κούβα, όπου διοργανωνόταν -πριν χτυπήσει o κοροναϊός- μεγάλη τιμητική ρετροσπεκτίβα στο σινεμά του Κώστα Γαβρά, όπου είχε προσκληθεί κι ο ίδιος να παραστεί . Η Κούβα και οι γιατροί ης σήμερα πρωταγωνιστούν στα διεθνή Μέσα για τους σωστούς λόγους, παρόλο που ο Ντόναλντ Τραμπ βρυχιέται να αποπέμπονται απ΄τους πληγέντες του ευρωπαϊκού Νότου όλες οι ιατρικές αποστολές τους. Αν δεν χτυπούσε ο κορονοϊός θα πεταγόμουνα ξανά -ένα τσιγάρο δρόμος έχει αποδειχτεί πως είναι- μέχρι την Κωνσταντινούπολη, για μια νέα συνάντηση και συνέντευξη με τον δήμαρχό της, Εκρέμ Ιμάμογλου. Όλα ήταν πιθανά. Όλα ήταν δυνατά. Τώρα;

Στο κενό. Τα πάντα ακυρώθηκαν. Mέχρι πότε; Θα επιζήσουμε στο τέλος; Ποιοι; Ενόσω κρατώ την ανάσα μου, παρακολουθώντας έντρομη συνανθρώπους μου να πεθαίνουν σαν τις μύγες διεθνώς και συμπολίτες μου να μαθαίνουν την ξαφνική απόλυσή τους με ένα ξερό sms, η κουζίνα μου έχει πάρει «φωτιά». Η μαγειρική, που πάντοτε σκυλοβαριόμουν, έχει μετατραπεί σε πεδίο πειραματισμού λαμπρό. Δεν έχουμε αποκοπεί από τον έξω κόσμο εντελώς. Μιλάμε μάνα και κόρη στο τηλέφωνο και μέσω Skype, με φίλους, συγγενείς. Aλλά πέρα από την έκφραση του φόβου, της οργής, πέραν των σχολιασμών, μετά την απογευματινή ενημέρωση του καθηγητή Τσιόδρα ή την υπενθύμιση για το φιλμ που θα παίξει η ΕΡΤ2, υπάρχει κι η μεγάλη ανάγκη για μια συζήτηση για το μέλλον, για το «μετά» της νέας παγκόσμιας πανούκλας, για τις αληθινές οικονομικές συνέπειες, τις χαμένες ελευθερίες μας, τη μετά-Δημοκρατία, που πιθανώς μας επιφυλάσσεται «για το καλό μας».

Ο διάλογος για το κοινωνικό, πολιτικό και οικονομικό αδιέξοδο είναι κι αυτός -ευτυχώς- σχεδόν καθημερινός και παράλληλος με τις ΗΠΑ και τη Γαλλία. Ο Νόαμ Τσόμσκι βρίσκεται πάντα εκεί, μέσω του λογαριασμού του στο MIT, άμεσος, ανεπιτήδευτος, ευθύβολος, λακωνικός. Το ίδιο κι ο γάλλος διαννοούμενος Ετιέν Μπαλιμπάρ, συχνός επισκέπτης της χώρας μας και αγαπημένος συνομιλητής.

Και οι δυο κορυφαίοι στοχαστές, στην καθημερινή, άτακτη συνομιλία μας, που είναι εν εξελίξει οποιαδήποτε ώρα της μέρας, ενώ στο μεταξύ έχω μόλις φτιάξει ένα ριζότο ή έχουμε κάνει το μάθημα προπαίδειας με την κόρη μου, συμφωνούν στο ότι η έκβαση απ' την πρωτοφανή κρίση που ΄χει ξεσπάσει είναι ακόμα αβέβαιη. Τα πάντα αλλάζουν συνεχώς.

Και οι δυο, ωστόσο, συγκατανεύουν ότι η οικονομική κρίση που θα ακολουθήσει της πανδημίας θα είναι μεγαλύτερη από αυτή του 2008. «Ας αποφύγουμε όμως τις θεωρίες συνομωσίας», είναι η παρότρυνση του πάντοτε νηφάλιου Μπαλιμπάρ.

VICE Video: Το Μέλλον του Ελαιολάδου στην Ελλάδα

Παρακολουθήστε όλα τα βίντεo του VICE, μέσω της νέας σελίδας VICE Video Greece στο Facebook.

