Μπορούν τα Ψυχεδελικά Ναρκωτικά να Θεραπεύσουν Ψυχικές Ασθένειες;

Στις 13 Ιουλίου 2021, ο πρώτος ασθενής με κατάθλιψη που συμμετείχε στο ερευνητικό πρότζεκτ του Ινστιτούτου Ψυχικής Υγείας, στην πόλη Μανχάιμ της Γερμανίας, βίωσε μια ψυχεδελική εμπειρία. Το ταξίδι στο εσωτερικό της ψυχής του έγινε με τη χρήση ψιλοκυβίνης - ουσία που υπάρχει στα «μαγικά» μανιτάρια του γένους Psilocybe. Πολλοί ασθενείς μιλούν για μέθοδο που τους άλλαξε τη ζωή. Άλλοι σημείωσαν μια σημαντική βελτίωση της πνευματικής τους κατάστασης, με αποτέλεσμα να διακόψουν για καιρό τη φαρμακευτική αγωγή με αντικαταθλιπτικά. Είναι οι ψυχεδελικές θεραπείες η νέα τάση στην αντιμετώπιση των ψυχικών ασθενειών; Αν ναι, θα μπορέσουν στο μέλλον να αντικαταστήσουν τα κλασικά αντικαταθλιπτικά φάρμακα;

Πάντως, μέσα στη δυστοπική πραγματικότητα που παγιώθηκε με τον ερχομό της πανδημίας, ολοένα και περισσότεροι άνθρωποι παρουσίασαν καταθλιπτικές και αγχώδεις διαταραχές σε παγκόσμιο επίπεδο. Ο εγκλεισμός, η αβεβαιότητα, η απουσία κοινωνικής επαφής, η ανασφάλεια και ο φόβος, εντάθηκαν. Όλο αυτό το κύμα αρνητικών συναισθηματικών καταστάσεων ρίζωσε μέσα μας. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, υπάρχουν περισσότεροι από 300 εκατομμύρια άνθρωποι στον κόσμο που πάσχουν από κατάθλιψη.

Οι συνήθεις θεραπείες που γίνονται, είναι μέσω των αντικαταθλιπτικών φαρμάκων και της γνωστικής-συμπεριφοριστικής ψυχοθεραπείας, όμως περίπου ένας στους πέντε ασθενείς (20%) δεν ανταποκρίνεται και πολλοί υποτροπιάζουν. Τα ψυχεδελικά φάρμακα, όπως η ψιλοκυβίνη, το LSD και το MDMA μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την καταπολέμηση πολλών ψυχικών ασθενειών, σύμφωνα με επιστημονικές έρευνες. Ήδη διάφορα ιδρύματα ετοιμάζονται να ανοίξουν εξειδικευμένα κέντρα για τη μελέτη αυτών των ουσιών, όμως ακόμα και σήμερα είναι απαγορευμένες.

Ο Matthew Johnson, καθηγητής Ψυχιατρικής στο Johns Horkins University, υπογραμμίζει ότι υπάρχουν «πολύ εντυπωσιακά αποτελέσματα για ένα σύνολο διαταραχών που είναι πραγματικά δύσκολο να αντιμετωπιστούν, μέσω της χρήσης ψιλοκυβίνης και MDMA (γνωστό και ως έκσταση)». Η χρήση της ψιλοκυβίνης για την αντιμετώπιση της δυσφορίας που σχετίζεται με τον καρκίνο, φαίνεται πολλά υποσχόμενη, ενώ γίνεται έρευνα για τη μείζονα κατάθλιψη και τις εθιστικές διαταραχές. Από την άλλη, το MDMA μπορεί να είναι λίγο διαφορετικό ως σύνθεση, όμως υπάρχουν ενθαρρυντικά δεδομένα σχετικά με τη χρήση του για την αντιμετώπιση του μετατραυματικού στρες. Επιπλέον, οι ψυχεδελικές ιδιότητες της κεταμίνης είναι αποτελεσματικές για πολλούς ανθρώπους που έχουν κατάθλιψη ανθεκτική στη θεραπεία.

Το Imperial College έκανε μελέτη για τη δράση της ψιλοκυβίνης, η οποία δημοσιεύθηκε από το ιατρικό περιοδικό New England Journal of Medicine.

