Πώς Είναι να Ζεις σαν Αόρατος Άνθρωπος στην Ελλάδα

Κάθε εβδομάδα τους τελευταίους 16 μήνες, ο Γκούνταρ Γιουνίς πηγαίνει στο γραφείο μετανάστευσης της Σάμου για να μάθει εάν έγινε δεκτό το αίτημα ασύλου για αυτόν και την οικογένειά του. «Κάθε φορά που πηγαίνω να ρωτήσω για την περίπτωσή μας, αναζητώντας μια αχτίδα ελπίδας μέσα σε όλη αυτήν τη δυστυχία, γυρίζω πίσω κουνώντας το κεφάλι μου με θλίψη, έχοντας μόνο άσχημα νέα», λέει ο πατέρας τεσσάρων αγοριών και δύο κοριτσιών από το Ιρακινό Κουρδιστάν.

Η προηγούμενη εβδομάδα ήταν ιδιαίτερα δύσκολη για την οικογένειά του. Εδώ και καιρό έχουν κουραστεί να ζουν σε συνθήκες που θυμίζουν κράτηση στο hotspot στη Σάμο, και τα παιδιά θέλουν όσο τίποτα άλλο να φύγουν. «Την περασμένη εβδομάδα γύρισα στο κοντέινερ στο οποίο ζούμε για να τους πω τα άσχημα νέα. Με περίμεναν στο κρεβάτι, κουλουριασμένοι σαν μικρά κουνέλια και τα μάτια τους έλαμπαν από προσδοκία» λέει ο Γκούντάρ. «Τους είπα ότι η αίτησή μας για άσυλο στην Ελλάδα είχε απορριφθεί για δεύτερη φορά. Έβαλαν όλοι τα κλάματα» λέει. Ο ίδιος ανησυχεί ιδιαίτερα για τον μεγαλύτερο γιο του, ο οποίος πέρυσι έκανε απόπειρα αυτοκτονίας. Όταν άκουσε τα νέα, είπε στον πατέρα του: «Καλύτερα να είχαμε πεθάνει».

Ο Γκούνταρ μαζί με τη 46χρονη γυναίκα του, Τζιχάν, και τα έξι παιδιά τους ήρθαν στην Ελλάδα στα τέλη του 2016, έχοντας εξαπατηθεί από έναν διακινητή που τους είχε πει ότι θα τους στείλει στην Ιταλία από την Τουρκία. Όπως άλλοι περίπου 10.000 αιτούντες άσυλο, είναι εγκλωβισμένοι στα ελληνικά νησιά. Έφτασαν στις ακτές της Ευρώπης αναζητώντας μια ζωή με ασφάλεια και αξιοπρέπεια, όμως η απάντηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης ήταν να κλείσει τα σύνορά της. Σύμφωνα με τα Ηνωμένα Έθνη, τον Ιανουάριο του 2018 υπήρχαν περίπου 1.700 αιτούντες άσυλο στη Σάμο, με πάνω από τα δύο τρίτα να είναι από τη Συρία, το Ιράκ και το Αφγανιστάν. Σχεδόν οι μισοί είναι γυναίκες και παιδιά.

Χωρίς δικαίωμα παραμονής στην Ελλάδα, ο Γκούνταρ και η οικογένειά του αντιμετωπίζουν τώρα τον κίνδυνο της κράτησης, ακόμη και της απέλασης στην Τουρκία, όπου ως Κούρδοι δεν θα αισθάνονταν ασφαλείς. Όταν τον ρωτάμε πώς θα ένιωθε εάν ήταν αναγκασμένοι να γυρίσουν στο Ιράκ, ο Γκούνταρ λέει: «Αυτό θα ήταν ο χειρότερος εφιάλτης μας».