«Θα μπορούσαμε να οδηγηθούμε σε μια οικονομική κατάρρευση, όπως αυτή του 2008, αλλά θα είναι πολύ πιο ευρύς ο αντίκτυπος της κρίσης αυτής», προβλέπει κατά τη διάρκεια της συνομιλίας μας ο αειθαλής Αμερικανός πολιτικός στοχαστής και γλωσσολόγος, που ωστόσο μου τονίζει «δεν υπάρχει λόγος για πανικό».

Παρόλα αυτά, θεωρεί σημαντικό να «ληφθούν λογικά μέτρα αυτοπροστασίας» και «μακροπρόθεσμα, να εκλεγούν κυβερνήσεις που ανταποκρίνονται στις ανάγκες των ανθρώπων και όχι του ιδιωτικού πλούτου». Η προοπτική να επανεκλεγεί ο Ντόναλντ Τραμπ είναι, όπως εκτιμά, εφιαλτική: «Αν ο μανιακός του Λευκού Οίκου τα ξανακαταφέρει, στις ΗΠΑ θα υποφέρουμε, θα έχουμε ιδιαιτερως σοβαρά ζητήματα να αντιμετωπίσουμε».

Αυτό που ζούμε «θα μπορούσε να είχε αποφευχθεί», προσθέτει.«Αυτό που ζούμε είναι μια καταστροφή που προκάλεσε ο νεοφιλελεύθερος καπιταλισμός».

Η συζήτησή μας οδηγείται και στους κινδύνους που επισήμανε ξανά σε δημοσίευμά του στο ιταλικό Τύπο (Il Manifesto), πριν ξεκινήσει το μακελειό στη Λομβαρδία, ο Ιταλός διανοούμενος Τζιόρτζο Αγκάμπεν, για την εκ νέου ακραία περιστολή των ανθρώπινων ελευθεριών εντός του καθεστώτος της «κατάστασης εκτάκτου ανάγκης», το οποίο έχει επιβληθεί διεθνώς για να αναχαιτιστεί η ταχύτατη διάδοση του COVID 19. Τον πληροφορώ ότι στην Ελλάδα απαγορεύεται η άσκοπη κίνηση στον δρόμο, υπάρχει χρηματικό πρόστιμο για την παραβίαση της καραντίνας και απαιτείται άδεια γραπτή για την έξοδο από την οικία, ενώ απαγορεύονται και κάθε μορφής συναθροίσεις.

Ο μεγάλος φόβος μετά το τέλος της κρίσης αυτής είναι τελικά το αν ή όχι θα μας προικοδοτηθούν το καθεστώς εργασιακής ανασφάλειας, περικομμένων μισθών ή ανεργίας, συνοδευόμενες από μια σκληρή αναστολή βασικών ελευθεριών, στο όνομα της ασφάλειας και της υγείας μας.

«Αυτή είναι μια πιθανότητα», εκτιμά απαισιόδοξα ο 91χρονος Αμερικανός στοχαστής, που μου απαντά οποιαδήποτε στιγμή της μέρας, σα να μην κοιμάται ποτέ. «Η άλλη πιθανότητα είναι η έκτακτη αυτή κατάσταση να αποτελέσει μια ευκαιρία για να αναστοχαστούμε και να κυνηγήσουμε ένα διαφορετικό δρόμο. Απο εμάς τους ίδιους εξαρτάται τι θα συμβεί. Θα πρέπει να εργαστούμε για την ανοικοδόμηση της αλληλεγγύης και της κοινότητας».

Δεν έχει αυταπάτες: «Η κατάσταση αυτή φαίνεται ότι θα κρατήσει πολύ».

Ο Ετιέν Μπαλιμπάρ, ταμπουρωμένος με τη σύζυγό του στο διαμέρισμά του στο Παρίσι, απ’όπου παρακολουθεί τις διεθνείς εξελίξεις στενά, δεν βλέπει η σημερινή κρίση να είναι παρόμοια με του 2008. «Κατά μία έννοια, είναι πιο δραματικό και δύσκολο να χειριστείς τόσο τους θεσμούς, όσο και τους ανθρώπους, οι οποίοι έχουν αποστερηθεί της ικανότητας να δημιουργήσουν συλλογικές δράσεις», μου λέει, θεωρώντας πιθανό η έκτακτη σημερινή κατάσταση «να προκαλέσει ριζικές αλλαγές -τουλάχιστον προσωρινά- στην οικονομική και κοινωνική πολιτική των κρατών μας, απλώς και μόνο λόγω της πεποίθησης ότι η ίδια η νομιμότητα των κυρίαρχων ελίτ θα μπορούσε να καταρρεύσει με απρόβλεπτες συνέπειες -θα μου πείτε ότι αυτό έχει ήδη συμβεί στην Ελλάδα, ακόμη και δύο φορές». Δεν περιμένει θαύματα, επειδή, όπως διευκρινίζει, η «"υλική δόμηση" (“material constitution”) των χωρών μας και των οικονομιών (καθώς και τα εκπαιδευτικά συστήματα) βασίζονται σε διαρθρωτικές διακρίσεις μεταξύ των εθνών και τάξεων, οι οποίες θα μπορούσαν να επιδεινωθούν κατά τη διάρκεια και λίγο μετά την ίδια την κρίση».