Σε αυτή συμμετείχαν 59 ασθενείς με κατάθλιψη, οι οποίοι χωρίστηκαν σε δύο ομάδες: η πρώτη έλαβε υψηλή δόση ψιλοκυβίνης, ενώ η δεύτερη έλαβε εσκιταλοπράμη -κλασικό αντικαταθλιπτικό, σε συνδυασμό με ψυχοθεραπεία. Το βασικό συμπέρασμα ήταν πως η χορήγηση της ψιλοκυβίνης είχε ευεργετικά αποτελέσματα, αντίστοιχα ή και λίγο καλύτερα από αυτά του συνηθισμένου αντικαταθλιπτικού φαρμάκου, χωρίς μάλιστα σοβαρές παρενέργειες, πέρα από μερικούς παροδικούς πονοκεφάλους. Επιπλέον, το 57% των εθελοντών στην ομάδα της ψιλοκυβίνης παρουσίαζε ύφεση των συμπτωμάτων έξι εβδομάδες μετά την έναρξη του πειράματος, συγκριτικά με 28% στην ομάδα της εσκιταλοπράμης. Το ψυχεδελικό ναρκωτικό είχε πιο θεμελιώδες αποτέλεσμα, ενώ οι ασθενείς είχαν γνωσιακή διάσταση στη θεραπεία και κατάλαβαν καλύτερα για ποιο λόγο είναι καταθλιπτικοί. Όμως, η λήψη ψιλοκυβίνης χωρίς ιατρική επίβλεψη μπορεί να είναι επικίνδυνη.

Επιπλέον, σχετική έρευνα που έγινε το 2020 από το Johns Hopkins University, έδειξε πως το 71% των μετεχόντων που είχαν μεγάλη καταθλιπτική διαταραχή, εμφάνισαν σημαντική απόκριση σε ψυχεδελικές θεραπείες.

«Η επιστημονικά τεκμηριωμένη γνώση που έχουμε μέχρι τώρα είναι ότι υπάρχουν κάποιες ουσίες οι οποίες είναι ναρκωτικά, ψυχομιμητικές ουσίες – όπως η κεταμίνη- η οποία έχει αντικαταθλιπτική δράση» λέει στο VICE ο Βασίλης Καφετζόπουλος, ο οποίος είναι ψυχίατρος, διδάκτορας ψυχοφαρμακολογίας Ιατρικής του Πανεπιστημίου Αθηνών και Research Fellow στο Harvard Medical School.

«Το ενδιαφέρον για την κεταμίνη είναι πως σε μικρές δόσεις έχει άμεση αντικαταθλιπτική δράση, που όμως διαρκεί για λίγο, σε αντίθεση με τα υπόλοιπα αντικαταθλιπτικά που έχουμε στη φαρμακολογική φαρέτρα -που κατά κανόνα θέλουν μερικές ημέρες μέχρι να δράσουν. Επίσης, είναι σε εξέλιξη έρευνα για άλλες ουσίες σχετικές με την κεταμίνη, οι οποίες είναι πιο εύκολες στη χορήγηση, όπως η εσκεταμίνη που χορηγείται ρινικά σαν σπρέι. Προς το παρόν γίνονται κλινικές δοκιμές, οι οποίες είναι ενθαρρυντικές. Έχουμε επιστημονικά δεδομένα για άλλες ψυχιατρικές διαταραχές -όπως οι ψυχώσεις – που υπάρχει ενεργό πεδίο έρευνας σε σχέση με την κανναβιδιόλη, δηλαδή το CBD, που είναι μια ουσία με πιθανή αντιψυχωσική δράση. Ένα βασικό πρόβλημα είναι πως εδώ και πολλά χρόνια, δεν έχουμε καινούργια φάρμακα για την κατάθλιψη και τις ψυχώσεις, οπότε οι ουσίες που φαίνεται να έχουν μια αντιψυχωσική-αντικαταθλιπτική δράση, είναι αρκετά σημαντικές. Από εκεί και πέρα, παραισθησιογόνα όπως η ψιλοκυβίνη που υπάρχει στα “μαγικά” μανιτάτρια και το MDMA, είναι ψυχομιμητικά, δηλαδή μιμούνται -προσωρινά συνήθως- μια κατάσταση που μοιάζει με την ψύχωση. Όταν κάποιος πάρει μεγάλη ποσότητα ψιλοκυβίνης ή MDMA, μπαίνει σε μια κατάσταση που μοιάζει με κάποιες πλευρές της ψύχωσης. Πρέπει να ψάξουμε με ποιους μηχανισμούς οι ουσίες αυτές δρουν σε χαμηλότερες δόσεις. Ίσως να δρουν διαφορετικά σε μικρότερες δόσεις και είτε να έχουν από μόνες τους ένα αντιψυχωσικό αποτέλεσμα ή να βοηθούν τα υπόλοιπα αντιψυχωσικά ή να υποβοηθήσουν την ψυχοθεραπεία. Πολλές φορές έχουμε ψυχώσεις που είναι ανθεκτικές στη θεραπεία. Οπότε καινούργιες ουσίες που έχουν αντιψυχωσική ή αντικαταθλιπτική δράση, είναι αρκετά χρήσιμες, ακόμα και αν μπορούν να βοηθήσουν ένα μικρό ποσοστό ανθρώπων που έχουν διαταραχές».