Ο Γκούνταρ και η οικογένειά του έφυγαν από το Ιράκ όταν ο αδελφός του κλέφτηκε με μια γυναίκα από άλλη φυλή, επειδή η οικογένειά της δεν ήθελε να παντρευτούν. Ο Γκουντάρ έγινε ο αποδέκτης της οργής της αντίπαλης φυλής, που τον διέταξε είτε να πληρώσει 8.000 ευρώ είτε να δώσει τις δύο μικρές κόρες του ως αντάλλαγμα. Εάν δεν έκανε κάτι από τα δύο, θα τον σκότωναν.

Παρά την απειλή για τη ζωή του, δεν έχει αναγνωριστεί ως πρόσφυγας.

Προς το παρόν, αυτός και η οικογένειά του δεν έχουν άλλη επιλογή από το να παραμείνουν στο hotspot της Σάμου, ένα από τα πολλά κέντρα που δημιουργήθηκαν μετά την κορύφωση της προσφυγικής κρίσης το 2015 για τη στέγαση και τον έλεγχο των νέων αφίξεων. Παρόλο που τα hotspot προορίζονταν να είναι προσωρινά, με τον καιρό μετατράπηκαν σε αυτοσχέδιους καταυλισμούς όπου συνωστίζονται χιλιάδες αιτούντες άσυλο σε ακατάλληλες συνθήκες.

Ο Γκούνταρ υποφέρει να βλέπει τα παιδιά του να στερούνται το σχολείο και να μην κάνουν τίποτα πέρα από το να παίζουν με σκουπίδια και χαλασμένα ποδήλατα. Παίζουν κρυφτό, κλέφτες κι αστυνόμους, μόνο που οι κλέφτες έχουν αντικατασταθεί από πρόσφυγες. Οι αιτούντες άσυλο που ζουν στα hotspot μπορούν να έρχονται και να φεύγουν όποτε θέλουν. Όμως δεν έχουν πού να πάνε, ιδίως άνθρωποι όπως ο Γκούνταρ που έχει απορριφθεί η αίτηση ασύλου τους και επομένως αντιμετωπίζουν τον κίνδυνο της κράτησης. Το hotspot, επιτηρείται από κάμερες και στελεχώνεται από ένστολο προσωπικό που επικοινωνεί με τυπικό και χωρίς συναίσθημα τρόπο. Περιβάλλεται από ψηλούς φράχτες από συρματόπλεγμα και αγκαθωτό σύρμα, τους οποίους οι πρόσφυγες χρησιμοποιούν για να απλώνουν την μπουγάδα τους.

Όταν είναι η ώρα του φαγητού, μια δυνατή σειρήνα αντηχεί στον καταυλισμό και ακούγεται μια ανακοίνωση από τα μεγάφωνα. Οι μετανάστες τρέχουν να μπουν στη γραμμή, σπρώχνοντας ο ένας τον άλλον για να βρεθούν πιο μπροστά, ενώ οι αστυνομικοί παρεμβαίνουν όταν ξεσπούν καβγάδες. Ο 28χρονος Άμπο Αράμπ από τη Δαμασκό, ο οποίος φυλακίστηκε και βασανίστηκε στις διαβόητες φυλακές της Συρίας για να καταλήξει καθηλωμένος στη Σάμο, αποδίδει τα περιστασιακά ξεσπάσματα βίας στις συνθήκες που επικρατούν στο hotspot. «Αν βάλεις μια ομάδα από αγίους σ' έναν καταυλισμό σαν αυτόν για πολύ καιρό, στο τέλος θα σκοτώνονται μεταξύ τους», λέει.

Η Αλίκη Μεϊμαρίδου, υπεύθυνη ψυχικής υγείας των Γιατρών Χωρίς Σύνορα στη Σάμο, συμφωνεί. «Οι άνθρωποι φτάνουν σε αυτό το νησί στην προσπάθειά τους να ξεφύγουν από τους πολέμους και τη βία, και έχουν τα δικά τους θέματα ψυχικής υγείας. Ωστόσο αναπτύσσουν νέα ψυχολογικά προβλήματα απλώς και μόνο μένοντας στον καταυλισμό», λέει.

