Αράξαμε με Αντάρτες Στρατιώτες στη Βιρμανία

Επί δυο ώρες διασχίζουμε έναν χωματόδρομο στα βουνά Daen Lao της Ταϊλάνδης. Ο οδηγός πάει γρήγορα, καθώς προσπαθεί να αποφύγει τα έξι σημεία ελέγχου του Βασιλικού Στρατού της Ταϊλάνδης που εκτείνονται ανάμεσα στο χωριό Pang Mapha και τα σύνορα της Βιρμανίας (σημ. έχει μετονομαστεί σε Μιανμάρ). Για την αποφυγή πιθανών διπλωματικών παρεξηγήσεων, οι Ταϊλανδοί στρατιώτες -μας είπαν- έχουν αυστηρές διαταγές να σταματάνε τους ξένους δημοσιογράφους όταν επιχειρούν να περάσουν τα σύνορα.

Δεν έχει περάσει πολύ ώρα από την είσοδο μας στη Βιρμανία, όταν ένας φρουρός μας έκανε νόημα μέσα από ένα φυλάκιο, πάνω στο οποίο κυμάτιζε η σημαία του κράτους Shan, μια μερικώς αυτόνομη περιοχή στα ανατολικά της χώρας. Από την κάτω πλευρά βρίσκεται η πόλη Loi Tai Leng, η ορεινή έδρα του Νότιου Στρατού του Κράτους Shan (SSA-S), ένας από τους μεγαλύτερους μεταξύ των άπειρων εθνοτικών στρατών που πολεμούν εναντίον της βιρμανικής κυβέρνησης για πάνω από 65 χρόνια -ο μακροβιότερος εμφύλιος πόλεμος παγκοσμίως.

Στρατιώτες SSA-S

Προσεγγίζουμε τη βάση και οι οδηγοί μας αρχίζουν να ζωνταντεύουν, βλέποντας τον στενό δρόμο που οδηγεί στο πουθενά να μεταμορφώνεται σε ένα φρενήρες πάρτι όπου συμμετέχουν στρατιώτες και συνοριοφύλακες, ντυμένοι χορευτές και μοναχοί. Οι αντάρτες πίνουν κάτω από παραπήγματα φτιαγμένα με μουσαμά, οι χωρικοί ρίχνουν βελάκια σε μπαλόνια και γυναίκες πουλάνε το εμπόρευμα τους στους αντάρτες. Κοντά στην είσοδο της βάσης, παιδιά χοροπηδάνε μέσα σε ένα φουσκωτό κάστρο καθώς ζωντανή μουσική αντηχεί στα τριγύρω σκοτεινά βουνά.

Ντυμένος με αμερικανική στολή παραλλαγής, ο αντισυνταγματάρχης YawdMuang -επικεφαλής του τμήματος εξωτερικών υποθέσεων του αντάρτικου στρατού- μας χαιρετάει, καλωσορίζοντας μας στο γλέντι ενόψει της Εθνικής Γιορτής του Shan. «Το όνομα αυτού του μέρους» λέει, «σημαίνει το Όρος του Φωτός Shan».

Έχοντας υπό της διαταγές του περίπου 6.000 άτομα, το στρατό SSA-S και την πολιτική του πτέρυγα, το Συμβούλιο Αποκατάστασης του Κράτους Shan (RCSS), εκπροσωπεί τους Shans, μια εθνοτική ομάδα που μιλάει ταϊλανδικά και είναι στενά συνδεδεμένη με τους ανθρώπους του Λάος και της Ταϊλάνδης. Αριθμούν περίπου 5 εκατομμύρια στη Βιρμανία και επί το πλείστον ζουν στο επονομαζόμενο Κράτος Shan, μια κατά κύριο λόγο αγροτική περιοχή πλούσια σε ξυλεία, χρυσό, πολύτιμους λίθους και όπιο.

Οι Shansάρχισαν τον αγώνα τους για αυτονομία αμέσως μετά το στρατιωτικό πραξικόπημα της Βιρμανίας το 1962, που έφερε μια περίοδο βίαιης στρατιωτικής διακυβέρνησης που μόλις τώρα άρχισε να ξεδιαλύνει.

