Το Νομοσχέδιο που Θέλει να Τιμωρήσει αντί να Σωφρονίσει τους Φυλακισμένους

Photo via flickr user Jumilla

«Ο πολιτισμός μιας χώρας φαίνεται από το επίπεδο διαβίωσης των φυλακισμένων της», σύμφωνα με τον Ντοστογιέφσκι. Το νέο νομοσχέδιο που προωθεί τις φυλακές υψίστης ασφαλείας τύπου Γ’, που ουσιαστικά «κλέβει» κάθε ελπίδα επανένταξης, κι από σωφρονιστικά ιδρύματα μετατρέπει τις φυλακές σε τιμωρούς, είναι ένα δείγμα του τι πολιτισμού έχουμε.

Οι κρατούμενοι σε ένδειξη διαμαρτυρίας ξεκινούν απεργία πείνας τη Δευτέρα 23 Ιουνίου στις περισσότερες φυλακές της Ελλάδας, σε συνέχεια της τριήμερης μαζικής αποχής συσσιτίου που είχαν πραγματοποιήσει, αφού το νομοσχέδιο για τις φυλακές είναι ένα από τα πρώτα που έρχονται στα θερινά τμήματα της Βουλής.

Σύμφωνα με αυτό, προβλέπεται ο διαχωρισμός των φυλακών σε Α’, Β’ και Γ’ κατηγορία, με τις φυλακές Γ’ τύπου να μετατρέπονται σε φυλακές υψίστης ασφαλείας, όπου περιορίζονται έως και καταργούνται δικαιώματα, όπως οι άδειες, τα επισκεπτήρια, η επικοινωνία με συγγενείς αλλά και με άλλους κρατούμενους, τα μαθήματα και τα μεροκάματα που μειώνουν το χρόνο έκτισης ποινής. Οι φυλακές υψίστης ασφαλείας τύπου Γ’ θα φιλοξενούν κρατούμενους για τρομοκρατία, εσχάτη προδοσία, ανθρωποκτονία χωρίς ελαφρυντικά, εκβίαση και ληστεία στο πλαίσιο εγκληματικής οργάνωσης. Στις φυλακές τύπου Γ’ θα μεταφέρονται και οι κρατούμενοι που κρίνονται επικίνδυνοι από τις φυλακές τύπου Α’ και Β’. Οι φυλακές τύπου Γ' θα γίνουν στο Δομοκό, αλλά και μέσα σε πολλές από τις ήδη υπάρχουσες φυλακές.

Οι καταδικασμένοι σε ισόβια για τρομοκρατία και δολοφονίες στο πλαίσιο εγκληματικής οργάνωσης δεν θα αποφυλακίζονται πριν εκτίσουν 20 χρόνια ούτε θα παίρνουν άδεια. Παράλληλα σκληραίνουν οι όροι αποφυλάκισης και τα 10 έτη ορίζονται ως ο ελάχιστος χρόνος παραμονής στις φυλακές τύπου Γ'.

Επικοινωνώ με μέλος της Επιτροπής Αγώνα Φυλακών, κρατούμενο μέσα στις φυλακές Κορυδαλλού, ο οποίος μου ανακοινώνει επίσημα και την απόφαση για απεργία πείνας λίγες ώρες πριν γίνει γνωστή:

«Ξεκινάμε μαζική απεργία πείνας, όχι μόνο στον Κορυδαλλό σε πολλές φυλακές και τις επόμενες ημέρες θα ακολουθήσουν και τα υπόλοιπα σωφρονιστικά καταστήματα. Στην αποχή συσσιτίου υπήρχε πολύ μεγάλη συμμετοχή. Εμείς ξεκινήσαμε την αποχή συσσιτίου ως μία προειδοποίηση προς το υπουργείο για το τι μέλλει γενέσθαι. Ήταν κι ένας τρόπος να συγκεντρωθούν  οι κρατούμενοι, να συσπειρωθούν και να οργανωθούν. Το πρώτο βήμα σε μία κινητοποίηση στις φυλακές είναι η αποχή συσσιτίου. Από εκεί και πέρα επειδή το υπουργείο ούτε φωνή ούτε ακρόαση, αδιαφόρησε πλήρως, ενώ στείλαμε και χαρτιά να πάμε μία επιτροπή να μιλήσουμε, τελικά δεν απάντησε τίποτα. Συναντήσαμε πόρτα μπροστά μας, γι’ αυτό και συνεχίζουμε με την απεργία πείνας. Δεν υπάρχει δρόμος επιστροφής από τη στιγμή που αποφασίσαμε απεργία πείνας. Ή θα αλλάξουν ορισμένα πράγματα και το υπουργείο επιτέλους θα σταθεί στο ύψος των περιστάσεων ή θα υπάρξουν άνθρωποι, οι οποίοι θα πάνε στα νοσοκομεία.