Κάθε μέρα, οι συζητήσεις στο hotspot είναι οι ίδιες. Ουσιαστικά, το μοναδικό θέμα συζήτησης είναι η ζωή στο νησί και το όνειρο της Αθήνας. Πιστεύουν ότι αφού φτάσουν στην πρωτεύουσα, θα μπορέσουν να έχουν μια φυσιολογική ζωή, να ζουν σε αξιοπρεπή σπίτια και να έχουν καλές δουλειές, ενώ τα παιδιά τους θα πηγαίνουν σχολείο.

Από την άλλη, όσοι λαχταρούν να επανενωθούν με συγγενείς σε χώρες όπως η Γερμανία ή η Σουηδία, πιστεύουν ότι είναι θέμα χρόνου να τους δοθεί η άδεια.

Ωστόσο, όπως ανακάλυψε ο Τζαμάλ Ναγκσμπαντί, ένας 50χρονος Κούρδος καθηγητής από το Ιράν, η ζωή στην Αθήνα έχει κι αυτή περιπλοκές.

Καθώς διωκόταν στο Ιράν και το Ιρακινό Κουρδιστάν εξαιτίας της δράσης του, ο Τζαμάλ έφτασε στη Σάμο τον Σεπτέμβριο του 2016. Τον Ιούνιο του 2017, του δόθηκε άδεια να μετακινηθεί στην Αθήνα, αφού πέρασε επτά μήνες σε μια μικροσκοπική, ετοιμόρροπη σκηνή που ήταν στημένη όχι πολύ μακριά από το αυτοσχέδιο σπίτι του Γκουντάρ. Φτάνοντας στην Αθήνα ήλπιζε ότι θα του επιτρεπόταν να επανενωθεί με τους γιους του στη Γερμανία. Επειδή όμως έχουν ενηλικιωθεί, η Γερμανία δεν επέτρεψε στον Τζαμάλ να επανενωθεί μαζί τους, με αποτέλεσμα να εγκλωβιστεί στην Ελλάδα. «Είμαι εδώ, μακριά από τη γυναίκα μου στο Ιράν και τους δύο γιους μου στη Γερμανία, και νιώθω μουδιασμένος. Τα τσιγάρα και το φαγητό δεν έχουν γεύση όταν είσαι εγκλωβισμένος και μόνος» λέει ο Τζαμάλ. «Είμαι άνθρωπος με συναισθήματα και πάθος και όνειρα, δεν είμαι ζώο» λέει, τραβώντας μια ρουφηξιά από το τσιγάρο του.

Η Χάναα αλ Ισαγιού μια 63χρονη γυναίκα από την περιοχή Ντέιρ αλ Εζόρ της Συρίας, επίσης λέει ότι η ζωή στην Αθήνα είναι σκληρή. Ζει εκεί με τον 26χρονο εγγονό της, τον Ομάρ Αλ Αμπντουλάχ, που είναι σεφ. Ήρθαν στην Ελλάδα για να γλιτώσουν από τη φρίκη του πολέμου στη Συρία. Η Χαναά έχασε την κόρη της —τη μητέρα του Ομάρ— και τον άντρα της σε αεροπορικές επιδρομές που έπληξαν την πόλη τους. Ο Ομάρ έχασε επίσης τον πατέρα του και τον αδελφό του, που ήταν μόλις τεσσάρων.

Οι τέσσερις γιοι της Χάναα είναι ζωντανοί, όμως δεν ελπίζει πια ότι θα τους ξαναδεί. Οι δύο από αυτούς φυλακίστηκαν από το καθεστώς στις αρχές του πολέμου και δεν τους είδε ξανά. Οι άλλοι δύο ζουν στη Γερμανία ως πρόσφυγες. Η καθημερινή ζωή στην Αθήνα είναι δύσκολη για την ίδια και τον Ομάρ. Έχει καρδιοπάθεια, διαβήτη και υπέρταση.

