Ο Ψυχίατρος που Δουλεύει στη Μεγαλύτερη Φυλακή της Νότιας Ασίας

Το σωφρονιστικό συγκρότημα Tihar Prison της Ινδίας, γνωστό και ως φυλακή Tihar, εκτείνεται σε 1.600 στρέμματα στο χωριό Tihar στο Νέο Δελχί. Στον δρόμο που μας οδηγεί εκεί, υπάρχουν φαρμακεία, πρόχειροι πάγκοι με τσάι και φαγάδικα που σερβίρουν cupcake.

Δύσκολα να μη νιώσεις δέος με το μεγαλύτερο σωφρονιστικό συγκρότημα της Νότιας Ασίας που περιλαμβάνει εννέα κεντρικές φυλακές υπό την αιγίδα του Υπουργείου Φυλακών του Δελχί. Το  συγκρότημα Rohini στο βορειοδυτικό Δελχί και το Mandoli στην περιοχή Shahdara, στο βορειοανατολικό Δελχί, είναι οι δύο φυλακές που επιβλέπει το ίδιο τμήμα. Τον Ιούλιο ο πληθυσμός και στις 16 φυλακές ήταν περίπου 19.500 – πολύ μεγαλύτερος από τα 10.026 άτομα που υποτίθεται μπορούν να φιλοξενήσουν. Απ’ όταν άνοιξε το 1957 στην Tihar, έχουν βρεθεί ηθοποιοί, εκατομμυριούχοι, ακτιβιστές κοινωνικών δικαιωμάτων και ο γιος ενός πρώην υπουργού.

Για τον 43χρονο ψυχίατρο Vivek Rustagi, επικεφαλής της μονάδας υπηρεσιών ψυχικής υγείας στην Tihar, η φυλακή είναι το δεύτερο σπίτι του εδώ και έξι χρόνια. Αφότου ολοκλήρωσε τις μεταπτυχιακές σπουδές του στην ψυχιατρική το 2004 στο Δελχί, εργάστηκε στο  Institute of Human Behaviour & Allied Sciences (IHBAS) – κέντρο αναφοράς για τους κρατούμενους της Tihar. Η εμπειρία του τον βοήθησε να βρεθεί κοντά με κρατούμενους με ποικίλα backgrounds.

Ο Rustagi ξεκινάει τη μέρα του στις 10 το πρωί, μετά από μιάμιση ώρα στην τρομακτική κίνηση στο Δελχί. Παραδίδει το κινητό του και άλλες ηλεκτρονικές συσκευές στον έλεγχο στην είσοδο. Όταν μπαίνει μέσα βάζει σε προτεραιότητα όσα πρέπει να γίνουν και ξεκινάει τους καθημερινούς γύρους μαζί με τους βοηθούς τους.

«Η δουλειά στη φυλακή δεν είναι προβλέψιμη, καθώς υπάρχουν πολλά ιατρικά και διαχειριστικά θέματα που ανακύπτουν διαρκώς και πρέπει να βάζεις προτεραιότητες», λέει στο VICE. «Έχουν υπάρξει φορές που έφτασα στο σπίτι τρεις ή τέσσερις η ώρα τη νύχτα λόγω επειγόντων περιστατικών. Δεν έχω χρόνο να βγω έξω, μόνο κανένα διάλειμμα για καφέ ή τσιγάρο».

Το προφίλ της δουλειάς του είναι ποικίλο και περιλαμβάνει συμβουλευτική φυλακισμένων και αξιολόγηση των ισχυρισμών τους για ψυχικές ασθένειες. Η πιθανότητα να τον κοροϊδέψουν κάποιοι από τους πιο σκληρούς ψυχοπαθείς και εν ψυχρώ δολοφόνους είναι μεγάλη. Επίσης υπάρχουν και κοινωνικοπολιτικές πιέσεις. Πολλοί κρατούμενοι ισχυρίζονται ότι είναι σχιζοφρενείς ή υποφέρουν από άλλες σοβαρές ψυχικές ασθένειες με την ελπίδα να τους δοθεί χάρη. 

«Η λογική πίσω από τη θανατική καταδίκη είναι να καταλάβει ο κατάδικος το έγκλημα», εξηγεί ο Rustagi. «Αλλά αν είναι ψυχικά ασταθής, δεν θα καταλάβει και η δικαιοσύνη δεν θα έχει αποδοθεί».