Επειδή αυτό το νομοσχέδιο έχει παρουσιαστεί πως αφορά τους αντάρτες πόλης, στην πραγματικότητα αφορά όλους τους κρατούμενους. Μιλάει για οργανωμένο έγκλημα, που το 70% των κρατουμένων μέσα στις φυλακές συλλαμβάνεται για οργανωμένο έγκλημα.

Υπάρχει άλλη μία διάταξη που λέει ότι κρατούμενος στις φυλακές τύπου Γ’ μπορεί να χαρακτηριστεί ο κάθε κρατούμενος, ο οποίος σύμφωνα με την κρίση της εισαγγελέως της φυλακής, θα χαρακτηριστεί επικίνδυνος. Τι σημαίνει επικίνδυνος κρατούμενος για τον εισαγγελέα; Κάποιος που διαμαρτύρεται επειδή το συσσίτιο είναι άθλιο, κάποιος που διαμαρτύρεται επειδή οι συνθήκες στις φυλακές είναι άθλιες, που δεν υπάρχουν γιατροί, που δεν υπάρχουν φάρμακα, κι έτσι ο εισαγγελέας έχει την δυνατότητα να τον χαρακτηρίσει επικίνδυνο και να τον στείλει σε φυλακή τύπου Γ’. Είναι ό, τι χειρότερο μπορεί να φανταστεί ένας κρατούμενος. Δεν έχεις επισκεπτήρια, η αλληλογραφία σου λογοκρίνεται κι ελέγχεται, η αστυνομία μπαίνει και επεμβαίνει όποτε θέλει χωρίς αφορμή, άδειες δεν υπάρχουν. Αυτές δεν είναι φυλακές υψίστης ασφαλείας, είναι φυλακές υψίστης απελπισίας. Δημιουργούν απελπισμένους κρατούμενους. Το θέμα της απεργίας πείνας είναι να καταφέρει να συνδεθεί με τον κόσμο έξω από τα τείχη. Είναι πολύ σημαντικό να υπάρχουν κινητοποιήσεις κι εκτός φυλακής.

Οι φυλακές με τον τρόπο που πάνε να λειτουργήσουν από εδώ και πέρα, δημιουργώντας φυλακές χωρίς ελπίδα, το μόνο που θα καταφέρουν είναι να δημιουργήσουν απελπισμένους κρατούμενους. Κι όπως καταλαβαίνεις, ένας απελπισμένος άνθρωπος είναι ικανός για το χειρότερο. Όταν ο κρατούμενος δεν έχει ένα κίνητρο, δεν βλέπει φως στην άκρη του τούνελ, το μόνο που γεννιέται είναι μια μνησικακία. Δεν θα γίνει καλύτερος ο κόσμος έτσι.  Φτιάχνοντας περισσότερες φυλακές, πιο αυστηρές φυλακές, που απαγορεύεις κάθε επαφή με τον άνθρωπο. Έτσι φτιάχνεις χειρότερους ανθρώπους, όχι καλύτερους. Δεν τους σωφρονίζεις, τους τιμωρείς».

Πέρα από το αίτημα για απόσυρση του νομοσχεδίου για τις φυλακές τύπου Γ’ οι κρατούμενοι διεκδικούν οι άδειες κι οι αναστολές να μην περνούν από «ιερά εξέταση των εισαγγελέων», εφαρμογή ισονομίας για όλους, να εφαρμοστεί το δικαίωμα συζυγικής επίσκεψης και να σταματήσει η διαρκής ομηρία μεταναστών κρατουμένων, που ενώ έχει λήξει η ποινή τους, παραμένουν φυλακισμένοι λόγω της γραφειοκρατίας των πρεσβειών.

