Χαλάνδρι: Η Ιστορία της Ζωής Κυλάει Ακόμα σαν Νεράκι στην Καρδιά του «Κτήνους»

Το Χαλάνδρι, 2022: μεσοαστικό, προάστιο -αλλά όχι επιτηδευμένα «εξευγενισμένο»- ακόμα «κράμα» ανθρώπων και γειτονιών. Κι ας κινδυνεύει το κέντρο του να εκπέσει σε «διασκεδασούπολη», η ζωή εξακολουθεί να μοιάζει αντιπαράδειγμα της καθημερινότητας στις κοντινές του «κηπουπόλεις».

Οικοδομικά τετράγωνα πολυκατοικιών, εμπορικά κέντρα και πεζόδρομοι με φαγάδικα, μπαρ και καφέ - ανάκατα με αυτά, ατάκτως ειρημένα σπιτάκια (ή μικρές γειτονιές) από τα παλιά.

Εδώ οι αυλές δεν θυμίζουν «βικτωριανούς» κήπους, όσο λουλουδιασμένα αυθορμήτως κτήματα της ελληνικής επαρχίας, με λεμονιές και διάσπαρτα, αρχαία πηγάδια.

Η περίφημη «Ρεματιά», όπου το ποτάμι της Πεντέλης ελίσσεται ανάμεσα σε δέντρα στο «μπόι» του δάσους, δεν είναι μόνο ένα πολύτιμο πάρκο, αλλά το φυσικό «ίχνος» των στοών του Αδριάνειου Υδραγωγείου που «τρέχουν» από κάτω.  

Χωριό που έγινε πόλη μέσα στην (μεγάλη) πόλη: αυτό είναι το Χαλάνδρι. Αλλά το αστικό «κτήνος», δεν το κατάπιε ακόμα.

Το νιώθουν αυτό οι σημερινοί άνθρωποι - και για αυτό θέλουν να «βγούνε» στο Χαλάνδρι ή και να ζήσουν εδώ. Πόσοι ξέρουμε όμως την ιστορία του, αποσπασματικά έστω;

Ότι εδώ υπάρχουν προσφυγικοί συνοικισμοί, απότοκοι της ανθρωπιστικής καταστροφής του ’22 που φέτος «γιορτάζει» τα εκατό της χρόνια; Τι «χαμός» έγινε κι εδώ στην Κατοχή, πόσες θηριωδίες των Ναζί και πόσο αίμα κύλησε μετά, στον Εμφύλιο;

Αυτή την ιστορία -όχι ξερά «ακαδημαϊκά» αλλά ως ακόμη ζώσα ανθρώπινη μνήμη- προσπαθεί να διασώσει η Ομάδα Προφορικής Ιστορίας Δήμου Χαλανδρίου (ΟΠΙΔΗΧ). Η Νάση Σιαφάκα είναι από τα πιο δραστήρια μέλη της. H ίδια δεν είναι ιστορικός αλλά καθηγήτρια Βιοχημείας στο ΕΚΠΑ. «Στο σχολείο αντιπαθούσα την ιστορία γιατί ασχολιόταν με πολέμους, αριθμούς, νεκρούς», λέει η ίδια.

«Ήταν ιστορία αρχείων, ιστορία των νικητών. Δεν “μιλούσε” για τα κοινωνικά γεγονότα, για τους απλούς ανθρώπους.

»Μια φίλη μου συμμετείχε στην Ομάδα Προφορικής Ιστορίας της Κυψέλης που είχε δημιουργήσει η ιστορικός Τασούλα Βερβενιώτη - αυτή την ιστορία, που προέρχεται από τις διηγήσεις των αφανών ανθρώπων, την αγάπησα. Και στις αρχές του 2015 δημιουργήσαμε στο Χαλάνδρι τη δική μας Ομάδα Προφορικής Ιστορίας. Στόχος μας είναι να συγκεντρώσουμε προφορικές μαρτυρίες από τους Χαλανδραίους σε μία πλατφόρμα, με απώτερο σκοπό τη δημιουργία ενός Μουσείου Μνήμης».

Μιλήσαμε για ώρες με τη Νάση Σιαφάκα - για τον αρχαίο Δήμο της Φλύας όπου έζησε ο Ευρυπίδης, έως τους Αρβανίτες εποίκους που έφερε ως στρατιώτες ο Φλωρεντίνος διοικητής της Αθήνας στα τέλη του 14ου αιώνα. Και για τον Οθωμανό Πασά που εγκαταστάθηκε στο κέντρο του σημερινού Χαλανδρίου και διαμόρφωσε από τότε τη ρυμοτομία του.