Παράλληλα, όπως λέει ο ίδιος, «είναι διαφορετικό να καταναλώσει κανείς μανιτάρια σε μεγαλύτερη δόση, που θα του δημιουργήσουν ψευδαισθήσεις και αποπροσωποποίηση, και διαφορετικό να πάρει μια μικρή δόση ενώ λαμβάνει και αντιψυχωσική αγωγή ή βρίσκεται υπό ψυχοθεραπεία. Η έρευνα κατευθύνεται προς τα εκεί και είναι καλό να διερευνούμε καινούργιους στόχους και νέα φάρμακα. Προς το παρόν δεν είναι φάρμακα, διότι δεν έχει τεκμηριωθεί η δράση τους ακόμη και δεν έχουν περάσει στην κλινική πράξη, αλλά αν τεκμηριωθεί θα είναι ευχής έργον να έχουμε ένα παραπάνω όπλο στη φαρέτρα μας. Σε διάφορες ψυχώσεις, αυτές οι ουσίες είναι δέκα φορές πιο επιβλαβείς εάν τις πάρει κανείς στις συνήθεις δόσεις και χωρίς ιατρική επίβλεψη. Υπάρχει κίνδυνος είτε να αναζωπυρωθούν τα συμπτώματα, είτε να μεγαλώσουν σε ένταση, με αποτέλεσμα να υποτροπιάσουν οι ασθενείς. Θα ήταν “εγκληματικό” κάποιος που νοσεί να αγοράσει και να κάνει χρήση μανιταριών μόνος του, επειδή μπορεί να είδε ή να διάβασε πως βοήθησαν ανθρώπους να νιώσουν καλύτερα. Ενδέχεται να χειροτερέψει η νόσος του, διότι οι άνθρωποι αυτοί συνήθως είναι πιο ευαίσθητοι και επιρρεπείς και δεν τους ταιριάζουν τα ναρκωτικά, ειδικά τα παραισθησιογόνα, και αυτό είναι μεγάλο καμπανάκι που πρέπει να προσέξουμε. Γι’ αυτό είναι σημαντικό να τονιστεί ότι όλα αυτά είναι ακόμη πειραματικές, μη εγκεκριμένες θεραπείες. Γενικά στην Ελλάδα οι νόμοι για τα ναρκωτικά είναι πολύ πίσω σε σχέση με την υπόλοιπη Ευρώπη. Αν όλα πάνε καλά, και προστεθεί ένα ακόμα φάρμακο για αυτές τις νόσους το οποίο θα χαρακτηρίζεται ως “ναρκωτικό”, θα χρειαστεί πιθανόν μια αναπροσαρμογή προς την κατεύθυνση της μείωσης της τιμωρητικότητας προς τους χρήστες».

«Οι ψυχεδελικές ουσίες έχουν συνδεθεί με αντικαταθλιπτικές ή αγχολυτικές ιδιότητες. Ωστόσο, αυτό δε σημαίνει απαραίτητα ότι μπορούν να λειτουργήσουν ως φάρμακα», λέει στο VICE ο Χάρης Μπρακατσέλος, υποψήφιος διδάκτορας στο εργαστήριο Φαρμακολογίας του Τμήματος Ιατρικής στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων.

«Τα ψυχεδελικά -όπως η ψιλοκυβίνη, το LSD και το MDMA- δρουν μέσω των νευροδιαβιβαστικών συστημάτων της σεροτονίνης κυρίως και σε κάποιες περιπτώσεις της ντοπαμίνης, ενώ έχουν συσχετιστεί με την κινητοποίηση των μηχανισμών νευρωνικής πλαστικότητας. Το γεγονός ότι τα αντικαταθλιπτικά φάρμακα στοχεύουν το σύστημα της σεροτονίνης και δρουν κινητοποιώντας μηχανισμούς νευρωνικής πλαστικότητας δεν αποτελεί σύμπτωση. Πλήθος κλινικών παρατηρήσεων και αρκετά προκλινικά ευρήματα έχουν συσχετίσει τις ουσίες αυτές με την αντιμετώπιση νευροψυχιατρικών διαταραχών όπως η κατάθλιψη, οι αγχώδεις διαταραχές και το μετατραυματικό στρες. Παρόλο που οι φαρμακοκινητικές και φαρμακοδυναμικές ιδιότητες των ουσιών αυτών είναι γνωστές εδώ και πολλά χρόνια, οι μηχανισμοί με τους οποίους προκαλούν αλλαγές στο επίπεδο της συνείδησης και του συναισθήματος είναι ελλιπώς χαρακτηρισμένοι».

