Τη δεκαετία μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, ένα νέο κύμα αρχιτεκτονικού σχεδίου εμφανίστηκε στη Βρετανία, με μονοκόμματα κτίρια από τσιμέντο και ατσάλι. Το όνομά του συνόψιζε την όψη: μπρουταλισμός.
Ο μπρουταλισμός σύντομα εδραιώθηκε στην Ευρώπη, αλλά πουθενά δεν υιοθετήθηκε με περισσότερο ενθουσιασμό απ’ ό,τι στη Σοβιετική Ένωση. Εκεί το στιλ φαινόταν να μεταφέρει καλύτερα τη φιλοδοξία του μαρξισμού της εποχής του διαστήματος και έγινε η στάνταρ αισθητική για χιλιάδες δημόσια κτίρια και ουρανοξύστες με διαμερίσματα.
Σήμερα, αυτά τα κτίρια τα περιφρονούν ολοένα και περισσότερο ως ενθύμια του σοβιετικού παρελθόντος και τα κατεδαφίζουν. Σε άλλες περιοχές, εξακολουθούν να στέκουν σιωπηλά και επιβλητικά.
Ο φωτογράφος Alex Schoelcher από τη Μελβούρνη, πέρασε τα τελευταία δύο χρόνια ταξιδεύοντας στο πρώην ανατολικό μπλοκ, από τη Γεωργία ως τη Μολδαβία, το Καζακστάν και το Κιργιστάν, φωτογραφίζοντας αυτά τα εναπομείναντα κτίρια και τους ανθρώπους που κατοικούν σε αυτά. Το VICE μίλησε μαζί του για να μάθει περισσότερα για το εν εξελίξει πρότζεκτ του, “Concrete Citizens.”
VICE: Alex, πώς προέκυψε το Concrete Citizens;
Alex Schoelcher: Τα τελευταία χρόνια άρχισα να ασχολούμαι με την αρχιτεκτονική φωτογραφία. Βοηθούσα κάποιους φωτογράφους αρχιτεκτονικής και μέχρι τότε δεν είχα δώσει ιδιαίτερη σημασία. Άρχισα να παρακολουθώ τέτοιους λογαριασμούς στο Instagram και όλα αυτά τα μπρουταλιστικά κτίρια, και η παλιά σοβιετική αρχιτεκτονική ήταν… τρέλα. Πολύ δυστοπικά όλα. Τόσο καταθλιπτικά και τρομακτικά, αλλά και πολύ ενδιαφέροντα.
Πρόσεξα ότι υπήρχαν πολλές φωτογραφίες, αλλά όχι των ανθρώπων που κατοικούν εκεί ή του πώς ένιωθαν. Δεν υπήρχε ανθρώπινο στοιχείο και με εκνεύρισε αυτό, επειδή οδηγεί σε μια κάπως μη υγιή σχέση με την εκτίμησή τους. Νιώθω ότι τα φετιχοποιεί και αφαιρεί την πραγματικότητα των ανθρώπων που ζουν εκεί.
Μάλλον το concept ήταν να «σκάψω» κάτω από τον επιφάνεια, για να μπορέσω να δω πώς ήταν από μέσα. Να βρω μερικές ιστορίες και να ανακαλύψω αν οι άνθρωποι που ζουν εκεί είναι ευτυχισμένοι.
Υπήρξε κάποια ανάρτηση στο Instagram ή κάποια στιγμή που αποτέλεσε το έναυσμα;
Ένα από τα κτίρια που άρχισα να προσέχω στο Instagram ήταν το Nutsubidze Plato - τρία κτίρια που συνδέονται με γέφυρες. Ήθελα να το δω, ήμουν με έναν φίλο μου από τη Γεωργία και είπε «Αν θέλεις μια καλύτερη οπτική γωνία, πάμε σε ένα άλλο κτίριο και το φωτογραφίζουμε από εκεί».
Έτσι πήγαμε σε ένα άλλο κτίριο και ο φίλος μου είπε: «Ας χτυπήσουμε σε κάποιον να δούμε αν μπορούμε να βγάλουμε μια φωτογραφία από το μπαλκόνι τους». Εγώ του είπα, «Τρελός είσαι; Κανείς δεν πρόκειται να μας αφήσει», αλλά μια κυρία άνοιξε την πόρτα και στο καθιστικό της ήταν ένας άντρας χωρίς μπλούζα κι ένα σκυλί χάσκι. Το βρήκα απίθανο .Τρελό σκηνικό.
Τράβηξα μερικές κακές φωτογραφίες από το μπαλκόνι τους και μετά είπα ότι έπρεπε να τραβήξω αυτό εκεί. Και εκείνη ήταν η στιγμή επιφοίτησης: τα κτίρια είναι ενδιαφέροντα, αλλά το πιο ενδιαφέρον είναι ό,τι συμβαίνει μέσα τους. Φωτογραφίζω ανθρώπους στον δρόμο εδώ και χρόνια και ποτέ δεν σκέφτηκα ότι μπορούσα να χτυπήσω την πόρτα κάποιου και να βγάλω φωτογραφία μέσα απ’ το σπίτι του.