Η βιρμανική κυβέρνηση ελέγχει ακόμα πολλές από τις μεγαλύτερες πόλεις του Shan, αλλά οι συνοριακές περιοχές και η ζούγκλα ανήκουν στον SSA-Sκαι στον απομονωμένο (και αυτονομημένο) Βόρειο Στρατό του Κράτους Shan (SSA-N). Οι SSA-S και SSA-N υπέγραψαν κατάπαυση του πυρός με τη νέα μετά-δικτατορική κυβέρνηση της Βιρμανίας τον Δεκέμβριο του 2011 και τον Ιανουάριο του 2012, αλλά οι θανάσιμες συγκρούσεις μεταξύ των δυνάμεων του Shan και της Βιρμανίας συνεχίζονται.

Στις 7 Φεβρουαρίου -Εθνική Γιορτή Shan- η σημαιοστολισμένη περιοχή όπου γίνεται η παρέλαση στο Loi Tai Leng είναι γεμάτη από ανθρώπους με φωτεινά κοστούμια, μοναστηριακές ρόμπες και στολές παραλλαγής. Έρχονται από όλη την Ταϊλάνδη και τη Βιρμανία για το 4ημερο πάρτι του SSA-S, το δεύτερο που διοργανώνει ο στρατός.

Ο εορτασμός ξεκινάει με στρατιωτικές επιδείξεις. Νέοι στρατολογούμενοι με βαμμένα τα πρόσωπα τους σηκώνουν υπέρογκους κορμούς δέντρων, κομάντο κατεβαίνουν από πύργους με σχοινιά και η όλη ατμόσφαιρα είναι διανθισμένη με πυροβολισμούς και εκρήξεις. Στη συνέχεια, οι επιδείξεις δίνουν τη θέση τους σε παρελάσεις, πορείες και ομιλίες. Οι στρατιώτες που στέκονται ο ένας δίπλα στον άλλον, λιποθυμούν από τον εκτυφλωτικό ήλιο.

Φορώντας γυαλιά ηλίου και ένα φανταχτερό πορτοκαλί κοστούμι των Shan, ο επί μακρόν ηγέτης των SSA-S και αντιστράτηγος Yawd Serk μιλάει στους άνδρες του.

«Είμαστε αλυσοδεμένοι από τους κυβερνώντες αυτής της χώρας», βροντοφωνάζει από την υπερυψωμένη σκηνή που είναι γεμάτη από αξιωματούχους του Shan και στρατιωτικούς ηγέτες άλλων εθνοτικών ομάδων. «Εάν θελουμε δικαιώματα και δημοκρατία, πρέπει να τα κατακτήσουμε!».

Αργότερα, σε προσωπική συνέντευξη στην απλή αλλά ευάερη ορεινή βίλα του, ο Yawd Serk λέει ότι εμπιστεύεται τον πρόεδρο της Βιρμανίας και την μεταρρυθμιστική ατζέντα της κυβέρνησης. «Η κατάπαυση του πυρός υπογράφηκε μεταξύ του RCSS και της κυβέρνησης, αλλά οι εχθροπραξίες γίνονται ανάμεσα στα στρατεύματα μας και τον βιρμανικό στρατό», μου λέει. «Πιστεύουμε ότι ίσως υπάρχουν κάποια προβλήματα ανάμεσα στη βιρμανική κυβέρνηση και τον στρατό».

Με το πρόσχημα των συνεχιζόμενων εχθροπραξιών, ωστόσο, η κυβέρνηση της Βιρμανίας πιέζει για την υπογραφή μιας νέας πανεθνικής εκεχειρίας με τις ένοπλες εθνοτικές ομάδες της χώρας.

Ρωτώ μερικούς από τους Shans στο Loi Tai Leng πως αισθάνονται για αυτό. «Ο πρόεδρος Thein Sein εξακολουθεί να είναι φίδι», μου λέει ένας αξιωματούχος. Κάποτε στρατηγός της χούντας, ο Thein Sein παράτησε την βαριά από τα μετάλλια στολή του για τα μονότονα επιχειρηματικά κοστούμια όταν η Βιρμανία δημιούργησε «πολιτική» κυβέρνηση το 2011. Ο αξιωματούχος συνεχίζει: «Το φίδι άλλαξε μόνο το δέρμα του».

Ένας μοναχός ραίνει τους στρατιώτες SSA-S με αγιασμό.