Παράλληλα, όπως επισημαίνει, «η κεταμίνη είναι μια ουσία με διαπιστωμένη δράση ως αντικαταθλιπτικό και μάλιστα ταχείας δράσης. Από την άλλη χρησιμοποιείται κατά κόρον σε ελαφρώς μεγαλύτερες δόσεις για την προσομοίωση της συμπτωματολογίας των ψυχώσεων σε πειραματόζωα. Το γεγονός ότι μια μικρή αλλαγή στη δόση διαχωρίζει μια πολύτιμη θεραπευτική ιδιότητα, με ένα ψυχομιμητικό καταδεικνύει την πολυπλοκότητα των διεργασιών στις οποίες η κεταμίνη επεμβαίνει και την ανάγκη για λεπτούς και ακριβείς χειρισμούς που απαιτούνται προκειμένου να επιτευχθούν τα απαιτούμενα αποτελέσματα».

Ωστόσο, ακόμα υπάρχουν ορισμένα εμπόδια σε σχέση με την κατανόηση της δράσης των ουσιών αυτών. «Αρχικά δεν έχουμε τα βέλτιστα πειραματικά μοντέλα για να τις κατανοήσουμε», λέει ο ίδιος. «Δηλαδή, στο πεδίο της πειραματικής ψυχοφαρμακολογίας ή στη μεταφραστική νευροεπιστήμη είμαστε σε μεταβατικό στάδιο, καθώς προσπαθούμε να ενσωματώσουμε το μεγάλο όγκο της νέας γνώσης που έρχεται από τη βασική έρευνα σε νέα πειραματικά μοντέλα ασθενειών. Αυτό σημαίνει ότι για πολλές περιπτώσεις δεν έχουμε ακόμα τα εργαλεία που μας επιτρέπουν να χαρακτηρίσουμε επαρκώς τους νευροβιολογικούς μηχανισμούς ώστε να βγάλουμε αρκετά ασφαλή συμπεράσματα. Υπάρχουν επίσης προβλήματα που αφορούν την αλληλεπίδραση προκλινικής και την κλινικής έρευνας. Για παράδειγμα, υπάρχουν ανασκοπήσεις της βιβλιογραφίας που υποστηρίζουν ότι οι δοσολογίες ψυχεδελικών ουσιών που χρησιμοποιούνται σε πειραματόζωα έχουν αναντιστοιχία με εκείνες που χρησιμοποιούνται σε ανθρώπους, οπότε υπάρχει αβεβαιότητα ως προς τη συσχέτιση πειραματικών και κλινικών ευρημάτων. Είναι αναγκαίο να αξιοποιήσουμε με τον καλύτερο τρόπο τα εργαλεία που έχουμε προκειμένου να μη βρεθούμε έναντι δυσάρεστων εκπλήξεων, όπως έγινε πριν λίγα χρόνια με τη ριμοναμπάντη. Πρόκειται για ένα συνθετικό κανναβινοειδές που λίγο καιρό αφού εγκρίθηκε ως φάρμακο για την παχυσαρκία, αποσύρθηκε καθώς συνδέθηκε με σοβαρές παρενέργειες, συμπεριλαμβανομένου του αυτοκτονικού ιδεασμού.

Το συμπέρασμα είναι ότι έχουμε ενθαρρυντικές ενδείξεις, ότι είναι πολλά υποσχόμενες ουσίες και είναι πολύ πιθανό η μελέτη τους να ευοδωθεί σε κάποιο καινούργιο ερευνητικό εργαλείο. Ωστόσο χρειαζόμαστε περισσότερα δεδομένα σε επίπεδο προκλινικών μελετών αλλά και σε επίπεδο κλινικών παρατηρήσεων ώστε να διερευνήσουμε τους μηχανισμούς δράσης των ουσιών αυτών, και καλούμαστε να υπερβούμε πολλά σημεία προκειμένου να έχουμε ασφαλή αποτελέσματα».

Ήδη από τις δεκαετίες του 1950 και του 1960, η επιστημονική κοινότητα έχει στρέψει το ενδιαφέρον της στις ψυχεδελικές ουσίες και τη χρησιμότητά τους για την κατάθλιψη και το άγχος, αφού βοήθησαν ασθενείς που υπέφεραν από ψυχικές και πνευματικές διαταραχές. Και κάτω από την πίεση των ψυχικών ασθενειών που πλέον εμφανίζονται με μεγάλη συχνότητα, η έρευνα άρχισε ξανά, μέσω του συνδυασμού της ψυχοθεραπείας με τη χορήγηση πειραματικών σκευασμάτων που βασίζονται σε αυτές τις ουσίες.