Παρόλο που ο Rustagi συναντάει τέτοιες περιπτώσεις καθημερινά, η επαφή του με τους κατάδικους για έναν ομαδικό βιασμό και φόνο το 2012  στο Δελχί (μια 22χρονη ασκούμενη φυσιοθεραπεύτρια χτυπήθηκε βάναυσα και βιάστηκε ομαδικά σε ένα λεωφορείο εν κινήσει και ύστερα πετάχτηκε στο πλάι του δρόμου με τον φίλο της που τη συνόδευε) τον τάραξε περισσότερο. Η υπόθεση έγινε γνωστή παγκοσμίως και οδήγησε στην τροποποίηση των νόμων περί βιασμού στη χώρα αν και όχι απαραίτητα με σπουδαία αποτελέσματα.

Η υπόθεση οδήγησε στην εκτέλεση των τεσσάρων εκ των πέντε καταδίκων, εκτός από έναν που φέρεται να αυτοκτόνησε στη φυλακή. Ο έκτος που ήταν ανήλικος όταν τελέστηκε το έγκλημα στάλθηκε σε φυλακή ανηλίκων όταν καταδικάστηκε για βιασμό και φόνο. Του δόθηκε η μέγιστη ποινή, που είναι τρία χρόνια για ανήλικους. Με εξαίρεση αυτόν, οι άλλοι πέντε ήταν στην Tihar μήνες πριν την εκτέλεσή τους.

«Συναντούσα τον καθένα τους δυο φορές τη μέρα κάθε μέρα, για τρεις μήνες. Ήταν πολύ δύσκολο. Ο ένας ισχυριζόταν ότι ήταν σχιζοφρενής ελπίζοντας να του δοθεί χάρη. Έπρεπε να τον αξιολογήσω χωρίς προκατάληψη και πιέσεις.

Σε αυτές τις έντονες συζητήσεις με τους βιαστές που κράτησαν μήνες, ο Rustagi επίσης μπόρεσε να δει τον διεστραμμένο τρόπο σκέψης τους. Ο ένας είπε στον Rustagi ότι το θύμα έπρεπε να τιμωρηθεί επειδή ήταν έξω αργά το βράδυ με έναν άνδρα.

Ο Rustagi παρουσίασε μια εξαντλητική έκθεση στο δικαστήριο που έλεγε ότι κανείς από τους πέντε καταδίκους δεν είχε πρόβλημα ψυχικής υγείας. Εξήγησε ότι υπάρχουν ορισμένες αντικειμενικές παράμετροι με βάση τις οποίες ελέγχεις τέτοιους ισχυρισμούς, όσο έξυπνος κι αν είναι ο εγκληματίας. Επίσης πρόσθεσε ότι κάποιος που λέει ψέματα για την ψυχική του κατάσταση θα είναι ασυνεπής, θα φέρεται διαφορετικά ανάλογα με το άτομο που έχει μπροστά του – υπαλλήλους της φυλακής, δικηγόρους για παράδειγμα και «φυσιολογικά» όταν νομίζει ότι δεν τον βλέπει κανείς ή ότι δεν παρακολουθείται από κάμερα. Επίσης θα υπάρχουν κενά στις καταθέσεις.

«Οι περισσότεροι από αυτούς τους εγκληματίες δεν πιστεύουν ότι έχουν κάνει κάτι κακό, καθώς δεν έχουν μηχανισμό ενοχής. Έχουν μεγαλώσει χωρίς να αναπτύξουν τη συνείδησή τους και γίνονται κοινωνιοπαθείς. Έτσι τα “αφύσικα” πράγματα τους φαίνονται απολύτως νορμάλ».

Για εκείνον οι φυλακές είναι μέρη όπου εκτυλίσσονται περίπλοκα παιχνίδια εξουσίας και οι κρατούμενοι προσέχουν πολλοί τι θα αποκαλύψουν για τον εαυτό τους – τραύματα παιδικής ηλικίας, ευαλωτότητες και λεπτομέρειες για το έγκλημά τους. «Ίσως να μπορούν να εκφραστούν αλλά δεν θέλουν να φανούν ευάλωτοι και αδύναμοι, πράγμα που επηρεάζει την ιεραρχία», λέει ο Rustagi. «Η ιδέα είναι να δημιουργηθεί ένας ασφαλής χώρος για να μοιράζονται οι κρατούμενοι τους φόβους τους, και να είναι σίγουροι ότι αυτές οι προσωπικές συζητήσεις δε θα διαρρεύσουν».

Πρόσφατα ο Rustagi συνάντησε την περίπτωση ενός άνδρα που σκότωσε τα δύο παιδιά του, όταν έχασε μια υπόθεση περιουσίας επειδή φοβόταν ότι θα έμενε άστεγος και ήθελε να τα γλιτώσει από ένα μέλλον φτώχειας.