Ανάμεσα στο πλήθος των Shans, ξεχωρίζουν οι λίγοι ξένοι που έφθασαν στο Loi Tai Leng. Υπάρχει ένα Καναδός φωτορεπόρτερ, ένας γηραιότερος Γάλλος συγγραφέας, μια ανθρωπιστική οργάνωση Χριστιανών, ένας Αμερικανός ρεπόρτερ από τους Myanmar Times, ένας τυχαίος τύπος με πολύχρωμα ρούχα τύπου tie-dye, ο φωτογράφος αυτού του θέματος και εγώ.

Καθώς στέκομαι κοντά στη σκηνή, βλέπω κι άλλον ξένο. Παρακολουθεί τις επιδείξεις και τις ομιλίες και έχει τα χέρια του σταυρωμένα στο στήθος. Ψηλός, άκαμπτος και αδύνατος, φοράει μαύρα από πάνω έως κάτω: μπότες μάχης, παντελόνι cargo, μπουφάν, γυαλιά ηλίου και ένα καπέλο που καλύπτει τα κοντοκουρεμένα γκρίζα μαλλιά του. Ας τον ονομάσουμε Φρανκ.

Ρωτάω τον Φρανκ τι κάνει. «Ω, βοηθάω αυτούς τους τύπους κατά περιόδους», λέει με διάθεση μυστικοπάθειας. Ο Φρανκ τελικά μου λέει ότι εκπαίδευε Ταϊλανδούς κομάντο τη δεκαετία του 1970 -παιδιά που στρατολογούνταν από τις φτωχογειτονιές της Μπανγκόκ και στη συνέχεια τους έδιναν στρατιωτικές στολές και M16. Λέει πως πολέμησε στο πλευρό τους στον μυστικό πόλεμο της Αμερικής στο Λάος. «Αυτές ήταν οι παλιές καλές μέρες», ισχυρίζεται. «Οικοδομούσαμε το ηθικό σε μπαρ και σε οίκους ανοχής. Τότε κανείς δεν ανησυχούσε για το AIDS».

Οι ομιλίες τελειώνουν και υπό τους ήχους των ντραμς οι στρατιώτες παρελαύνουν πίσω από τη σκηνή. Φέρουν όπλα AK-47, παλιές καραμπίνες, M16 και πολυβόλα M60. Καθώς φεύγουν, ένας μοναχός τους ραίνει με αγιασμό.

Το απόγευμα, εξερευνούμε τη βάση. Παρατηρητήρια στα βουνά που περιβάλλουν το LoiTaiLengβλέπουν προς την περιοχή που ελέγχεται από τους Ταϊλανδούς, τους Βιρμανούς και την πολυπληθέστερη οπλισμένη ομάδα, τον στρατό United Wa State Army που διακινούν ηρωίνη και αμφεταμίνη. Μέσα στη βάση, οι βίλες των αξιωματούχων διαθέτουν πανοραμική θέα προς τη γύρω περιοχή. Τα απλά σπίτια των στρατιωτικών οικογενειών και των IDP, δηλαδή των εσωτερικών μεταναστών Shanπου έφυγαν από τα σπίτια τους υπό τον φόβο πολεμικών συρράξεων, βρίσκονται στις πλαγιές ή μέσα στις κατάφυτες κοιλάδες.

Μιλάμε στους IDP για να μας πουν για δολοφονίες, βιασμούς, κατεστραμμένα χωριά, κατασχέσεις γης και αυθαίρετες συλλήψεις. Οι επισκέπτες μέσα από τη Βιρμανία μιλάνε για το μακρινό ταξίδι τους μέχρι να φθάσουν στη βάση των Shan και πως κατάφεραν να περάσουν από τα βιρμανικά σημεία ελέγχου.

Παρόλο που η Βιρμανία υποτίθεται ότι είναι πια μια δημοκρατία, πολλοί λένε ότι ελάχιστα έχουν αλλάξει στις απομακρυσμένες κοινότητες. Εάν τους πιάσουν κατά την επιστροφή τους από το Loi Tai Leng μπορεί να τους επιβληθεί πρόστιμο ή να φυλακιστούν επειδή επισκέφθηκαν τη βάση, σύμφωνα με τον Νόμο περί Παράνομων Οργανισμών της Βιρμανίας.