Για τις βίλες των Αθηναίων αστών στα τέλη του 19ου αιώνα - τόπος παραθερισμού για τους πλούσιους το Χαλάνδρι, αλλά και «καλός τόπος» για τους φυματικούς μιας εποχής όπου η αρρώστια «θέριζε».

Τα κέντρα διασκέδασης και οι ταβέρνες στη Ρεματιά και στο κέντρο του Χαλανδρίου ήταν περίφημες. Στις πρώτες μεταπολεμικές δεκαετίες σύχναζαν εκεί πολλοί γνωστοί Αθηναίοι, ενώ ο Φέρεντς Πούσκας (ποδοσφαιριστής-προπονητής) έτρωγε «μέρα- νύχτα» στον γνωστό «Μίμη» με τα γουρουνόπουλα.

Η «Αρμονία» υπήρξε το μεγαλύτερο κινηματοθέατρο των Βαλκανίων, αλλά γκρεμίστηκε επί Χούντας για να «σηκωθεί» στη θέση της εμπορικό κέντρο. Τότε, τη δεκαετία του ’60, με την αντιπαροχή τα χωράφια έγιναν οικόπεδα και πολυκατοικίες - το Χαλάνδρι άρχισε να γίνεται «μόδα» και ολοένα πιο ακριβό.

Οι νέοι της ίδιας, αμφίσημης/back and forth περιόδου με «όχημα» τον «Μορφωτικό Σύλλογο Νέων Χαλανδρίου» διοργάνωσαν την πρώτη μεγάλη συναυλία του Μίκη Θεοδωράκη, έφτιαξαν περιοδικά και ραδιοφωνικούς σταθμούς. Δύσκολα πράγματα, τάσεις ελευθερίας σε γκρίζους καιρούς.

Το 1982 ανέβηκε η πρώτη παράσταση στο Θέατρο της Ρεματιάς: ο «Ματωμένος Γάμος» σε σκηνοθεσία του Χαλανδραίου Σπύρου Βραχωρίτη. Οι ηθοποιοί έπαιξαν χωρίς μικρόφωνα, τόσο καλή είναι η ακουστική του χώρου. Και ο πολύς κόσμος καθόταν «χύμα», ελάχιστες εξέδρες υπήρχαν.

«Κάποιοι που διαχρονικά δεν ήθελαν το Θέατρο, το 2015 επιχείρησαν να το κάψουν», μου θυμίζει η Νάση Σιαφάκα. «Μετά τη φωτιά συγκεντρώθηκαν τρεις χιλιάδες άνθρωποι και το έστησαν ξανά. Και την επόμενη βδομάδα έγινε μια μεγάλη συναυλία».

Ακούω την κυρία Σιαφάκα να μιλάει για το παλιό Χαλάνδρι - από γενιά σε γενιά και όπως η ίδια το έζησε, ενώ φυλλομετρώ την εξαιρετική έκδοση της Ομάδας Προφορικής Ιστορίας, Η δεκαετία του ’40 και οι Χαλανδραίοι_ προφορικές μαρτυρίες.

Το βιβλίο διαβάζεται «μονορούφι», διότι είναι γεμάτο από σπάνιο και πρωτογενές υλικό, συνεντεύξεις ανθρώπων που έζησαν την πιο σκληρή περίοδο της σύγχρονης ελληνικής ζωής: από την προσφυγιά (του ’22), μέχρι την Κατοχή και τον Εμφύλιο. 

«Αισθανθήκαμε ότι έπρεπε να προλάβουμε τους κατοίκους του Χαλανδρίου που, νέοι τότε, είχαν συμμετάσχει στα γεγονότα της δεκαετίας του ’40», λέει η Νάση Σιαφάκα. «Ήταν μια περίοδος που τους διαμόρφωσε ως ανθρώπους, αλλά δεν μιλούσαν εύκολα για αυτήν. Προσπαθήσαμε να τους πείσουμε να μιλήσουν για κάποια πράγματα».