Κάποιες φωτογραφίες είναι πολύ προσωπικές. Πώς κατάφερες να νιώσουν οι συμμετέχοντες τόσο άνετα ώστε να μπεις σπίτι τους και να τους βάλεις σε αυτές τις θέσεις;
Κάποιες από τις φωτογραφίες τις κοιτάζω και αναρωτιέμαι πώς τις πέτυχα, πώς με άφησαν να το κάνω. Αλλά νομίζω πως μπορεί κανείς να εκπλαγεί από την πρόσβαση που σου δίνουν οι άλλοι - δεν είναι κάτι που κάνουμε καθημερινά. Δεν ζητάνε πολλοί από άγνωστους ανθρώπους να τους τραβήξουν φωτογραφίες. Τους φαίνεται τόσο παράξενο και ακατανόητο. Αλλά όταν το κάνεις, καταλαβαίνεις ότι τους αρέσει.
Υπάρχει μια φωτογραφία μιας μεγαλόσωμης κυρίας που είναι ξαπλωμένη στον καναπέ. Εμένα με σόκαρε που με άφησε να την τραβήξω. Κάποιες τις κοιτάζω και δεν πιστεύω ότι τις έβγαλα, ήταν σαν να μην ήμουν εκεί.
Είπες ότι ήθελες να εξερευνήσεις τη στάση όσων ζουν σε αυτά τα κτίρια. Ποια ήταν η εικόνα που αποκόμισες;
Δεν ήταν μία. Κάποιοι λάτρευαν τα κτίρια λόγω της κοινότητας στο κτίριο, της θέας ή επειδή αυτά τα κτίρια είναι πολύ καλοφτιαγμένα. Μερικές φορές οι μεγαλύτεροι άνθρωποι είναι περήφανοι επειδή έχουν πολύ καλές αναμνήσεις από τη Σοβιετική Ένωση και αυτά τα κτίρια είναι ένα σύμβολό της.
Έπειτα υπάρχουν εκείνοι που τα μισούν. Τα βρίσκουν άσχημα. Σοκάρονται που μου αρέσουν, διότι για εκείνους είναι μαρτύριο. Πολλή φτώχεια επίσης: αρκετοί μένουν σε σπίτια όπου κοιμούνται στο καθιστικό. Πολλές άθλιες ιστορίες και στενόχωρες αφηγήσεις.
Μπορείς να μου πεις κάποιες από αυτές;
Οι ηλικιωμένοι δυσκολεύονται επειδή καμιά φορά χαλάνε τα ασανσέρ ή το καλοκαίρι ζεσταίνονται πολύ. Οι περισότεροι ήταν φτωχοί. Μια εξηντάρα κυρία ζούσε σε ένα λουλουδάτο περιβάλλον και είχε μόνο τη γάτα της. Αφού έβγαλα τη φωτογραφία έβαλε τα κλάματα.
Υπήρχαν πολλοί δυσαρεστημένοι άνθρωποι, κυρίως στη Μολδαβία και το Κιργιστάν. Οι περισσότεροι είχαν πολλά παιδιά. Ένας είχε οκτώ παιδιά στο διαμέρισμά του. Είναι αδύνατον να φανταστείς τόσους πολλούς ανθρώπους να μένουν σε ένα μικροσκοπικό διαμέρισμα.
Ξέρω ότι σε μερικές χώρες αυτά τα κτίρια κατεδαφίζονται. Είχε γνώση κάτι τέτοιου ή είδες κάτι τέτοιο σε αυτές τις περιοχές;
Ναι, οπωσδήποτε. Είναι σίγουρα πρόβλημα εκεί όπου κάποια απειλούνται να εξαφανιστούν. Κι όχι μόνο αυτό, αλλά πολλά νέα κτίρια χτίζονται γύρω τους έτσι η θέα και το τοπίο αλλάζει. Εκείνος ο ουρανοξύστης στη Μολδαβία με την αιχμή στην κορυφή: Η περιοχή όπου βρίσκεται υφίσταται gentrification και υπάρχουν μερικά ωραία σπίτια και είναι παράξενο όλο αυτό. Είχα μια εικόνα στο μυαλό μου από το Instagram και όταν πήγαινα, υπήρχε κάτι άλλο, κάτι καινούργιο, όπως ένα κτίριο, ένα καφέ ή ένας δρόμος.
Περισσότερες φωτογραφίες παρακάτω.
Για τα καλύτερα θέματα του VICE Greece, γραφτείτε στο εβδομαδιαίο Newsletter μας.
Περισσότερα από το VICE
Φωτογραφίζοντας το Clubbing της Κομμουνιστικής Σερβίας στα 80’s