VICE Video: Ανήλικοι Πρόσφυγες Πέφτουν Θύματα Σεξουαλικής Εκμετάλλευσης στο Κέντρο της Αθήνας

Παρακολουθήστε όλα τα βίντεo του VICE, μέσω της νέας σελίδας VICE Video Greece στο Facebook.

«Προσπαθώ να φροντίσω τη γιαγιά μου και να φτιάξω μια καινούργια ζωή για μας» λέει ο Ομάρ. «Ήρθα στην Αθήνα πιστεύοντας ότι θα μπορέσω να βρω δουλειά και να συντηρώ τον εαυτό μου και τη γιαγιά μου. Δεν ήθελα να εξαρτώμαι από τη βοήθεια των οργανώσεων όμως δεν έχω καταφέρει να βρω δουλειά ακόμα». Η Ελλάδα έχει επωμιστεί ένα δυσανάλογο φορτίο στην προσφυγική κρίση, τη χειρότερη που έχει ζήσει η Ευρώπη από τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο. Με την ανεργία ακόμη στα ύψη, καθώς η χώρα επιστρέφει με αργά βήματα στην κανονικότητα μετά την παρ' ολίγον κατάρρευση της οικονομίας, οι μετανάστες δεν έχουν τα απαραίτητα εφόδια για να βρουν μια αξιοπρεπή δουλειά, και άνθρωποι σαν τον Ομάρ το γνωρίζουν αυτό. «Η Ελλάδα είναι μια φτωχή χώρα: μετά βίας μπορεί να υποστηρίξει τους πολίτες της. Ελπίζω να μας ακούσει κάποιος και να ανοίξει τα σύνορα, ώστε να μπορέσω να ξαναρχίσω τη ζωή μου στη Γερμάνια, με τη βοήθεια των θείων μου», λέει.

Προς το παρόν, όμως, δύο χρόνια μετά την υπογραφή της συμφωνίας της Ε.Ε. με την Τουρκία το 2016 για την ανάσχεση των μεταναστευτικών ροών προς τις ακτές της Ελλάδας, άνθρωποι όπως ο Γκούνταρ, ο Τζαμάλ, η Χάναα και ο Ομάρ, είναι πιο μακριά από ποτέ από την πραγματοποίηση των ονείρων τους. Ζουν εγκλωβισμένοι στο παρόν, χωρίς να μπορούν να κάνουν σχέδια. Γυρίζουν στους δρόμους, ψάχνοντας να βρουν τα φτηνότερα βασικά αγαθά και αναρωτιούνται αν θα τα καταφέρουν ποτέ.

Στη Σάμο, για να κάνει την αναμονή λίγο πιο εύκολη, ο Γκούνταρ έπαιρνε ένα καλάμι ψαρέματος και πήγαινε στην ακτή, όπου περνούσε λίγες ώρες στη σιωπή, αναπολώντας και κάνοντας όνειρα. Τώρα, χωρίς ίχνος ελπίδας πια, έχει σταματήσει να κάνει ακόμη κι αυτό.

Στην Αθήνα, ο Τζαμάλ αισθάνεται χαμένος, γυρίζει άσκοπα στους δρόμους και μαθαίνει ελληνικά σε μία από τις ομορφότερες πόλεις του κόσμου, ψάχνοντας απεγνωσμένα κάτι για να γεμίσει το κενό.

«Η καρδιά μου είναι στο Ιράν με τη γυναίκα μου και η ψυχή μου είναι στη Γερμανία με τους γιους μου», λέει. «Όσο για μένα, νιώθω εντελώς νεκρός μέσα μου». Ο Μοχάμαντ Γκανάμ είναι μέλος των Γιατρών Χωρίς Σύνορα στη Γαλλία

Περισσότερα από το VICE

Ένας Εκπαιδευτής των Ειδικών Δυνάμεων του Ρωσικού Στρατού μάς Έμαθε να Επιβιώνουμε

Οι 30 πιο Απογοητευτικοί Έλληνες Κάτω των 30

Ήρθε η Ώρα να Μιλήσουμε Σοβαρά για το «Μακελειό»