«Πήραμε την πρώτη συνέντευξη τον Δεκέμβριο του 2015, από τον Νικόλαο Ξένο - τότε ήταν 95 χρονών και έφυγε από την ζωή φέτος, στα 101. Τραυματίας στο Μέτωπο του ’40, στην Κατοχή είχε ένα περίπτερο- τον κυνηγούσαν οι Ιταλοί όμως, οπότε και για λόγους ιδεολογικούς, έφυγε για το βουνό. Αμέσως μετά τον Γοργοπόταμο συνάντησε στην Οίτη τον  Άρη Βελουχιώτη- ξαπόσταινε με τους αντάρτες του στα χιόνια. “Εδώ είναι δύσκολα τα πράγματα, αφού ήρθατε δεν θα μπορέσετε να φύγετε”, τους είπε ο Άρης. Θυμάμαι πως μου είπε ότι κάποια στιγμή, απελπισμένος από τις κακουχίες του βουνού, είχε σκεφτεί να αυτοκτονήσει».

«Ο Ξένος ήταν μια χαρακτηριστική περίπτωση αυτών των βασανισμένων ανθρώπων που γεννήθηκαν φτωχοί αλλά παλέψανε - δεν έμαθε ποτέ “γράμματα”, άλλαξε πολλές δουλειές και κατάφερε να γίνει επιχειρηματίας».

«Ο Ανδρέας Δερβένης, ήταν αυτόπτης μάρτυρας της Σφαγής των Καλαβρύτων. Έβοσκε πρόβατα έξω από το χωριό και είδε όλον τον χαμό. Περιέγραψε μια σκηνή: κάποιος προσπάθησε να ξεφύγει, τον πυροβόλησαν και έπεσε στο χώμα. Την άνοιξη, μας είπε, ξεχώριζε η φιγούρα του νεκρού στο σημείο γιατί τα χόρτα εκεί γύρω, ποτισμένα από το αίμα, είχαν ψηλώσει πολύ».

«Στο Χαλάνδρι είχε εγκατασταθεί ένα τάγμα της Βέρμαχτ - γιατί στην κοντινή Πεντέλη υπήρχε τμήμα του ΕΛ.ΑΣ. και οι Γερμανοί ήθελαν να εμποδίζουν την επικοινωνία των ανταρτών με την Αθήνα. Η Κομαντατούρ είχε εγκατασταθεί στην βίλα Παλλαϊδή, εκεί που σήμερα βρίσκεται ο ΟΤΕ Χαλανδρίου, στην Λεωφόρο Πεντέλης.

»Πολλοί Χαλανδραίοι είχαν αναγκαστεί να φιλοξενήσουν Γερμανούς στα σπίτια τους, είχε γίνει επίταξη. Και ζούσαν μαζί τους. Αναπτύσσανε και κάποιες σχέσεις- κάποιοι Γερμανοί ήταν κάπως καλύτεροι από τους άλλους».

«Το ’44 έγινε το μεγάλο μπλόκο του Χαλανδρίου: μαζέψαν τρεις χιλιάδες ανθρώπους και τους πήγαν στην πλατεία. Πολλοί Χαλανδραίοι φυλακίστηκαν ή στάλθηκαν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης στην Γερμανία. Άνθρωποι που μας μίλησαν, κατονόμασαν κάποιους που έδρασαν σαν κουκουλοφόροι και καταδότες - ανάμεσά τους και ένας διορισμένος δήμαρχος που αργότερα “αποκαταστάθηκε” κιόλας».

«Στο Πικέρμι είχε επιτεθεί ο ΕΛ.ΑΣ. σε Γερμανούς και σαν αντίποινα οι Γερμανοί εκτέλεσαν 54 άτομα, τους κρέμασαν στα δέντρα. Ανάμεσά τους και ο Χαλανδραίος Μιχαήλ Μάνος, ένας ευκατάστατος άνθρωπος που είχε βοηθήσει πολλούς συμπολίτες του (Πλέον ένας δρόμος στο Χαλάνδρι έχει πάρει το όνομά του).

»Και πολλά παιδιά του Χαλανδρίου, τα πήγαν οι Γερμανοί στο Πικέρμι για να δουν τους κρεμασμένους. Ο αφηγητής μας, Κώστας Μπιζάνος, είχε αυτήν τη μνήμη».