«Για μήνες δεν μιλούσε αλλά ήταν σαφές ότι είχε τραύμα. Τον κάναμε να κατανοήσει ότι οι πράξεις του δεν ήταν τόσο αφύσικες που δεν μπορούσε να τις αντιμετωπίσει. Το σημαντικό είναι να δημιουργείς έναν ασφαλή χώρο και να τους κάνεις να πιστεύουν ότι όλοι μπορούν να αλλάξουν».

Σε μια άλλη περίπτωση, ένας άνδρας που σκότωσε τη γυναίκα του δεν ήταν έτοιμος να αφήσει τα παιδιά του σε συγγενείς, όσο ήταν στη φυλακή. Μετά από πολλές συνεδρίες μαθεύτηκε ότι ο άνδρας είχε κακοποιηθεί σεξουαλικά ως παιδί. Δεν εμπιστευόταν κανέναν να φροντίσει τα παιδιά του, επειδή είχε φόβους που πήγαζαν από τη δική του εμπειρία και το τραύμα του.

Ο Rustagi διευκρινίζει ότι αυτές οι περιπτώσεις δεν αφορούν «άτεγκτους εγκληματίες» επειδή έχουν τον μηχανισμό ενοχής και την αυτογνωσία. Σε αντίθεση, στην υπόθεση του ομαδικού βιασμού μετά φόνου του 2021 οι κατάδικοι είχαν αρχίσει να πιστεύουν τα ψέματά τους. Έλεγαν διαρκώς ότι ήταν αποδιοπομπαίοι τράγοι και ότι υπήρχε συνωμοσία εναντίον τους από τα μίντια και την κυβέρνηση, σύμφωνα με τον Rustagi.

Όμως ο ίδιος πιστεύει ότι κάποιοι κατάδικοι δεν μπορούν να αλλάξουν, ιδίως οι κοινωνιοπαθείς και ψυχοπαθείς που δεν έχουν μηχανισμό ενοχής. Με τέτοιους εγκληματίες, η προσέγγιση δεν είναι αναμόρφωση αλλά πρόληψη, λέει ο Rustagi, συμπληρώνοντας ότι αυτοί οι άνδρες πρέπει να εμποδιστούν ώστε να μη διαπράξουν άλλα εγκλήματα, όπως εμπόριο ναρκωτικών, παράνομες επιχειρήσεις από τη φυλακή, πρόσβαση σε όπλα όπως μαχαίρια ή σουγιάδες που μπορεί να προκαλέσουν κακό στους ίδιους και σε άλλους μες στη φυλακή.

«Μερικοί κρατούνται σε κελιά υψίστης ασφαλείας. Όταν είναι σε αναβρασμό και υπάρχει περίπτωση να κάνουν κακό στον εαυτό τους ελέγχουμε την  ταραχή τους χωρίς να εστιάζουμε στην αναμόρφωση», λέει ο Rustagi. «Είναι το καλύτερο που μπορούμε να κάνουμε».

Ένας τέτοιος διαβόητος εγκληματίας είναι ο «Χασάπης του Δελχί», που ακρωτηρίαζε τα θύματα και έριχνε τα πτώματα τους σε σακούλες έξω από την Tihar. Όμως ο serial killer που λέγεται Chandrakant Jha, μέχρι στιγμής δείχνει άψογη συμπεριφορά στη φυλακή, σύμφωνα με τον Rustagi.

«Έχει ενδιαφέρον ότι δεν είναι κάποιος κλασικά αντικοινωνικός, διότι η υπόλοιπη ζωή του είναι συνηθισμένη και φυσιολογική. Για εκείνον η δολοφονία πρέπει να είναι μεθοδική ώστε να μην επηρεάσει τη ρουτίνα του. Επίσης παραδέχεται τα εγκλήματά του και αντλεί σαδιστική ευχαρίστηση. Επίσης, ενισχύεται το εγώ του με την ομολογία».

O εγκλεισμός στη φυλακή μπορεί να είναι -και συχνά είναι- τραυματική εμπειρία. Η διαχείριση του τραύματος ενός κρατούμενου μπορεί να γίνει πολύ δύσκολη, ιδίως όταν αντιμετωπίζουν διαρκείς επιθέσεις από άλλους κρατούμενους λόγω της απεχθούς φύσης των εγκλημάτων. Ο Rustagi λέει ότι στον κόσμο της φυλακής, όσοι καταδικάζονται επειδή έβλαψαν γυναίκες και παιδιά βασανίζονται συχνά από τους άλλους κρατούμενους.