Ο Μπαλιμπάρ δεν κρύβει -δεν θα μπορούσε- τον θυμό του και για τη στάση της Ε.Ε.: «Και επειδή αυτή τη στιγμή η αμοιβαία αλληλεγγύη έπρεπε να διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο, η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι πραγματικά κουρελιασμένη. Επικρατούν θριαμβευτικοί… εγωϊσμοί και νεοφασιστικές τάσεις παντού. Η δε ηγεσία της είναι εντελώς ανεπαρκής».

Του περιγράφω τις συνέπειες του γενικευμένου lockdown σε μια χώρα που βασίζεται η οικονομία της στον τουρισμό, καταρχάς. «Η κατάρρευση της ελληνικής οικονομίας θα είναι γεγονός και είναι κάτι απολύτως τρομακτικό», επιβεβαιώνει. «Είμαστε οι Ευρωπαίοι του Βορρά σε καλύτερη κατάσταση;», αναρωτιέται. «Αυτή τη στιγμή, ναι. Αργότερα, δεν ξέρω. Κατά τα άλλα, έχω να συνιστήσω να αποφεύγουμε τις θεωρίες συνωμοσίας όσο το δυνατό περισσότερο. Ο νεοφιλελευθερισμός που είναι ενσωματωμένος στην πραγματική οικονομία, είναι ένα σύστημα, όχι μια επιθυμία ή έστω ένα project», μου υπενθυμίζει . «Δεν προτίθεται, δεν σχεδιάζει να “εκμεταλλευτεί” μια καταστροφή. Θα πρέπει να προσαρμοστεί στο απροσδόκητο, του οποίου την έκταση ακόμα δεν γνωρίζουμε. Φυσικά, οι πιο ισχυροί θα έχουν το πάνω χέρι. Αλλά δεν είναι βέβαιο ότι όλοι έχουν τα ίδια συμφέροντα. Και δεν προβλέπεται ότι οι απλοί άνθρωποι δεν θα έχουν καμία εμπλοκή ή επίδραση σε όλο αυτό».

Δεν κρύβει ότι «περιμένω τα χειρότερα από τον Μακρόν ή τον Μητσοτάκη, παρ’όλο που δεν θεωρώ ότι κάποιος εκ των δυο έχει την ισχύ να αποφασίσει τώρα τι θα -ή δεν θα- “δώσει”. Κάτι που και πάλι δεν είναι απαραίτητα κάτι καλό», επισημαίνει.

Στις μετα-Δημοκρατίες που ενδέχεται να μας ξημερώσουν, θα αποστερηθούμε όντως τις ελευθερίες που αφαιρέθηκαν στο καθεστώς εκτάκτου ανάγκης; «Ίσως, Ιωάννα, αυτό να είναι μια πιθανότητα, ακόμη και μια τάση, αλλά είναι νωρίς ακόμα να το πούμε. Πολλά πράγματα πρόκειται να συμβούν το προσεχές διάστημα, τα οποία σήμερα είναι αδύνατο να προβλέψουμε. Για την ώρα υπάρχει μια καταφανής "διαφορετική ευαλωτότητα" των πολιτών, η οποία φυσικά είναι κοινωνική και πολιτική».

Είναι όντως πολύ διαφορετικό να βρίσκεσαι «καραντίνα» σε μια έπαυλη με κήπο και πισίνα στην εξοχή κι αλλιώς να βρίσκεσαι περιορισμένος στα 70 τετραγωνικά ενός διαμερίσματος στο κέντρο της Αθήνας ή στοιβαγμένος σε ένα άθλιο προσφυγικό camp ή, ακόμη, άστεγος στην καρδιά μιας Μητρόπολης.

Περισσότερα από το VICE

Οι Ελληνικές Μάσκες για τον Κορονοϊό σε 3D Εκτύπωση

Τα Ελληνικά Στρατόπεδα Εξελίσσονται σε Βραδυφλεγή «Βόμβα»

Τα Eγκαταλειμμένα Αυτοκίνητα των Διακινητών στην Ορεινή Διαδρομή του Έβρου