«Στην Κατοχή πεινούσαν τόσο πολύ που έτρωγαν φύτρες από τις χαρουπιές που φύτρωναν μες στα λασπόνερα. Κάποιες γυναίκες από το Χαλάνδρι μου ανέφεραν την κυρά Σουλτάνα, που δούλευε στα μαγειρεία και έκοβε, επίτηδες, χοντρά τα φλούδια από τις πατάτες. Και τρέχανε τα παιδάκια και πολλοί άλλοι, ποιος θα προλάβει να τα πάρει από τα σκουπίδια για να τα μαγειρέψουν. Μαζεύανε χόρτα από τη Ρεματιά και τα έψηναν στο μαγκάλι -δεν είχαν καθόλου λάδι- για να τα φάνε. Παιδιά 11- 12 χρονών έκαναν ποδαράτα την απόσταση μέχρι τα Μεσόγεια με αυτοσχέδια παπούτσια και ένα τσουβάλι περασμένο στη μέση τους για να μαζέψουν τα τσάμπουρα που έμεναν μετά τον τρύγο- για να επιβιώσει με αυτά η οικογένεια».

«Το Χαλάνδρι από τη Φιλοθέη το χωρίζει η Λεωφόρος Κηφισίας, που τότε κιόλας ήταν ένας μικρός δρόμος. Και πήγαιναν τα παιδιά από το Χαλάνδρι στα πάρκα της Φιλοθέης και μάζευαν από τους πυράκανθους τα κοκκινάκια, αυτά τα κόκκινα σποράκια, σαν μικρά μπιζέλια. Μας περιέγραψαν λοιπόν πως βγήκανε από τις βίλες οι γυναίκες των “τραπεζιτικών” -έτσι τους ονόμασε, τους πλούσιους εννοούσε- που έμεναν σε εκείνη την γειτονιά και τους έβαλαν φωνές “να τσακιστείτε να φύγετε γιατί θα φωνάξουμε τους Γερμανούς»”. Όχι την αστυνομία, τους Γερμανούς. Γιατί τους χαλούσαν τα κοριτσάκια από το Χαλάνδρι την “αισθητική”, τους “βρώμιζαν” τη γειτονιά τους».

«Μετά την Κατοχή ήρθε η Απελευθέρωση και ο Εμφύλιος - τα στόματα δεν έχουν ακόμα ανοίξει για αυτή την περίοδο, αρκετοί μας ζήτησαν να μη δημοσιεύσουμε όλα όσα μας είπαν. Οι πληγές είναι ακόμα ανοιχτές. “Χαρήκαμε πολύ όταν έφυγαν οι Γερμανοί”, μας έλεγαν οι πληροφορητές μας, “βγήκαμε στους δρόμους, ζητωκραυγάζαμε, αλλά…”. Αμέσως ακουγόταν το “αλλά…” του Εμφυλίου».

«Στη διάρκεια της Κατοχής ο Ερυθρός Σταυρός έδινε κάποια τρόφιμα για παιδιά που είχαν αδενοπάθεια και ήταν σε προ-φυματική κατάσταση. Η Νιόνια Μπιζάνου που εργαζόταν ως νοσηλεύτρια στο Πολυϊατρείο του Χαλανδρίου, κατάφερε και “πείραξε” τις ακτινογραφίες για να πάρει τρόφιμα και για άλλα παιδιά που πεινούσαν. Aυτή ήταν μια αντιστασιακή πράξη, αλλά μετά την Απελευθέρωση, ενώ ο Ερυθρός Σταυρός της έδωσε συγχαρητήρια, η ελληνική διοίκηση την κάλεσε σε απολογία και την κατηγόρησε για απάτη».

«Είχαμε αρκετές περιγραφές της μάχης μεταξύ του ΕΛ.ΑΣ. και της Χωροφυλακής στο Πρώτο Δημοτικό Σχολείο - είχαν ταμπουρωθεί εκεί οι χωροφύλακες και ο ΕΛ.ΑΣ. τους πολιορκούσε. Έχουμε μία μαρτυρία από την δύο γυναίκες που δίπλα στο σπίτι τους επιχειρούσε ο ΕΛ.ΑΣ. και εκείνες είχαν κλειστεί μέσα. Κάποια στιγμή, η μία απευθύνθηκε σε έναν αντάρτη. “Κύριε Ελασίτη”, του είπε “Δεν σταματάτε λίγο, να βγούμε για να πάρουμε τρόφιμα; Τόσες μέρες είμαστε κλεισμένες μέσα”. Και της απάντησε ο αντάρτης, “σύντροφο να με λες κυρά μου”».

«Εκείνα τα δύσκολα χρόνια της Κατοχής και του Εμφυλίου, οι παλιοί Χαλανδραίοι επιβίωσαν διότι είχαν κτήματα, κάποιοι ήταν αγρότες και έμποροι ταυτόχρονα. Συνυπήρχαν πάντοτε στο Χαλάνδρι αυτές οι ιδιότητες - οι Χαλανδραίοι είχαν κτηνοτροφία, αμπέλια, οπωροφόρα δέντρα».