«Αξίζει τον κόπο», λέει μια γυναίκα για το 4ημερο ταξίδι της. «Εδώ αισθανόμαστε ελεύθεροι».

Το Loi Tai Leng έχει μια κλινική, ένα παντοπωλείο, μια φυλακή, μερικούς πάγκους όπου πουλάνε νουντλς και ένα οικοτροφείο. Η κλινική και το σχολείο λαμβάνουν βοήθεια από ΜΚΟ και το σχολείο -που φιλοξενεί εκατοντάδες μαθητές από όλο το κράτος του Shan- αποτελεί ένα από τα λίγα μέρη στην Βιρμανία, όπου μπορεί να διδαχθεί ελεύθερα η γλώσσα και ο πολιτισμός των Shan. Οι περισσότερες προμήθειες για τη βάση μεταφέρονται μέσω της γειτονικής Ταϊλάνδης, γεγονός που υπογραμμίζει την βαθιά (αλλά ανομολόγητη) σχέση μεταξύ των Shans και των γειτόνων.

Η βάση έχει ακόμα και δυο μουσεία. Το ένα λέει την ιστορία των ανθρώπων του Shan και το άλλο την ιστορία του όπιου. Το πρώτο είναι γεμάτο με πορτρέτα μυθικών πολεμιστών και στρατηγών του 20ου αιώνα. Οι τοίχοι στο άλλο είναι διακοσμημένοι με φωτογραφίες των ολάνθιστων χωραφιών οπίου και με κατεβασμένες από τον υπολογιστή εικόνες από τα διάφορα είδη ναρκωτικών ουσιών.

Ο στρατός SSA-S, ωστόσο, προσπαθεί να απαλλαχθεί από αυτό. Η ομάδα αναδύθηκε από τις στάχτες του ταϊλανδικού στρατού του Mong (MTA) -που για δεκαετίες, ήταν ένας από τους μεγαλύτερους παραγωγούς οπίου και ηρωίνης- μετά την παράδοση του σκήπτρου των ναρκωτικών στους Βιρμανούς το 1996. Ο SSA-S λέει ότι από καιρό έχει στρέψει την προσοχή του στην εξάλειψη των ναρκωτικών στο Κράτος Shan, έχοντας μάλιστα προχωρήσει σε συνεργασία με το Γραφείο των Ηνωμένων Εθνών για τα Ναρκωτικά και το Έγκλημα -παρόλο που τα τελευταία έξι χρόνια η καλλιέργεια παπαρούνας έχει αυξηθεί.

Η μπάντα Freedom's Way.

Η νύχτα πέφτει στο Loi Tai Leng και οι Freedom’s Way ανεβαίνουν στη σκηνή. Αυτή η μπάντα στρατηγών, συνταγματαρχών και ταγματαρχών του SSA-S παίζει μια σειρά δυτικών τραγουδιών που έχουν αναχθεί σε εθνικιστικούς ύμνους. Το ρεπερτόριο του καλύπτει από το «Like a Hurricane» του Νιλ Γιανγκ μέχρι τις ροκ εκδοχές παραδοσιακών τραγουδιών όπως το «Mine Eyes Have Seen the Glory». Οι στρατιώτες γνωρίζουν όλους τους στίχους.

Ντυμένος με μαύρη στολή και μπερέ, ο πρόεδρος Yawd Serk προσπαθεί να τακτοποιήσει το πλήθος, τους δίνει μπουκάλια με το τοπικά αποσταγμένο κρασί ρυζιού. Οι στρατιώτες κάνουν τρέλες, πίνουν και χορεύουν μέσα σε ένα οπτικό καμουφλάζ. Πολίτες και χορευτές παραδοσιακών χορών στροβιλίζονται περιμετρικά ενώ οπλισμένοι φρουροί φυλάνε. Ο παγωμένος άνεμος μαστιγώνει με σκόνη το έδαφος και όταν οι στρατιώτες καταρρέουν από το ποτό, μεταφέρονται μέσα στο σκοτάδι κάπου για να συνέλθουν.

«Δεν φοβάμαι τους Βιρμανούς», φωνάζει ένας νέο-στρατολογούμενος του SSA-S, κουνώντας τα πόδια του. Μοιάζει με παιδί -πολλοί μοιάζουν- αλλά ορκίζεται ότι είναι 18. «Κατατάχθηκα επειδή οι Βιρμανοί έχουν εισβάλλει στη γη μας!»