Photo via flickr Γιώργος σιγά μην πω…

Όσο η απεργία πείνας οργανώνεται, συναντώ την Άννα Παπαρρούσου, δικηγόρο, η οποία μου εξηγεί για ποιους λόγους το συγκεκριμένο νομοσχέδιο είναι αντισυνταγματικό:

«Ο νόμος, αν περάσει, εισάγει κάποιες ρυθμίσεις που αν εφαρμοστούν συνιστούν σχεδόν βασανιστήρια των κρατουμένων, είναι αντισυνταγματικός κι έρχεται σε αντίθεση με τον σωφρονιστικό κώδικα. Ήδη οι άνθρωποι είναι στη φυλακή, τι άλλο θες παραπάνω; Το παραπάνω είναι σαν βασανιστήρια. Θέλεις να τους βασανίσεις; Ποιος ο λόγος; Ο νόμος είναι σχεδόν φωτογραφικός κι ανατρέπει και τον ποινικό κώδικα γιατί εισάγει άλλου τύπου ποινές. Δεν θα είναι ίδια η κάθειρξη που θα επιβάλλει το δικαστήριο σε έναν άνθρωπο ποινικό με την κάθειρξη που θα επιβάλει σε έναν άνθρωπο για τρομοκρατία. Άλλη κάθειρξη θα κάνει ο ένας κι άλλη ο άλλος. Κι αυτό ανατρέπει και το σύστημα των ποινών που υπάρχει.

Αν ήθελε να διαχωρίσει τους «επικίνδυνους» κρατουμένους μπορούσε να το κάνει και με το παλιό σωφρονιστικό κώδικα. Αυτό τώρα έχει τη μορφή απειλής. Είναι ένα απειλούμενο κακό για τους ανθρώπους, οι οποίοι κάποια στιγμή υπάρχει η πιθανότητα ή βρίσκονται ήδη στη φυλακή καταδικασμένοι ή υπόδικοι με τα αδικήματα 187 Α που είναι η τρομοκρατία κι 187 που είναι οι εγκληματικές οργανώσεις.

Με αυτό το νομοσχέδιο στέλνεις τους κρατουμένους στη φυλακή χωρίς ελπίδα. Και είναι ένα ερώτημα. Τι θες να κάνεις με τη φυλακή; Λένε επισήμως ότι είναι ο σωφρονισμός. Αν είναι ο σωφρονισμός κι όχι η εκδίκηση, πρέπει να τηρηθούν αυτοί οι στοιχειώδεις κανόνες που έχει ο σωφρονιστικός κώδικας. Αν αφαιρέσεις αυτούς τους κανόνες που έχουν σωφρονιστικό σκοπό κι αφήνουν μία ελπίδα στον κρατούμενο να προσπαθήσει για κάτι, κάνεις την ποινή μονάχα εκδίκηση και τιμωρία».

Σύμφωνα με το άρθρο 3 του ισχύοντος σωφρονιστικού κώδικα, απαγορεύεται κάθε δυσμενής, διακριτική ή άλλη μεταχείριση των κρατουμένων, ιδίως εκείνη που βασίζεται στη φυλή, το χρώμα, την εθνική και κοινωνική καταγωγή, το θρήσκευμα, την περιουσία ή τις ιδεολογικές πεποιθήσεις. Όπως παρατηρεί η κ. Παπαρρούσου: «το άρθρο αυτό καταργείται, γιατί όσοι είναι καταδικασμένοι ή υπόδικοι με το άρθρο 187 Α είναι κατά ένα κύριο λόγο σε αυτή τη θέση εξαιτίας των πολιτικών τους πεποιθήσεων. Παράλληλα όμως απειλούνται και οι υπόλοιποι κρατούμενοι να μεταφερθούν στις φυλακές τύπου Γ΄. Οι κατάδικοι για εγκληματικές οργανώσεις είναι πάρα πολλοί μέσα στις φυλακές, γιατί είναι ένα άρθρο που το βάζουν πολύ εύκολα στις κατηγορίες.

Το νομοσχέδιο ουσιαστικά στοχεύει σε όσους έχουν πολιτική ή αγωνιστική δράση μέσα στις φυλακές. Αυτοί που έχουν αιτήματα, που συμμετέχουν σε απεργίες πείνας, αποχή συσσιτίων, στοχοποιούνται. Είναι οι επόμενοι για τις φυλακές τύπου Γ’. Είναι ένα νομοσχέδιο καταστολής που περιλαμβάνει όσους αντιδρούν από το πιο απλό μέχρι το πιο σύνθετο πολιτικά ζήτημα».