«Κάποιοι παρήγαγαν από δικά τους ζώα γάλα ή βούτυρο - ορισμένοι το συγκέντρωναν, δεν έδιναν σε όσους συντοπίτες τους είχαν ανάγκη, αλλά το διοχέτευαν στην μαύρη αγορά. Ήταν από αυτούς τους (μικρο)μαυραγορίτες που δεν φαίνονταν…».

«Πολλοί Χαλανδραίοι, όμως, στην Κατοχή ειδικά ξεπούλησαν ασημικά και χωράφια - κάποιος είχε δυο στρέμματα και πήγε στον Πειραιά να τα ανταλλάξει με τενεκέδες λάδι. Την πρώτη μέρα αρνήθηκε να δώσει το χωράφι του για δυο τενεκέδες - την επόμενη το έδωσε για έναν. Πληροφορητές μας περιέγραψαν πώς ξεκινούσαν με ένα κάρο φορτωμένο πράγματά τους και πήγαιναν στον Πειραιά για να τα ξεπουλήσουν».

«Υπήρξε και αλληλεγγύη, όπως τα συσσίτια του Ερυθρού Σταυρού και του ΕΑΜ που έσωσαν αρκετό κόσμο, αλλά εκατοντάδες άνθρωποι πέθαναν από την πείνα στο Χαλάνδρι».

«Εκείνοι που υπέφεραν πολύ τη δεκαετία του ’40 ήταν οι πρόσφυγες. Βρίσκονταν σε δυσχερέστερη θέση γιατί δεν είχαν γη και ζωικό κεφάλαιο, ούτε περιουσία ή κοσμήματα να ανταλλάξουν».

«Οι πρόσφυγες, από τη Σμύρνη και την περιοχή του Τσεσμέ οι περισσότεροι, έφτασαν στο Χαλάνδρι το 1926- 1927. Το κράτος τους έφτιαξε ξύλινες παράγκες - αυτές αποτελούσαν μια λωρίδα στη Βασιλέως Γεωργίου και έφταναν μέχρι την (οδό) Καλογρέζας, σε χωράφια που ανήκανε τότε στη Μονή Πεντέλης. Οι παράγκες ήταν μονόχωρες, με ένα δωμάτιο, όχι πολύ μεγάλο και δίπλα μια μικρή αποθήκη. Αυτό ήταν το σπίτι τους - με μία τουαλέτα για αρκετές παράγκες στη σειρά».

«Στον προσφυγικό συνοικισμό του Χαλανδρίου, οι άνθρωποι οργανώθηκαν. Έφτιαξαν μαγαζάκια και κάποιος μας έλεγε πως με το νερό από την κοινή βρύση πότιζαν λουλούδια και δένδρα που φύτεψαν. Οι γυναίκες γεννούσαν με μαμή μέσα στις παράγκες.

»Συνήθως ήταν πολυμελείς οικογένειες οι προσφυγικές - κάπου 900 άτομα σε ένα Χαλάνδρι των 6.000 κατοίκων. Το 1936- 1937 περίπου 90 οικογένειες προσφύγων μεταφέρθηκαν στην περιοχή που λεγόταν τότε Τζανεριές ή Κοκκινιά, γιατί είχε κοκκινόχωμα. Απαλλοτριώθηκαν εκτάσεις από το Υπουργείο Πρόνοιας, ρυμοτομήθηκε η περιοχή και κτίστηκαν 32 πέτρινα σπίτια, κάποια από τα οποία ακόμη σώζονται. Τα σπίτια αυτά (και κάποια οικόπεδα) δεν τα χάρισαν στους πρόσφυγες - πλήρωναν με δόσεις».

«Ακόμη και τους δρόμους τους έφτιαχναν μόνοι τους, με προσωπική εργασία. Δίπλα τους ήταν η Ρεματιά, πολύ συχνά πλημμύριζαν. Τότε για να διασχίσεις το ποτάμι δεν υπήρχε παρά ένα ξύλινο γεφυράκι κοντά στην πλατεία - αλλιώς έπρεπε να περάσεις μέσα από το νερό. Η Ρεματιά “απέκλειε” λοιπόν τους πρόσφυγες από το υπόλοιπο Χαλάνδρι, διαμορφώνοντας έναν δικό τους μικρόκοσμο, με χαρακτηριστικά γκέτο».