Μια ομάδα βουδιστών μοναχών δείχνει πιο επιφυλακτική, εκλαμβάνοντας τα πάντα θετικά. «Αυτό είναι καλό», λέει ένας χαμογελώντας. «Θέλουμε ειρήνη και αγάπη στο έθνος των Shan».

«Πιστεύετε ότι ο βιρμανικός στρατός κάνει πάρτι σαν κι αυτό;», ρωτάω τον αντισυνταγματάρχη Yawd Muang καθώς λικνίζεται μαζί με μια ομάδα χορευτών παραδοσιακών χορών. Κουνάει το κεφάλι του: «Όχι».

Το πρωινό μετά το πάρτι, η σιωπή κυριαρχεί στη βάση. Οι πωλητές μαζεύουν τους πάγκους με τα νουντλς, τις μπύρες τους και τα T-shirt, ενώ αδέσποτα σκυλιά ψάχνουν τους σωρούς των σκουπιδιών. Ελάχιστοι νέοι μοναχοί τρέχουν παίζοντας πόλεμο με ψεύτικα όπλα, ενώ κουρασμένοι στρατιώτες επιστρέφουν πίσω στα βουνά. Στο φυλάκιο μπροστά από τη βίλα του προέδρου Yawd Serk, ένας οπλισμένος φρουρός μιλάει για το μεθύσι της χθεσινής νύχτας.

Πηγαίνουμε προς το σπίτι του Yawd Muang, όπου έχει στήσει πηγαδάκι στη βεράντα του με μια ομάδα αρχηγών των Shan. Πίνουν κρασί ρυζιού και τρώνε φτερούγες κοτόπουλου. Από πίσω, ένας στρατιώτης παίζει με μια μικρή μαϊμού που είναι δεμένη σε ένα δέντρο. Η μαϊμού έχει στύση. Ο στρατιώτης το πειράζει και γελάει.

Βουδιστής μοναχός για 14 χρόνια, ο Yawd Muang έβγαλε τα ράσα και κατατάχθηκε στον SSA-S το 1998. «Το σπίτι και το χωριό μου καήκαν και ο παππούς μου δολοφονήθηκε από τον βιρμανικό στρατό», λέει. «Εμείς, ως Shans έχουμε την ευθύνη να υπερασπιστούμε τη γη μας».

Ο Yawd Muang

Ο Yawd Muang είναι σαφής αλλά λακωνικός. Η δουλειά του είναι να προσελκύει τη διεθνή αναγνώριση και υποστήριξη για τους σκοπούς των Shans καθώς και να συμμετέχει στις παρατεταμένες ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις με την βιρμανική κυβέρνηση. Για αυτό, είναι πολύ προσεκτικός σε αυτά που λέει. Μουρμουρητά, ελαφρά νεύματα και ψυχρά βλέμματα απαντούν ερωτήσεις σαν: «Παρέχουν στρατιωτική υποστήριξη οι Ταϊλανδοί;», «Ποιες είναι οι πηγές χρηματοδότησης σας;», «Πόσους στρατιώτες έχει ο SSA-S;», «Πως μπορείτε να εμπιστευτείτε τους βιρμανούς διαπραγματευτές για την κατάπαυση του πυρός;».

«Γνωρίζουμε ότι η ειρηνευτική διαδικασία είναι δύσκολη υπόθεση», λέει τελικά, «αλλά προσπαθούμε να κάνουμε ότι πιστεύουμε πως είναι καλύτερο για τους ανθρώπους μας».

Ο φωτογράφος του ζητάει να ποζάρει για μια τελευταία φωτογραφία. Ο Yawd Muang πήγαίνει πίσω από το σπίτι του, χαμογελάει για μερικά πορτρέτα, έπειτα βγάζει το πιστόλι του από τη θήκη του και στοχεύει προς τα βουνά.

«Τώρα σημαδέψτε εμένα με το όπλο», λέει ο φωτογράφος.

Ο Yawd Muang συνοφρυώνεται και ξαναβάζει το όπλο στη θήκη του. «Μην με κάνεις να μοιάζω με τρομοκράτη».

Για περισσότερο φωτογραφικό υλικό από τον Sam, επισκεφθείτε την ιστοσελίδα του.