«Τα περισσότερα ψυχοφάρμακα που χρησιμοποιούνται σήμερα ανακουφίζουν απλώς τα συμπτώματα και πρέπει να λαμβάνονται καθημερινά. Η ψυχεδελική ψυχοθεραπεία είναι μια προσπάθεια να αντιμετωπιστούν τα βαθύτερα αίτια του προβλήματος με χορήγηση σχετικά λίγων δόσεων», επισημαίνει ο Rick Doblin, ιδρυτής του Multidisciplinary Association for Psychedelic Studies (MAPS). Ο ίδιος ασχολήθηκε κατεξοχήν με το MDMA, το οποίο, χορηγούμενο θεραπευτικά στη διάρκεια συνεδριών, μπορεί να επουλώσει τραυματικές ψυχικές εμπειρίες αλλά και τη συναισθηματική ψυχρότητα. Τελικά, κατάφερε το 2016 να λάβει έγκριση από τον Αμερικανικό Οργανισμό Τροφίμων και Φαρμάκων (FDA) για το MDMA και ακολούθως από τον αντίστοιχο ευρωπαϊκό οργανισμό, ΕΜΑ.

Ήδη η Πολιτεία Όρεγκον στις ΗΠΑ, το 2020 αποποινικοποίησε το ψυχεδελικό μανιτάρι για θεραπευτικούς σκοπούς σε αδειοδοτημένο και ελεγχόμενο περιβάλλον.

Επιπλέον, το Φλεβάρη του 2021, η Καλιφόρνια ενημέρωσε πως ετοιμάζει νομοσχέδιο για την αποποινικοποίηση των ψυχεδελικών ουσιών, οι οποίες μπορούν να προσφέρουν ανακούφιση σε ασθενείς. Η Ελβετία, «πατρίδα» του LSD, υπήρξε κι εδώ πρωτοπόρος, επιτρέποντας ήδη από τη δεκαετία του ’80 σε εξειδικευμένους ψυχίατρους να χορηγούν LSD και MDMA σε θεραπευτικές συνεδρίες, ενώ κλινικές μελέτες για το MDMA διεξάγονται στον Καναδά και το Ισραήλ.

Τα συμπεράσματα που έχουν υπάρξει μέχρι τώρα για ουσίες όπως η ψιλοκυβίνη, το MDMA και το LSD είναι θετικά, ωστόσο οι θεραπείες είναι ακόμη σε πειραματικό στάδιο. Ο αριθμός των ανθρώπων με κατάθλιψη, μετατραυματικό στρες και παρόμοιες ασθένειες, αυξάνεται στο δυτικό κόσμο και υπάρχει πολύ μεγάλο ενδιαφέρον για εναλλακτικές θεραπείες. Το φαρμακευτικό MDMA αναμένεται να εγκριθεί από τον FDA μέσα στο 2023, με τη φαρμακευτική ψιλοκυβίνη να ακολουθεί. Εκατομμύρια δολάρια επενδύονται από ιδρύματα και ιδιώτες στις έρευνες για θεραπευτικά και ταυτόχρονα ασφαλή ψυχεδελικά «ταξίδια». Το επενδυτικό ενδιαφέρον γιγαντώνεται, ενώ έρευνες χρηματοδοτούνται στο Berkley, το Yale, και σε εταιρείες όπως η Field Trip και η Compass Pathways.

Όλα αυτά ενδέχεται να πνίξουν τις προκαταλήψεις δεκαετιών, να βάλουν «φρένο» στον πόλεμο κατά των ναρκωτικών και φυσικά, αναμένεται να συμπαρασύρουν και τις νομοθεσίες που τα απαγορεύουν ακόμα και για θεραπευτικούς σκοπούς. Και ίσως οι ψυχεδελικές θεραπείες να είναι η επόμενη τάση στην καταπολέμηση ψυχικών ασθενειών.

Ο Steve Δημιουργεί Comics για να Ακουστούν οι Φωνές των Queer Ατόμων

Το να Είσαι Community Guide στο Metaverse του Facebook Είναι Εφιαλτική Δουλειά

Η πιο Άκυρη Ερώτηση που Έγινε Ποτέ στο «Ποιος Θέλει να Γίνει Εκατομμυριούχος;»

Ακολουθήστε το VICE σε Facebook, Instagram και Twitter.