«Τα χρόνια του Μεσοπολέμου, αλλά και τη δεκαετία του ’40 και αργότερα ακόμα, οι “ντόπιοι” Χαλανδραίοι θεωρούσαν ότι στον παλιό προσφυγικό συνοικισμό “βρώμαγε”. Έχουμε μαρτυρίες για το πώς “έβλεπαν” τους πρόσφυγες. Πήγαιναν στα ίδια σχολεία, αλλά δεν έπαιζαν μαζί στις γειτονιές.

»Υπήρχαν και παιδιά που έκαναν παρέα με τους πρόσφυγες, όπως μία πληροφορήτριά μας, που μας έλεγε πόσο άρεσε στην ίδια να πηγαίνει στις παράγκες των προσφύγων γιατί ήταν καθαρές και οι πρόσφυγες ήξεραν πολλά πράγματα, της έλεγαν ιστορίες και είχε κάνει φιλίες».

Σε μια προσφυγοπούλα που ήταν καλή μαθήτρια, στο σπίτι της μαζεύονταν και άλλα παιδάκια για να διαβάσουν μαζί. Όταν κάποιος συγγενής ενός παιδιού το είδε εκεί, ενημέρωσε τους γονείς του και αυτοί του απαγόρευσαν να πηγαίνει στον συνοικισμό με “αυτούς”. Και έπαψαν να μιλάνε. Η προσφυγοπούλα που σε μεγάλη ηλικία μας τα διηγήθηκε αυτά, είχε ακόμα ανοικτή αυτή την πληγή του ρατσισμού.  

»Μία άλλη προσφυγοπούλα παντρεύτηκε από έρωτα έναν ντόπιο - μας έδωσαν συνέντευξη και κρατιούνταν χέρι-χέρι στα 90 τους. Η μητέρα του συζύγου (Αθηναία, μοντέρνα για τον καιρό της, με αντιστασιακή δράση στην Κατοχή) δεν ήθελε τη “Σμυρνιά”, δεν την δέχτηκε ποτέ. “Σμυρνιά βρήκες και πήρες;”, έλεγε του γιου της».

«Όμως, οι πρόσφυγες από τότε βοηθούσαν τους Χαλανδραίους στα κτήματά τους, σε οικοδομικές εργασίες, “μπήκαν” στη ζωή τους.

»Έφεραν μαζί τις μουσικές τους, έκαναν τα γλέντια τους, αυτοσχέδια και με πολύ κέφι, γιόρταζαν τον Κλήδονα - τους θυμάμαι μέχρι πρόσφατα σχετικά να πηδάνε τις φωτιές μες στη μέση του δρόμου. Τα μαγαζιά τους πλήθυναν: καφενεία, μπακάλικα και μανάβικα, που κάποια υπάρχουν μέχρι σήμερα. Άλλα επαγγέλματα που έκαναν ήταν κυρίως χειρωνακτικά: σιδεράδες, μαρμαράδες, κεραμίστες (από το κοκκινόχωμα που υπήρχε), γαλατάδες, καρεκλάδες.

»Εμπλούτισαν την “κουζίνα” της περιοχής, αφού πολλές γυναίκες εργάστηκαν ως οικιακοί βοηθοί και μαγείρισσες. Έγινε μια ωραία ώσμωση με τους γηγενείς τελικά».

«Αυτή η διαδικασία ενσωμάτωσης και αποδοχής “τράβηξε” πολλά χρόνια. Ακόμα και μετά τη δεκαετία του ’50 είχε γίνει πρόταση στο Δημοτικό Συμβούλιο να κτίσουν έναν τοίχο -δεν τους έφτανε η Ρεματιά- που θα ξεχωρίζει τους πρόσφυγες από τους υπόλοιπους. Δεν ανεγέρθηκε ποτέ αυτός ο τείχος, αλλά ο τρόπος σκέψης θυμίζει την τωρινή κατάσταση, τα “αντανακλαστικά” πολλών σύγχρονων ανθρώπων».  

«Ναι, να έρθουν οι πρόσφυγες, αλλά μακριά από εδώ…». 

Δύο Έλληνες Ομογενείς που Κατοικούν στο Κίεβο Περιγράφουν πώς Έζησαν την Εισβολή στην Ουκρανία

O Τύπος που Ανεβάζει στο TikTok τα Πιο Άκυρα Σκηνικά που Βρίσκει στο Google Street View

Την Αστρολογία μου Μέσα

Ακολουθήστε το VICE σε Facebook, Instagram και Twitter.