Όπως τονίζει η κ. Παπαρρούσου υπάρχουν κι άλλα σημεία του νομοσχεδίου που πρέπει να δώσουμε προσοχή:

«Υπάρχει η διάταξη για την εξωτερική φύλαξη που θα γίνεται από ειδικό σώμα της αστυνομίας, που θα οπλοφορεί κι εκτός της φυλακής, και που θα έχει τη δυνατότητα να χρησιμοποιεί όπλο κι εντός φυλακής. Αυτό συνέβαινε, αφού στις κινητοποιήσεις τα ΜΑΤ έμπαιναν μέσα ένοπλα, αλλά τώρα θεσμοθετείται. Ορίζει μάλιστα και τη δυνατότητα να κάνει χρήση του όπλου ο αστυνομικός.

Υπάρχει επίσης μία ρύθμιση που λέει ότι αν κάποιος απ’ έξω, όχι μέλος της τρομοκρατικής οργάνωσης, δώσει πληροφορίες για την οργάνωση αυτή, π.χ. ένας ποινικός συγκρατούμενος και πάει και τις πει στις Αρχές, αυτός αφήνεται ελεύθερος. Δηλαδή θεσμοθετείται και πριμοδοτείται και η ρουφιανιά, γιατί αρκεί μια απλή ένορκη κατάθεση, που μπορεί να είναι και ψέματα, για να βγει έξω ο άλλος. Μέχρι να διερευνηθεί η αλήθεια, άντε βρες τον».

Επικοινωνώ με ένα μέλος από την κινητοποίηση στις ελληνικές φυλακές που έχει δημιουργήσει το blog ενημέρωσης των δράσεων με πρωτοβουλία κρατούμενων στις φυλακές: «Η δράση μας δεν στοχεύει απλά και μόνο στο συγκεκριμένο νομοσχέδιο, σκοπός μας είναι η κατάργηση της φυλακής γενικότερα. Η απεργία πείνας ξεκινάει 20 μέρες πριν την ψήφιση του νομοσχεδίου. Ο οργανισμός αντέχει 20 μέρες χωρίς φαγητό πριν την κατάπτωση, οπότε η ημερομηνία που ξεκινάει η απεργία πείνας δεν είναι καθόλου τυχαία».

Συνομιλώ και με μέλος της Δράσης Ενάντια στο Ελληνικό Γκουαντάναμο, και μου εξηγεί πως: «Η δράση αυτή περιλαμβάνει πρώην κρατούμενους, συγγενείς κρατουμένων κι αλληλέγγυους. Θεωρούμε το νομοσχέδιο άδικο για όσους πρόκειται να μεταφερθούν εκεί και πως στοχοποιεί κυρίως πολιτικούς κρατούμενους. Είναι ουσιαστικά ποινή επί της ποινής. Έχει μία εκδικητική διάθεση κι εμείς κάνουμε προσπάθειες για να το σταματήσουμε».

Λίγες ώρες πριν την έναρξη της απεργίας πείνας, επικοινωνώ με μητέρα πολιτικού κρατούμενου, ο οποίος παίρνει μέρος στην κινητοποίηση:

«Περίπου 2.500 άτομα σε όλη την Ελλάδα σύμφωνα με τις τελευταίες πληροφορίες θα συμμετάσχουν στην απεργία πείνας. Αν υπάρχουν προβλήματα μέσα στο κατακαλόκαιρο, ούτε γιατροί να τους βλέπουν δε θα υπάρχουν. Το νομοσχέδιο προτείνει ουσιαστικά μία φυλακή μέσα στην φυλακή. Ενώ η φυλακή στερεί την ελευθερία του ανθρώπου και τίποτα άλλο, ουσιαστικά θα του στερεί βασικά ανθρώπινα δικαιώματα. Αυτό θα οδηγήσει και στον πνευματικό ακρωτηριασμό του κρατουμένου, και θα υπάρχουν επιπτώσεις στην ψυχική και σωματική του υγεία. Ας πούμε ένας που έχει βιάσει το παιδί του δεν θα πάει στις φυλακές τύπου Γ΄. Αυτός δεν θεωρείται επικίνδυνος. Ένας άλλος όμως που θα δικάζεται με τον τρομονόμο, χωρίς αποδείξεις, θα πηγαίνει στις φυλακές τύπου Γ’ και θα μένει έγκλειστος για 10 χρόνια. Ακόμα κι εμένα αν με πάρεις που δεν έχω κάνει αξιόποινη πράξη και με κλείσεις 10 χρόνια εκεί πέρα, ε δεν θα βγω όπως ήμουν. Πόσο μάλλον καλύτερη, θα βγω χειρότερη».

Ακολουθήστε το VICE στο Twitter,  Facebook και Instagram.