«Πριν από μερικά χρόνια υπήρχε μια περίπτωση ενός άνδρα που είχε καταδικαστεί για παραποίηση φωτογραφιών γυναικών και παιδιών και τις πουλούσε στο Ίντερνετ. Τον “σάπισαν” στο ξύλο οι άλλοι κρατούμενοι και έπαθε κατατονία. Δεν μπορούσε να ανοιγοκλείσει τα μάτια του και ήταν πολύ νευρικός σε κάθε ακρόαση».

Το πρόβλημα τον γεμάτων φυλακών στην Ινδία δεν βοηθάει στη συμβουλευτική και στο να έχουν έναν ασφαλή χώρο να κατανοήσουν καλύτερα τον εαυτό τους και να αναμορφωθούν. Όλες οι φυλακές, λέει ο Rustagi, είναι υποστελεχωμένες, ιδίως στο τμήμα της ψυχικής υγείας.

«Πέρα από τους ψυχιάτρους, πρέπει να υπάρχουν εξειδικευμένοι ψυχοθεραπευτές, κοινωνικοί λειτουργοί που θα λειτουργούν ως σύνδεσμοι ανάμεσα στους κατάδικους και τις οικογένειές τους καθώς και ανάμεσα στα δικαστήρια και τη διοίκηση, και ψυχιατρικοί νοσηλευτές. Δυστυχώς σχεδόν καμία φυλακή στην Ινδία δεν έχει το κατάλληλο προσωπικό».

Συμπληρώνει ότι πρέπει επίσης να αλλάξει η στάση της διοίκησης, η οποία οφείλει να καταλάβει ότι οι κρατούμενοι με προβλήματα ψυχικής υγείας θα περιπλέκουν και θα ασκούν επιπλέον πίεση στον μηχανισμό της φυλακής αν δεν τους φροντίσει εξειδικευμένο και καλοπληρωμένο προσωπικό.

«Είναι σημαντικό να υπάρχει οικονομικό κίνητρο για τους εργαζόμενους στον χώρο της υγείας όχι μόνο γιατί είναι κοπιαστική και δύσκολη δουλειά αλλά γιατί αν δεν πληρώνονται επαρκώς υπάρχει περιθώριο για διαφθορά. Ακόμα και θανατικές καταδίκες μπορούν να αλλάξουν με μια ουδέτερη έκθεση.

Κάνοντας συμβουλευτική με δολοφόνους, αθώους και τραυματισμένους υπόδικους, ομαδικούς βιαστές, άτεγκτους εγκληματίες που βιάζουν τετράχρονα χωρίς τύψη, τρομοκράτες κ.ο.κ. επηρεάζεται όταν γυρίζει σπίτι; Ο Rustagi λέει ότι ενώ τα πράγματα φαίνονται απίστευτα δύσκολα, ιδίως όταν πρωτομπαίνει κανείς στον χώρο, δεν μπορείς να κάνεις πολλά – δεν υπάρχει χρόνο να μηρυκάζεις.

Πρόσφατα, ο Rustagi είπε πως ένας νεαρός γιατρός στην ομάδα του, έπαθε κρίση όσο διαχειριζόταν την περίπτωση ενός άνδρα του οποίου η κοπέλα είχε αυτοκτονήσει επειδή του θύμισε την αυτοκτονία της δικής του κοπέλας. Ο Rustagi έχει πάντα μια ομάδα με έξι εφτά γιατρούς για να τον βοηθάει.

«Συχνά όταν μια υπόθεση μας επηρεάζει, το συζητάμε πίνοντας τσάι ή κάνοντας ένα διάλειμμα για τσιγάρο και προχωράμε στην επόμενη υπόθεση. Αναγνωρίζουμε την εμπειρία ο ένας του άλλου. Η φυλακή είναι σκληρή και τα πράγματα που συμβαίνουν σε επηρεάζουν».

Περισσότερα από το VICE

Τουρίστες Απαντούν αν θα Πήγαιναν στο Άμστερνταμ σε Περίπτωση που Απαγόρευε το Χόρτο

Khay Be: Το “Pyro” Album, η Ζωή στην Αγγλία και το West Coast Rap

Φωτογραφίες Ανθρώπων που Ζουν Δίπλα στα Μεγαλύτερα Εργοστάσια Ενέργειας της Ευρώπη

Ακολουθήστε το VICE σε Facebook, Instagram και Twitter.